ئەگەرچی خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزایەتی مافێكی ئاسایی و یاسایی هەر هاووڵاتییەكە لە وڵاتانی دیموكراسیدا، بەڵام بایكۆتكردنی خوێندن و داخستنی دەرگەی قوتابخانەكان بە رووی قوتابییاندا كارێكی نائاساییە و كاردانەوەی نەرێنی لەسەر دابڕانی خوێندەڤان لە پرۆسەی پەروەردە و فێربوون دەبێت، بە جۆرێك كە قوتابی و خێزانەكانیشیان رووبەڕووی پەشێوی و چەندین گرفتی لابەلا دەكات، لە هەرێمی كوردستانیش ئەو حاڵەتانە رووی داوە و قوتابییان و خانەوادەكانیان خۆیان بە قوربانیی بایكۆتكردنی پرۆسەی خوێندن لە لایەن مامۆستایانەوە دەزانن. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان لە روانگەی جیاوازەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئەم پرسە دەكەن.

«بایكۆتكردنی مامۆستایان و داخستنی دەرگەی قوتابخانەكان لەم سنوورە، وایكرد، كوڕەكانم هەندێ خوی نەشیاو هەڵبگرن، بەهۆی دەست بەتاڵییەوە كوڕەكانم فێری گازینۆ و چایخانەكان بوون و ئێستا نێرگەلە دەكێشن، ئاوا بڕوا، چوار رۆژی تر فێری یانەكانیش دەبن.» ئەوە قسەی نەرمین سادق-ی دانیشتووی شاری كۆیە بوو، كە وەك خۆی باسی كرد، هاوسەرەكەی پێشمەرگەیە و دوو كوڕی قوتابیی پۆلەكانی (10 و 11)ـن. ئەو دایكە بە نیگەرانییەكی زۆرەوە دەڵێت: «قەیرانەكە تەنیا بۆ مامۆستایان نییە و بەرۆكی هەموو چینەكانی گرتووە، بۆیە لێرەوە داوا لە مامۆستایان دەكەم، بە رێگەی دیكە داوای مافەكانیان بكەن، نەك لەسەر حیسابی منداڵی خەڵكی هەژار و نەدار، بە راستی لە هەقی مەسرەفی منداڵەكانم نایەم و مەسئولییەتیان بە تەنیا بە من هەڵناگیرێ، ئێمەش ئەگەر وەزعمان باش بوایە، منداڵەكانمان وەك خەڵكی خواپێداو دەناردە خوێندنگە تایبەت و نێودەوڵەتییەكان.»
شەیما عەلی دانیشتووی هەڵەبجەی شەهیدەو باس لەوە دەكات بە هۆی داخستنی دەرگەی قوتابخانەكان، منداڵەكانی «شەو تا بەیانی خەریكی ئینتەرنێت و ئەتاری كردنن، شەوان بە ئاگان و بە رۆژیش خەوتوون.» هاوكات دەڵێت: «ئەم بایكۆتەی مامۆستایان تەنیا زیانی بە قوتابی و خێزانەكانیان گەیاندووە و ناكرێت ئایندەی گەنجەكانمان پشتگوێ بخەن.»
