گەرچی لە هەرێمی كوردستان دایەنگە و باخچەی منداڵانی حكوومی بە پارەیەكی رەمزی و كەم، خزمەتگوزاری پەروەردەیی پێشكەشی منداڵانی تا تەمەن شەش ساڵان دەكات، ئەوەش ئاسوودەگییەك بۆ دایكانی فەرمانبەر دەڕەخسێنێ، بەڵام لەگەڵ داخستنی قوتابخانەكان و پشووی هاوینەی مامۆستایان، دەرگای ئەو شوێنانەش دادەخرێ، وەك بڵێی ئەو ناوەندە پەروەردەییانە تەنیا بۆ ئافرەتانی مامۆستا دابین كرابێت، بۆیە ئافرەتانی فەرمانبەر لە دامودەزگەكانی دیكەی حكومەت تووشی ئاریشە و گرفت دەبنەوە، نیگەرانی خۆشیان لەوە دەردەبڕن كە مووچەكەیان بەشی ئەوە ناكات بەئاسانی بتوانن منداڵەكانیان لە دایەنگە و باخچەكانی ئەهلی ناونووس بكەن.
پارەی زۆری دایەنگە و باخچەی ساوایانی ئەهلی لەگەڵ مووچەی فەرمانبەر ناگونجێ
سەرلەبەری دنیا بە هەرێمی كوردستانیشەوە گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی و ئابووری رێژەیەكی زۆری ئافرەتانی ناچار كردووە، بێنە مەیدانی كار و لە دابینكردنی بژێوی خێزاندا ڕۆڵی كاریگەریان هەبێت. بەڵام ئافرەتانی كارمەند بۆ پەروەردەی منداڵەكانیان نیازمەندی تایبەتیان هەیە، گرنگترینیشیان ئەوەیە كە لەكاتی دەوام بتوانن منداڵانی خۆیان بە شوێنێكی متمانەپێكراو بسپێرن. لە هەرێمی كوردستانیش دایەنگە و باخچەی منداڵانی حكوومی بە پارەیەكی رەمزی خزمەتگوزاری پەروەردەیی پێشكەشی منداڵاتی تا تەمەن شەش ساڵان دەكات، بەڵام لەگەڵ داخستنی قوتابخانەكان و پشووی هاوینەی مامۆستایان، دەرگای ئەو شوێنانەش دادەخرێ، ئەوەش ئافرەتانی فەرمانبەر لە دامودەزگەكانی دیكەی حكومەت تووشی گرفت دەكاتەوە. ئەوەتا جیهان قادر فەرمانبەر لە وەزارەتی بازرگانی بە نیگەرانییەوە دەڵێت «رێزم بۆ مامۆستایانی ئافرەت هەیەو ئەوان شایانی هەموو شتێكن، بەڵام لەگەڵ داخستنی قوتابخانەكان و پشووی هاوینەی مامۆستایان، دەرگای هەموو دایەنگە و باخچەكانی حكوومی دادەخرێ، وەك بڵێی ئەو ناوەندە پەروەردەییانە تەنیا بۆ ئافرەتانی مامۆستا دابین كرابێت، ئیتر هیچ حیسابێك بۆ دایكانی فەرمانبەر لە بەشەكانی دیكەی حكومەت ناكرێ». ئەو فەرمانبەرە باسی ئەوە دەكات كە خۆی و هاوسەرەكەی فەرمانبەرن و لە كاتژمێر هەشت و نیوی بەیانی هەتا نزیك كاتژمێر سێی پاش نیوەڕۆ خەریكی بەڕێكردنی مامەڵەی هاووڵاتیانن، بەڵام بەردەوام نیگەرانی منداڵەكانیەتی. ئەو بە نیگەرانییەوە دەڵێت «من بەشبەحاڵی خۆم هەمیشە دڵم لەلای منداڵەكەمە، چونكە مووچەكەمان كەمەو پارەی باخچەی ساوایانی ئەهلیم پێنادرێت، لەبەر ئەوە ناچار بووم منداڵەكەم لەماڵی خەزوورم دابنێم، بەڵام ئەمە كێشەی چارەسەر نەكردووم چونكە، منداڵەكەی ترم كە لەدووی بنەڕەتییە دەوامیان دوانزەی نیوەڕۆ تەواو دەبێت، لەبەر دەرگای قوتابخانە چاوەڕوان دەكات، لەناچاریدا تەكسیمان بۆگرتووە، كە بیباتەوە بۆ ماڵی خەزوورم».
