تاوانەكانی كوشتن و بەتایبەت كوشتنی ئافرەتان ساڵانێكە رووپەڕی رۆژنامە و گۆڤارەكانی زۆربەی وڵاتانی رۆژهەڵاتی داگیركردووە، هەرێمی كوردستانیش لەو پەتا نەگریسە بەدوور نەبووەو سەرەڕای هەوڵی بەردەوامی رێكخراوە حكوومی و مەدەنییەكان بۆ نەهێشتنی ئەو دیاردەیە، كەچی قوربانییەكانی دەستی تاوان كەم نین. بەردەوامیش یەكێك لە هۆكارەكانی ئەو تاوانانە بۆ كۆنتڕۆڵنەكردنی دیاردەی چەكداری دەگێڕنەوە، كە تا هەنووكەش چەكی بێ مۆڵەت لە زۆربەی ماڵەكانی كوردستاندا بوونی هەیە. لێرەشدا نهێنییەكانی كوشتنی دایكێك و منداڵەكەی دەخەینەڕوو.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

تاوانەكە بە كلاشینكۆف ئەنجامدراوە
زۆر جار مرۆدۆستان جەختیان لەوە كردووەتەوە كە چەك لە باشترین حاڵەتدا لە ناو كۆگاكاندا دەڕزێ و لە خراپترین حاڵەتیشدا گیان لە گیاندار دەستێنێ، سەرەڕای ئەوەش لە هەموو وڵاتانی دنیا یاسایەك بۆ هەڵگرتنی چەك رێكخراوەو تا ئاستێكی بەرچاو هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی دراوە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان تا ئێستاش هەڵگرتنی چەكی نایاسایی و ڕێگەپێنەدراو لە زۆربەی ماڵەكاندا بوونی هەیە و تەنانەت بازاڕی چەكیش گەرمە، هەر ئەو چەكانەش لە زۆربەی تاوانەكانی كوشتن بەكارهاتوون. ئەوەتا رۆژی 18/8/2013 لەگەڕەكی كوران (گەیلان) لە دایكبووی ساڵی 1982، كە پیشەی بەڵێندەر بووەو باوكی دوو منداڵە، بە چەكی كلاشینكۆف 9 گوللەی لە هاوسەرەكەی داوەو 8 گوللەشی ئاراستەی جەستەی كوڕە تەمەن6 ساڵانەكەی كردووەو هەردووكیان دەستبەجێ گیانیان لەدەست داوە.
گومانێكی بچووك .. تاوانێكی گەورە
بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لەبەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی تاوان وەرگیراون، برایەكی تاوانبارەكە جەختی لەوە كردووەتەوە كە (گەیلان)ی برای ماوەی مانگێكە باری دەروونی تێكچووە، بۆیە چەند جارێك بۆ لای پزیشكی دەروونییان بردووە، بڕیاریشە لیژنەی پزیشكی بۆ دابندرێت، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە مانگێك پێش ئەو رووداوە ئامۆزایەكیان بە دەمانچە خۆی كوشتووە و گەیلان یەكەم كەس بووە كە گەیشتووەتە سەر تەرمەكەی.
بە وتەی براكەی رۆژی رووداوەكە گەیلان قازێك دەكڕێت و لەگەڵ هاوسەرەكەی دەچێتە ماڵی خەزووری بۆ ئەوەی نانی نیوەڕۆ لەوێ بخۆن، دوای كەمێك پشوودان گەیلان دەچێتە بەردەرگا ژنەكەشی لەدوای دەچێت، چونكە هەموویان دەیانزانی باری دەروونی تێكچووە، لەپڕ گەیلان كلاشینكۆفەكەی كە بەدزی ماڵەوە كڕی بووی، لە ئۆتۆمبیلەكەی دەردەهێنێت و هاوسەرەكەی دەداتە بەر دەستڕێژی گوللە و نۆ گوللە بەر جەستەی دەكەوێت، هاوكات دەگەڕێتەوە ژوورەوەو لەو كاتەدا كە كوڕە تەمەن 6 ساڵەكەی سەرقاڵی یاریكردن بووە، 9 گوللەش ئاراستەی جەستەی پەپوولەئاسای منداڵەكەی دەكات.
ئێستاش ناوبراو بەماددەی 406 دەستبەسەر كراوە، هۆكاری كوشتنی هاوسەر و كوڕەكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە كوڕەكەی لەو نییە و پێیوایە هاوسەرەكەی خیانەتی لێكردووە، لەوەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە چۆن زانیویەتی ئەو كوڕە لەخۆی نییە، گەیلان دەڵێت «لەبەر ئەوەی شێوەی لەمن نەدەچوو و گەمەشی لەگەڵ نەدەكردم بۆیە زانیم لەمن نییە بۆیە كوشتم، بەڵام كوڕە بچووكەكەم لەخۆم دەچێت و گەمەشم لەگەڵ دەكات».
