ژینگە (Natural environment) هەموو ئەو شوێنانە دەگرێتەوە كە ژیانی تێدایە، بە واتایەكی دیكە شوێنی ژیانی گشت بوونەوەرێكە بە مرۆڤ و ئاژەڵ و پەلەوەر و دار و گوڵ و گیاكانەوە، تەنانەت بێگیانەكانیش لەخۆ دەگرێ، وەك بەرد و كانی و كانەكان و.. هتد، بەڵام ئەركی پاراستنی ژینگە دەكەوێتە ئەستۆی مرۆڤ كە ژیانی بەندە بە خاوێنی ژینگەكەیەوە. لەبەر ئەوەی ئەگەر ژینگە پیس و ئالوودە بكرێ، بێگومان تەندروستیی مرۆڤ و گشت گیانلەبەران دەخاتە مەترسییەوە، ئەو كات سیاسەت، ئابووری، خزمەتگوزاری و خوشگوزەرانی، وڵاتداری و پێشكەوتن و تەنانەت خاك و نیشتمان و وڵاتیش هیچ مانایەكی نابێت. بەڵام لە زۆر وڵات بە كوردستانیشەوە هێشتا وەكو پێویست بایەخێكی ئەوتۆیان بەو پرسە گرنگە نەداوە و هۆشیاری تاك لە بەرامبەر پاراستنی ژینگەی خۆیدا لاوازە و بە دەگمەن كەسانێك لەو بوارەدا چالاكییان هەیە. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان ئەو پرسە گرنگە تاوتوێ دەكەن.

جگە لە لایەنی خزمەتگوزاریی حكوومی لە بواری خاوێنكردنەوەی ژینگە، دەیان گرووپ و دەستەی پاراستنی ژینگە لە كوردستان دروست بوون و بە هەزاران ژینگەپارێزیان لە خۆیان كۆكردووەتەوە، كە زۆربەیان كاری خۆبەخشانە دەكەن، بەڵام وەك ژمارەیەكیان ئاماژەی پێ دەكەن، هۆشیاریی تاك لە بواری ئەو پرسە گرینگەدا زۆر لاوازە و وەك نموونەی بەرچاویش پەنجە دەخەنە سەر شوێنە گشتییەكان و سەیرانگەكانی دەوروبەری شارەكان كە پاشماوەی گەشتیاران بە تەواوی سیمای ئەو ژینگەیەی قێزەون و ناشیرین كردووە.
یەكێك لە ژینگەپارێزەكانی دانیشتووی هەولێری پایتەخت هێما بۆ ئەوە دەكات كە «ژینگەناسان، پاراستنی ژینگە بە یەكێك لە هەشت ئامانجەكانی گەشەی هەزارە (سەدەی بیست و یەك)ی هەژمار دەكەن و بە یەكێك لە سێ كۆڵەكەكانی گەشەی بەردەوامی دەزانن، جەختیش لەوە دەكەنەوە كە خاك خاوەن هەناسەیە و زبڵ و خاشاكیش خنكێنەری خاكن و رێگری لە هەناسەدانی دەكەن، بۆیە ئامۆژگاریمان دەكەن هەتا دەرفەت ماوە ئەو خاكەی لە سەری دەژین و ژیانمان پێدەبەخشێ، نەك هەر ئالوودەی نەكەین و نەیخنكێنین، بگرە سوپاسیشی بكەین و بیپارێزین».
ئەو ژینگەپارێزە كە ئەندامی گرووپی (ژینگەپارێزانی كوردستان)ـە، لە بارەی كار و چالاكییەكانی خۆیانەوە دەڵێت: «هەتا ئێستا (1511) ئەنداممان هەیە. لە ریزی ئەندامانی «ژینگەپارێزانی كوردستان» هەموو چین و توێژەكان بوونیان هەیە. بە نێر و مێ و پیر و گەنجەوە، بە كوردی ناوخۆ و كوردانی تاراوگەوە، پێشمەرگە و تەنانەت سەرۆك حزب و سیاسەتكاریشی تێدایە، نووسەر و رووناكبیر و توێژەر و یاساناس و رۆژنامەنووس و خەڵكی حزبی و بێلایەنیشی تێدایە، بەڵام زۆر شت لە پرەنسیپی ئەم گرووپەدا رێپێدراو نییە. لەوانە: پڕوپاگەندەی حزبی، خۆخوازی و خۆدەرخستن و خۆ بە دەمڕاست زانینی گرووپەكە، هەروەها وەرگرتنی خەڵاتی ماددی بە تەواوی قەدەغەیە، واتە كارەكە بە نییەتی وەرگرتنی ئیمتیازات نەبووە و ئەو نییەتپاكییە بەرپرسیارانەیەشمان دەپارێزین و هەموو تواناكانمان بۆ هەڵمەتی خاوێنكردنەوەی ژینگەو هوشیاركردنەوەی تاك بەرامبەر ئەو پرسە گرینگە تەرخان دەكەین. تەنانەت ناوی دەستەی دامەزرێنەری ژینگەپارێزانی كوردستان-مان ئاشكرا نەكردووە، كە لە سەر دەستی ژمارەیەك ڕۆژنامەنووسی دانیشتووی هەولێری پایتەخت دامەزراوە. سەرۆك و سكرتێر و ئەمیندار و بەڕێوەبەرمان نییە و كێ وەك یەكەم كەس لە شوێنێك بۆ خاوێنكردنەوەی سەیرانگەیەك ئامادە بێ و بانگهێشتمان بكات، ئەو رۆژە هەر ئەو كەسە رێكخەر و فەرماندەمان دەبێ..»
لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئایا چ كەس و لایەنێك پشتیوانییان دەكات؟ دەڵێت: «هەموومان لەسەر حیسابی خۆمان دمامك و ئەلاگە و دەستەوانە دەكڕین و ئەو ئەندامانەی كە ئۆتۆمبێڵیان هەیە، هێنان و گەڕانەوەی ژمارەیەك لەو ئەندامانە لە ئەستۆ دەگرن، كە ئۆتۆمبێڵیان نییە، ئەندامی واشمان هەیە بە تاكسی هاتوچۆ دەكات و لە شوێنی هەڵمەتی خاوێنكردنەوەكە ئامادە دەبێت.» گوتیشی: «ئێمە وەك ژینگەپارێزانی كوردستان پێشمەرگەئاسا خەباتی شاخ و شار دەكەین و رۆژی وا هەبووە زیاتر لە دوو تەن زبڵ و خاشاك و پاشماوەمان لە دەوروبەری شار و بەتایبەتی لە شوێنە گەشتیارییەكان لە بەرزاییەكانی دەرەوەی شار و لە ناو شاردا كۆ كردووەتەوە. تەنیا پەیامی ئێمە ئەوەیە كە دەڵێین: بۆ هەڵگرتنی هەر زبڵێك كەسێك دەبێت بمووچێتەوە، كەواتە ویژدانتان هەبێت و كەم بمانمووچێننەوە.»
بەرزاییەكانی دڵۆپە، كە دەكەوێتە سەر جادەی هەولێر – كۆیە و نزیكەی پێنج كیلۆمەتر لە سەنتەری شاری هەولێرەوە دوورە، شوێنێكی گشتییە و رۆژانی پشوو ژمارەیەكی زۆری هاووڵاتی كوردو تەنانەت عەرەبی شارەكانی عێراق رووی تێدەكەن و لە ژێر سێبەری دارستان و كەپرۆكەكانیدا دەحەوێنەوە، بەڵام هەر گۆشەیەكی سەیر دەكەیت، زبڵ و پاشماوەی سەردانیكەرانی دەبینیت كە بە تەواوی سیمای شوێنەكەی شێواندووەو ئەوە سەرەڕای ئەوەی كە لایەنی پەیوەندیداری حكوومی و تەنانەت ژینگەپارێزانی خۆبەش بەردەوام خاوێنی دەكەنەوە. هەر لەو شوێنەدا هاولاتییەك كە خۆی بە زەمەن خالید ناساند و وەك باسیكرد، فەرمانبەرە، لەگەڵ خێزانەكەی لە ناو كەپرە دارینەیەك دانیشتبوون و سەرقاڵی نانخواردنی ئێوارە بوون. بەڵام دەوروبەری شوێنی دانیشتنەكەیان زبڵێكی زۆری تێدا رژابوو. ئەو هاووڵاتییە یەكێكە لەو هەزاران كەسەی كە بە توندی ئیدانەی ئەو كارە نەشیاوە دەكات و دەڵێت: «ئەوەی وای كردووە، ئەوەی ژینگە پیس دەكات، ویژدانی نییە، چونكە شوێنی گشتی موڵكی هەمووانە و پیسكردنی جۆرێكە لە دەستدرێژی بۆ سەر مافی خەڵك، ئێمە هەموو جارێك ئەلاگەی گەورە لەگەڵ خۆمان دەهێنین و هیچ زبڵێك بەجێ ناهێڵین.»
هەر لەو لاوەتر سێ خێزان كە دیار بوو پێكەوە هاتبوونە گەشت، سەرقاڵی كۆكردنەوەی بار و بنەی خۆیان بوون و ئافرەتێك لە بەر چاوی رێپۆرتەری ئەم راپۆرتەی گوڵاندا، مەنجەڵێك پاشماوەی خۆیانی لە سەر عەرد رۆ كرد، پەیامنێری گوڵان لەگەڵ یەكێك لە پیاوەكانی ئەو چەند خێزانە كەوتە گفتوگۆ، ئەو هاووڵاتییە كە خۆی بە بێوار رەشید ناساند، پاكانەی بۆ زبڵ رۆكردنەكە كرد و گوتی: «بە دەستێك چەپڵە لێ نادرێت، كەس موراعات ناكات، تا من بیكەم، سەیر كە، بە تەن زبڵی تیایە، ئێ خۆ ئەوە بە من خاوێن ناكرێتەوە.» كاتێكیش هۆكاری كۆبوونەوەی ئەو هەموو زبڵەی بۆ شی كراوە بەوەی كە ئەگەر هەر كەس لە ئاست خۆیەوە تەنیا زبڵ و پاشماوەی خۆی كۆبكاتەوە، ئەوها ژینگە پیس نابێت، بە جۆرێك لە تووڕەییەوە گوتی: «سەرەتا ئەوەی هەیە، خاوێنی بكەنەوە، ئەوجا بەرۆكی خەڵك بگرن.»