پێویستە حكومەت جگە لە پەروەردە حیسابێك بۆ فەرمانبەرانی بەشەكانی دیكەشی بكات
جیهان قادر رەخنە لەوە دەگرێت كە «حكومەت هیچ جۆرە هاوتاییەك لەنێوان دەوامی فەرمانبەرانی دیكە و مامۆستایان لەبەرچاو ناگرێت، ئافرەتێكی مامۆستا مووچەكەی زۆرترە و دەوامیشی كەمترە، كەچی لەگەڵ پشووی مامۆستایان دایەنگە و باخچەی ساوایانی حكوومی دادەخرێن، بەڵام پێویستە حكومەت جگە لە پەروەردە حیسابێك بۆ فەرمانبەرانی بەشەكانی دیكەشی بكات»، گوتیشی با حكومەت یان دەوامی ئێمەش كەم بكاتەوە، بۆ ئەوەی بتوانین باشتر چاودێری منداڵەكانمان بكەین و زیاتر ئاگاداریان بین، یان ئەوەتا دەوامی قوتابخانەكان و باخچەی ساوایان لە هاوینیش بەردەوام بن». داواشی كرد «رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان فشار بخەنە سەر حكومەت بۆ ئەوەی كێشەكەیان چارەسەر بكرێ.
شەیما مەجید فەرمانبەری وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتییەو ئەویش یەكێكە لەو سەدان دایكەی كە بە هۆی دەوامی ڕۆژانەی كێشە بۆ منداڵانی دروست دەبێت، وەك خۆی وتی ئەو دایكی سێ منداڵە و دووانیان لە باخچەی ساوایانن، بەتایبەتی لەكاتی پشووی هاوینە و داخستنی باخچەكانی حكوومی تایبەت بە ساوایان تووشی كێشە دەبێت و منداڵەكانی ئاوارەی ماڵی خزمانی دەبێت و هێنان و بردنیشیان كێشەی زۆری ماددی بۆ دروست دەكات، چونكە «مووچەكەمان بەشی پارەی باخچە ئەهلییەكان ناكات».
شەیما ڕایوایە «حكومەت و ڕێكخراوەكانی ئافرەتان هەتا ئێستا هیچ جۆرە هەوڵێكیان بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە نەداوە»، پێشنیاریش دەكات «دایەنگە و باخچەی ساوایانی حكوومی بكرێتە دوو شفت و چوار وەرزە و ئەوەش هەم دەرفەت بۆ هەلی كاری زیاتر دەڕەخسێنێ، هەم ئاسانكارییەكی زۆر بۆ هەموو دایكانی فەرمانبەر دەكات، كە لانیكەم لەكاتی راییكردنی كاری رۆژانەی ناو فەرمانگەكەی، لە پەروەردەی منداڵەكەی دڵنیا بێت و باشتر خزمەتی هاووڵاتییانی بكات».