حەسیبە سەعید، مامۆستایە لە پەروەردەی سۆران و قسەكانی بە وتەیەكی (كوان تسو فەیلەسوفی چینی) دەست پێدەكات كە وتوویەتی: «ئەگەر دەتەوێ بۆ یەك سال بەرنامە دابڕێژی گەنم بچێنە، ئەگەر دەتەوێت بۆ دە ساڵ بەرنامە دابڕێژی، ئەوا دار بڕوێنە و ئەگەر دەتەوێت بۆ تەمەنێك بەرنامە دابڕێژی، ئەوا مرۆڤ پێبگەینە.» جەختیش لەوە دەكاتەوە كە «لە زۆربەی كۆمەڵگەكان، ئۆرگانەكانی پەروەردە، ئامرازی گرنگی گەیشتن بە ئامانج و مەبەستەكانی كۆمەڵایەتین و دەبێتە هۆی گەشەكردنی كۆمەڵایەتی، سیاسی و ئابووریی كۆمەڵگە، پەروەردەش ئامرازێكە بۆ گۆڕینی كۆمەڵگەیەكی لەیەك نەچوو و پڕكێشە بۆ كۆمەڵگەیەكی یەكدەست و یەكگرتوو، بە رێگای پەرەپێدان و بەهێزكردنی كەلتوور و ناسنامەی هاوبەش و ئەوەشە دەبێتە هۆی دروستبونی وڵاتێكی پتەوی نەتەویی و پڕ لە یەكرێزی و تەبایی خەڵك. پەروەردە كلیلێكە كە دەرگای بوونی كۆمەڵگە بە كۆمەڵگەیەكی مۆدێرن دەكاتەوە. هەرچەندە خەڵكی وڵات لە رووی پەروەردەیی ئامادەتر بن، بەو رادەیەش خەرجییە كۆمەڵایەتییەكانی ئەو كۆمەڵگەیە وەك خەرجی دەزگا دادوەرییەكان، ئەمنی، پۆلیس و هاتووچۆ و .. هتد، كەم دەبێتەوە، هەروەها ئاستی تەندروستیی گشتی و خۆراك و ژیانی تەندروست بەرز دەبێتەوە، ئەوانەش هەموویان دەبنە هۆی بەرزبوونەوەی توانای حكومەت لە پەرەپێدانی كەرتەكان بە كوالیتییەكی باشتر. هەروەها بە هەبوونی كۆمەڵگەیەكی ئاست بەرزو رۆشنبیر شێوازی بەشدارییان لە پرۆسە سیاسییەكان زۆر ئەرێنی و هوشیارانەتر دەبێت.» گوتیشی: «ئەگەر بمانەوێت باسی سوودەكانی سیستەمی پەروەردەیی و پەروەردە بكەین ئەوا بە نووسینی چەند كتێبێكیش ناتوانین هەمووی باس بكەین. كەواتە دەمەوێت بڵێم ئەوەی ئێستا لە كوردستان و بەتایبەت لە دەڤەری سلێمانی دەگوزەرێ، لە بایكۆت و نەبوونی دەوامی خوێندنگاكان كارەساتێكە كە زیانەكەی زۆر گەورەترە لە جەنگەكان و نەهامەتیی ئابووری و سیاسی. ئەوە نزیكەی دوو ساڵ دەبێت كە نیوەی كوردستان خوێندنی تێدا وەستاوە و نیوەكەی تریش مامۆستاكان بە بێ مەیلی وانە دەڵێنەوە كە دەبێتە هۆی ئەوەی قوتابییانیش سارد ببنەوە لە خوێندن و هیوا و ئاواتەكانیان بە خوێندن و پێشكەوتن و هەستی نیشتمانی و دڵسۆزی بۆ وڵات كەم ببێتەوە، ئەوەش دەبێتە هۆی دروستبوونی كۆمەڵگەیەكی دواكەوتوو لە هەموو بوارێكدا، لە لایەكی دیكەوە وەك هەموومان دەزانین، خوێندن وەكو زنجیرەیەكە كە لە قۆناغی یەكەمی سەرەتایی تاكو شەشەمی ئامادەیی و تەنانەت تا ئاستی خوێندنی باڵاش بە یەكەوە گرێدراوە، ئەگەر قوتابی ساڵێك یان لە قۆناغێك دوا بكەوێت، كێشەی زۆری دێتەپێش و ئاستی تێگەیشتنی زۆر لاواز دەبێت و مامۆستاكانیش ناچارن زیاتر هەوڵ بدەن بۆ تێگەیاندنی، سەرەڕای ئەوەی كە تا كۆتایی تەمەنی كاریگەریی نەرێنی لەسەر قوتابی دەبێت، بەوەی كە ماددەكانی بە تەواوی وەرنەگرتووە و بە بەراورد بە خەڵكی وڵاتانی تر ئاستی تێگەیشتن و وەرگرتنی زانیارییەكانی لاوازتر دەبێت و كۆمەڵگەش بەرەو داهاتوویەكی رەشی نادیار دەچێت. بۆیە داوا دەكەم لە مامۆستایانی بەڕێز كە چیتر بە هیچ بیانوویەك بەستنی دەرگای قوتابخانەكان مەكەنە كارتی فشار بۆ بەدەستهێنان، یان گەیشتن بە داواكاریەكانیان، چونكە لە كۆتاییدا هەموومان زەرەرمەندین و كۆمەڵگەیەكی بێ بەرهەم و ناتەندروستمان دەبیت كە هەموومان لە دەست نەهامەتییەكانی بێ پەروەردەیی و دواكەوتوویی دەناڵێنین.»