ئەدای پەرلەمان لە نەهێشتنی دیاردەی چەكداری
زۆربوونی چەك لە ناو ماڵ و بازاڕ وایكردووە زۆرجار بە كەمترین هەڵچوونێك پەنا بۆ چەك ببرێ و لەگەڵ بەكارهێنانیشیدا قوربانی لێكەوتووەتەوە، ئەندامێكی لیژنەی ناوخۆ و ئاسایش و ئەنجومەنە خۆجێیەكان لە پەرلەمانی كوردستانیش جەخت لەوەدەكاتەوە كە بەردەوام لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان باسیان لەوە كردووە كە دیاردەی چەك فرۆشتن نەمێنێت. پەرلەمانتار شێرزاد عەبدولحافز شەریف، لە لێدوانێكیدا بۆ گوڵان گوتی: «ئێمە هەمیشە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی وەك وەزارەتی ناوخۆ و ئاسایش باسمان لەوە كردووە كە دیاردەی چەك فرۆشتن نەمێنێت و بە یاسا رێگری لێبكرێت، هەرچەندە لە پەرلەمانی كوردستاندا یاسایەكی تایبەت بە چەك هەڵگرتنمان هەیە كە ساڵی 1993 دەرچووە، بەڵام بەداخەوە حزبەكان وایانكردووە كە ئەو چەكانە بە ئاسانی بگاتە دەستی خەڵك، باشترین نموونە بۆ ئەوە لە كاتی هەڵبژاردنەكان لەبری دیاری چەك بە بەرتیل دابەشی سەر خەڵك دەكەن، لە ئێستادا ماڵ نییە لەم كوردستانەدا چەكی تێدا نەبێت، زۆرجار بیستوومانە و بینیومانە منداڵ دەستكاری چەكی كردووە و خۆی پێ كوشتووە، یان كارەساتێكی بەرپا كردووە، لەبەر ئەو هۆكارانە هەوڵی زۆرمانداوە دیاردەی چەك هەڵگرتن و چەك فرۆشتن بنڕبكرێت»، گوتیشی «كاری لیژنەی ئێمە ئەوەیە كە یاسایەك ئامادە بكات و پێشكەشی پەرلەمانی بكات، بەڵام خۆی لە خۆیدا ئێمە لە پەرلەماندا ئەو یاسایەمان هەیە، كێشەكە لەوەدایە یاساكە جبێبەجێ ناكرێت، زۆر بە ئاسانیش دەتواندرێ ئەو یاسایە بچێتە قاڵبی جێبەجێكردنەوە، بەڵام تاوەكو لە كاتی هەڵبژاردنەكان بەردەوام چەك دابەشبكرێت، ئەو یاسایەش وەك زۆربەی یاساكانی تر جێبەجێ ناكرێت».
تاوانەكە لە روانگەی توێژەرێكی كۆمەڵایەتییەوە
توێژەری كۆمەڵایەتی هێمن عومەر ساڵح، سەبارەت بە تاوانەكەی گەیلان، سەرەتا ئاماژە بەوە دەكات كە «دیاردەی هەڵگرتنی چەكی بێ مۆڵەت لە كۆمەڵگەی ئێمە بووەتە هەڕەشەیەكی گەورە لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی و ئەو رووداوەش یەكێكە لەو قوربانییانەی دەستی چەكی بێ مۆڵەت و كڕین و فرۆشتنی چەك»، گوتیشی «بە بڕوای من ئەو كەسەی چەكی بە گەیلان فرۆشتووە، بە هەمان شێوەی گەیلان تاوانی ئەنجامداوەو كەسیش لەو ناپرسێتەوە، جگە لەوەش هۆكاری دووەمی ئەو رووداوە پەیوەندی بە خراپیی باری دەروونی ئەو گەنجەوە هەبووە كە لە كۆمەڵگە پێشكەوتووەكان زۆر بە ئاسایی سەیردەكرێت و هەروەكو نەخۆشێكی دیكە دەڕواتە لای پزیشك و چارەسەر وەردەگرێ، یان بۆ ماوەیەك لە دەزگای چاكسازی چارەسەری پێویستی بۆ دەدۆزرێتەوە، بەڵام لە كۆمەڵگەی ئێمە كەمتەرخەميی خێزان و لایەنە پەیوەندارەكان نەیانتوانیوە گەیلان لەو بارە دەروونییە رزگار بكەن، كە دواجار زیانێكی زۆر گەورەی بە خۆی و خانەوادەكەی بەگشتی گەیاند».