پەرلەمانی كوردستان وەك پێویست كاریان لەسەر كێشەكانی ئافرەتانی فەرمانبەر نەكردووە
ڕێژین ئەبوبەكر فەرمانبەرە لە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە، ئەویش هەمان كێشەی هەیە و بە نیگەرانییەوە دەڵێت «ئێمە هەتا نزیك كاتژمێر سێی پاشنیوەڕۆ مامەڵەی هاووڵاتیان بەڕێ دەكەین و زۆرترین خزمەت بە حكومەت و هاووڵاتی دەكەین، هەمیشە خزم و كەس و مێردیش گلەییمان لێدەكەن، چونكە ناتوانین وەكو پێویست ئاگاداری منداڵەكانمان بین. باخچەی ساوایانی حكوومی كاتژمێر یازدەونیو منداڵ بەڕێ دەكەن، باخچەی ساوایانی ئەهلیش نرخیان زۆر گرانە، لەبەر ئەوە داواكارین حكومەت بیرێك لەوە بكاتەوە كە منداڵەكانمان سەرگەردان نەبن.». ڕەخنەی لە ئەدای پەرلەمانی كوردستانیش گرت و وتی «كەمتەرخەمی لەلایەن گشت لایەنە پێوەندیدارەكانەوە هەبووە، بەتایبەتی پەرلەمان كە هەتا ئێستا وەك پێویست كاریان لەسەر كێشەكانی ئافرەتانی فەرمانبەر نەكردووە».
شایان ئەنوەر توێژەری كۆمەڵایەتییەو هێما بۆ ئەوە دەكات كە منداڵانی ئافرەتانی فەرمانبەر تووشی زۆرترین گرفتی دەروونی و كۆمەڵایەتی دەبن، لەبەر ئەوەی وەك پێویست دایكەكان ناتوانن چاودێرییان بكەن. وتیشی « منداڵی ئافرەتە فەرمانبەرەكان قوربانی یەكەمی نەبوونی سیستمێكی پەروەردەیی گونجاون، چونكە ئافرەتی فەرمانبەر ناتوانێت بەتەنیا منداڵەكەی پەروەردەبكات، گەر دایەنگەو باخچەی ساوایانیش نەبێت ئەوا داهاتووی منداڵەكەی لە مەترسیدا دەبێت، ئەمەش گەورەترین گرفتە لەبەر ئەوەی كە دایكەكە بەیانی تاكو دوای نیوەڕۆ لەدەوامە و منداڵەكەی لا نییە، كە دێتەوە ئەوەندە ماندووە، ئاگای لەمنداڵەكەی نییە و ناتوانێت پەروەردەی بكات، بۆیە پێویستە پەرلەمان بیرێك لەكێشەی ئەو ئافرەتانە بكاتەوە كە فەرمانبەرن، بەداخەوە هەتا ئێستا نە حكومەت و نە پەرلەمان نە رێكخراوەكان هیچیان لەسەر ئەو بابەتە كارێكی بەرچاویان نەكردووە».
ناوبراو جەختی لەوە كردەوە كە پێویستە گرنگی زیاتر بە دروستكردنی دایەنگە و باخچەی ساوایان لەناو دەزگا حكومییەكاندا بدرێ، هەرچەندە ئەوە چارەسەری كۆتایی نییە، بەڵام تا ڕادەیەك كێشەكە كەم دەكاتەوە».
ساڵی داهاتوو دەوامی باخچەی ساوایان دوو دەوام دەبێت
لەلای خۆیەوە بەڕێوەبەری بەشی باخچەكانی ساوایان لەبەرێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی هەولێر (كەژاڵ جەلال تاهیر)، لە لێدوانێكیدا بۆ گوڵان سەرەتا هێمای بۆ ئەوە كرد كە باخچەی ساوایان لە ڕووی ڕێنمایی یاساوە هاوتای قوتابخانە بنەڕەتییەكانەو هەمان ستافی قوتابخانەی بنەڕەتی لەباخچەی ساوایان كاردەكەن، بۆیە وەك یەكیش پشووی هاوینەیان هەیە. وتیشی «بێگومان ئەوە سیستەمی پەروەردەییە كە لە وڵاتی ئێمە دەوامی قوتابخانە و باخچەكانی ساوایانی بەو شێوەیە دەستنیشان كردووەو گۆڕینی ئەو سیستەمەش ئەركی پەرلەمانەو تەنیا لەتوانای ئەواندایە كە دەوامی باخچەی ساوایان و قوتابخانە بنەڕەتییەكان دەستكاری بكەن، بەڵام حكومەت بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە هانی باخچەی ئەهلی داوە». ئەوەشی خستەڕوو كە بەنیازن لە ساڵی داهاتوو دەوامی باخچەی ساوایان بكەنە دوو دەوام، بۆ ئەوەی بتوانن بەشێكی كێشەكە چارەسەربكەن. گوتیشی «باخچەكانی ساوایانی ئەهلیش نرخەكانیان بەپێی خزمەتەكانیان لەلایەن لێژنەی تایبەتمەندەوە دەستنیشان دەكرێت، نرخەكەش هەیە 100 تا 120 هەزار دینارە».