دكتۆر حوسێن ئیسماعیل خان دەلۆ، وەك كەسایەتییەكی ئەكادیمی و مامۆستای زانكۆ، سەبارەت بە هەمان پرس رایوایە «بایكۆتی وانەوتنەوەی مامۆستایان لە قوتابخانە و خوێندنگەكانی هەرێمی كوردستان، كاریگەری و رەنگدانەوەی لەسەر پرۆسەی پەروەردەكردن و خوێندن هەیە. دابڕانی قوتابایان و خوێندكاران لە خوێندنگە و قوتابخانەكان بەشێوەیەكە كە ئێستا بەشێك لە قوتابیان روویان لە قاوەخانە و چایخانەكان كردووە، دابڕان لە خوێندن كاتێكی باشتری دەوێت بۆ ئەوەی جارێكی تر بچێتەوە سەر رێڕەو و سكەی خوێندن و فێربوون، مامۆستایان هەمیشە وەكو هێما و پێشەنگ تەماشا كراون بۆ بەرەوپێشبردنی زانست و فێربوون، لەسەردەمێكدا رژێمی عێراق لە دوای راپەڕینی 1991 دامودەزگا سەربازی و خزمەتگوزارییەكانی لە كوردستان كشانەوە و مووچەی بڕی، مامۆستایان دروشمی (مامۆستا بۆ مووچە سەری خۆی ناكات نەوی) بەرزكردەوە، بەرەنگاری قەیرانی دوای قەیران بوونەوە و درێژەیان بە كاروانی زانست و فێربووندا و نەیانویست چرا و مەشخەڵی پەروەردە لە كوردستاندا خامۆش ببێتەوە، ئێستاش مێژوو بە شانازیبەوە باس لەو هەڵوێستە جوامێرانەی ئەوان دەكات.» گوتیشی: «ئێمە دەزانین رەوشی ئابووری هەرێمی كوردستان بە ئاستەنگ و قەیرانێكی سەخت و دژواردا تێدەپەڕێت، لەلایەك ئاسەواری شەڕی داعش و بڕینی مووچە و بودجە لەلایەن حكومەتی ناوەندی عێراقەوە و لەلایەكی ترەوە گەلەكۆمەكی دەوڵەتانی ناوچەكە بۆ وشككردنی سەرچاوە ئابوورییەكانی هەرێمی كوردستان وای كردووە سیستەمی پاشكەوتكردنی مووچە و دواكەوتنی مووچە رووبدات، ئەمەش نەك مامۆستایان بەڵكو كاریگەری لەسەر گوزەرانی تەواوی خەڵكی هەرێمەكە هەیە، بۆیە دەبینین بایكۆتكردن و كەمكردنەوەی دەوام لە قوتابخانە و فەرمانگەكانی هەرێمدا هاتووەتە ئاراوە.»