لێژنەی پەروەردە لە پەرلەمانی كوردستان بۆ چارەسەری كێشەكە پڕۆژەیەك ئامادەدەكات
پەرلەمانتار عەزیمە نەجمەدین ئەندامی لێژنەی پەروەردەو فێركردنی باڵا لەپەرلەمانی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس بۆ گوڵان گوتی «كێشەی باخچەی ساوایان كێشەیەكی گرنگە لەوڵاتی ئێمە، بەڵام بەر لەهەموو شتێك دەبێت ئەوە روون بكەینەوە كە دوو جۆر باخچەی ساوایانمان هەیە، بەشێكیان حكوومین و بەشێكیان ئەهلین، بێگومان ئەو باخچانەی كە حكوومین كێشەیان زۆرترە، چونكە بەهۆی زۆری ڕێژەی منداڵەوە پاڵەپەستۆیەكی زۆر كەوتۆتە سەریان، بەڵام ئەهلییەكان ڕێژەی منداڵیان كەمترە، هەر ئەمەش وایكردووە كە كێشەیان كەمتر بێت، بێجگە لەوەی كە وەك ئێمە هەستمان پێكردووە، چاودێری دایەنگە و باخچەی ساوایانی ئەهلی لە حكوومییەكان زۆر زیاترە».
ئەو پەرلەمانتارە جەختی لەوەش كردەوە كە «زۆریی كێشەكانی كەرتی پەروەردە وایكردووە پەرلەمان كەمتر بیر لە كێشەكانی باخچەی ساوایان بكاتەوە، گوتیشی «ئێمە وەك لێژنەی پەروەردە پرۆژەیەكمان ئامادەكردووە بەناوی پرۆژەی پەروەردەو خوێندن ئەم پرۆژەیە بەشێوەیەكی گشتگیر كار لەسەر سەرجەم بوارەكانی پەروەردە دەكەین، لەناو پڕۆژەی پەروەردەییشدا جێگەی ئەو خاڵە كراوەتەوە كە باس لە باخچەكان دەكات، بێگومان ئەگەر ئەو پڕۆژەیە دەوڵەمەند بكرێت، ئەوكات دەتوانرێت زیاتر كار بۆ ئەم بابەتە بكرێت، خۆیشم چەندین جار لەدانیشتنەكانی پەرلەمان داوام كردووە كە كار بۆ ئەم بابەتە بكرێت و جۆرە هاوسەنگییەك لەناو دەوامی هەردوولادا دروستبكرێت، چونكە ناكرێت ئافرەتێكی فەرمانبەر دەوامی سەعات سێ تەواو دەبێت، بەڵام منداڵەكەی سەعات دوانزە لە باخچەی ساوایان دەر بكرێ، بۆیە بەجێبەجیكردنی ئەو پڕۆژەیەی كە لێژنەكەی ئێمە ئامادەی كردووە بەشێكی زۆری كێشەكان چارەسەردەبێت». ئەوەشی دووپات كردەوە كە ڕێكخراوەكانی ئافرەتان و منداڵانیش وەك پێویست كاریان لەسەر ئەو دۆسییە نەكردووە.