دكتۆر حوسێن لە درێژەی وتەكانیدا جەخت لەوە دەكاتەوە كە «حكومەت ئەركی سەرشانیەتی هەوڵبدات گوزەرانی هەموو مووچەخۆرانی كوردستان بەگشتی و مامۆستایانیش بەتایبەتی باش بكات، لەگەڵ ئەوەشدا بە بایكۆتكردنی دەوام چارەسەری كێشەكان ناكرێت و بەڵكو قەیرانەكان كەڵەكەتر دەبن، لە روویەكی ترەوە زەرەرمەندی بایكۆتی خوێندن تەنیا قوتابی و خوێندكاراكانن، بەتایبەت منداڵانی توێژی هەژار و كەمدەرامەت، چونكە منداڵی بەرپرس و سەرمایەدارەكان لە قوتابخانە ناحكوومی و ئەهلییەكان دەخوێنن و پەكیان نەكەوتووە، هەروەها منداڵانی ئەو عەرەبانەی كە ئاوارەی كوردستان بوون، درێژە بە خوێندن دەدەن، بەڵام منداڵانی كورد تەماشایان دەكەن و بەزەییان بە خۆیاندا دێتەوە.» گوتیشی: «هەقە هەموومان بە حكومەت و حزبەكانەوە، بە مامۆستا و كەسوكاری منداڵانەوە، هەوڵبدەین ساڵی خوێندن بەفیڕۆ نەڕوات، هەرێك لەلای خۆیەوە ئەوەی ئەركی سەر شانیەتی جێبەجێی بكاتك پێویستە مەسەلەی خوێندن نەبێتە كارت و گەمەی هەڵبژاردن و فشاری سەر حكومەت، چونكە ساڵێك دواكەوتن لە خوێندن ساڵێك دواكەوتنی ژیانی هەموو قوتابی و خوێندكارەكانە لە هەموو پرۆسەكانی ژیان و نابێت هیچ قۆناغێكی تەمەنیان بەهەدەر بڕوات.»
دڵشاد نامق فەرەج، خاوهنی بڕوانامهی ماستەره لە زانستە سیاسییهكان و هێما بۆ ئهوه دهکات که «بایكۆتكردنی ناوەندەكانی خوێندن پاساوە سەرەكییەكەی نەبوونی مووچەك، یاخود كەمی و نەگەیشتنی مووچە بوو لەكاتی خۆیدا، بێگومان ئەمەش وەك جۆرێك لە فشاری مەدەنی له لایهن توێژی مامۆستایانهوه پەنای بۆ برا، بەڵام سەرەڕای ئەوەی تەواوی توێژەكانی فەرمانبەران هەمان كڵێشەی پاشەكەوت و دواكەوتنی مووچەكەیان هەبوو، كەچی بابەتی بایكۆتی ناوەندەكانی خوێندن درێژەی كێشا و تەنانەت لە ناڕەزایەتییەكی راستەقینەوە، گواسترایەوە بۆ نمایشێكی سیاسی و موزایەدەی كاندیدی پارتە سیاسییەكان، ئەوەی لەم بابەتە زیانمەندی یەكەمە، قوتابیانی كوردستانن كە مەترسیی فەوتانی ساڵێكی خوێندنیان هەیە، بەتایبەتی لە پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە، زیاتریش لە زیانی چینی خوارەوەی كۆمەڵگە و منداڵانی خودی فەرمانبەرانە، چونكە ئەوەی خوێندنی پەكی دەكەوێت، قوتابخانە حكوومییەكانن، نەك ئەهلی و نموونەییەكان كە چینی دەستڕۆیشتووی كۆمەڵگەن، لەلایەكی تریشەوە دەبێتە هۆی دواكەوتنی ئاستی فێربوون و تێگەیشتنی قوتابیان، چونكە پڕۆگرامەكان تەواو ناكرێن و وەك پێویستیش بە قوتابییەكان ناگەن، دەبێتە هۆی دروستكردنی هەستێكی نێگەتیڤیش لای قوتابی سەبارەت بە مامۆستا و پرۆسەی خوێندن، كە ناتوانرێت نەوەیەكی خاوەن ئینتیما پەروەردە بكرێت و ئەو پەیامە بگەیەندرێت كە پەروەردە بەدەرە لە ململانێ سیاسییەكان، لەبەر ئەوە دەبێت بڵێین كۆی بایكۆتەكە نەك نابێتە خاڵی فشار و رێگەیەكی دروستی داواكردنی مافەكانیش نییە، بەڵكو زیانێكی گەورەیە بۆ دامەزراوە و پرۆسەی پەروەردە و خێزانی قوتابییان، كە خودی مامۆستاكان كارەكتەرن تیایدا.»