بە پێچەوانەی ساڵانی پێش رزگاركردنی عێراق و سەردەمی رژێمی بەعسی لەناوچوو كە گەنجانی بێكاری كورد ڕوویان لە شارە گەورەكانی عێراق و دەرەوەی وڵات دەكرد، لەدوای گەشەسەندنی باری ئابووری و ڕەخسانی هەلی جۆراوجۆری كار، ژمارەیەكی زۆر كرێكاری بیانی (هەردوو ڕەگەز) لە وڵاتانی دیكەوە بۆ كاركردن ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە، بەتایبەتی خانمانی كرێكار كە لە ڕێگەی كۆمپانیاكانەوە هاتوون، كێشە و ئاریشەی تایبەت بە خۆیان هەیە و لەم راپۆرتەدا نهێنیەكانی ژیانی خۆیان بۆ گوڵان دەدركێنن.
«ماوەی زیاتر لە شەش ساڵە لە هەرێمی كوردستان كاردەكەم، پێشتر لە سلێمانی بووم، دواتر هاتم بۆ هەولێر، سەرەتا لە كۆمپانیایەكی توركی بۆ وەبەرهێنان كارم دەكرد، سروشتی كاركردنی ئێمە وایە ناتوانین خانوو بەكرێ بگرین، نە پارەی ئەوەمان هەیە و نە ڕێگەی ئەوەشمان پێدەدەن. منیش لە كۆمپانیا كارم دەكرد و ناچار شەو لە ئۆفیسی كۆمپانیاكە دەنووستم. بەڵام خاوەن كارەكەم چەند جارێك داوای سێكسی لێكردم، لەبەرئەوەی رەتمكردەوە پاسپۆرتەكەی لێ شاردمەوە و دواتر دەری كردم و منیش كەوتمە سەر جادە». ئەوە دەستپێكی قسەكانی (مێری دالبینیس) بوو. ئەو ئافرەتێكی فلیپینییە و بەگوتەی خۆی ئەوەی زۆر ئازاری داوە، ئەوەیە كە لە هەر شوێنێك كاری كردووە، داوای سێكسی لێكراوە. مێری بە دڵتەنگییەكی زۆرەوە بەمجۆرە باسی كێشەكانی خۆی كرد.
كارمەندێكی بەویژدانی ئاسایش فریام كەوت
ئافرەتێكی ئەسیوپی خۆی بە بیلیا گونزالیس ناساند، ئەویش نایشارێتەوە كە رووبەڕووی چەندین كێشەی بۆتەوە، ئەوەش ئاشكرا دەكات كە جارێكیش دیپۆرت كراوەتەوە، بیلیا دەڵێت «لە كۆمپانیایەك كارم دەكرد، سێ كەسیان بەردەوام داوای سێكسیان لێدەكردم منیش هەمووجارێك رەتمدەكردەوە، دواجار بە دزینی 700 دۆلار تاوانباریان كردم و لە ئاسایش شكاتیان لێكردم، كارمەندێكی بە ویژدان كە زانی ئەوان نییەتیان باش نەبووەو درۆ دەكەن، بەرگری لێكردم و فریام كەوت و نەیهێشت دەستبەسەر بكرێم».بیلیا داوای پشتیوانی و كارئاسانی زیاتری حكومەت و رێكخراوەكانی مەدەنی دەكات، گلەییشی لەوە هەیە «تاوەكو ئێستا رێكخراوێك بوونی نییە داكۆكی لە كەسانی بیانی بكات»، بۆیە بە نیگەرانییەكی زۆرەوە گوتی «ئێمە لە ماڵی زۆر بەرپرس و بازرگان كارمان كردووە، زۆرجار خۆیان شەریف بوون و وەك كچی خۆیان مامەڵەیان لەگەڵ كردووین، بەڵام حیمایە و پیاوی خزم و كەسیان هەمیشە فشاریان بۆ دروست كردووین».
دوای دیپۆرتكردن بە رێگەی قاچاخ هاتمەوە
جوجو سامس ئافرەتێكی دیكەی فلیپینییە و تەمەنی 26 ساڵە، بە گوتەی خۆی جارێك دیپۆرتكراوەتەوە و دواتر بەڕێگەی قاچاخ هاتۆتەوە كوردستان، ئەویش بەمجۆرە باسی ژیانی خۆی كرد «لە ماڵە عەرەبێك كارم دەكرد، ژنەكە زۆر رەزیل بوو، نانی پێنەدەدام تەنیا بەرماوە و ورتكەنان نەبێت، نەیدەهێشت دەست لە خواردن بدەم، دەیگوت ئێوە پیسن، تەنیا حەوش و حەدیقە و بەردەرگەی پێ خاوێن دەكردمەوە، شەوێكیان زۆرم برسی بوو، لەبرسان خەوم لێنەكەوت، چووم سەلاجەم كردەوە، شتێك بخۆم، بەڵام ژنەكە هات و پاڵیدام و نەیهێشت دەست بۆ هیچ ببەم، منیش پەرداخێكی شووشەم بەدەستەوە بوو لەسەریمدا و سەریم شكاند، بەو هۆیەوە دیپۆرتیان كردمەوە، بەڵام جارێكی دی بە رێگەی قاچاخ هاتمەوە».
لەگەڵ دراوسێكانمان رێزی یەكتری دەگرین
مایگی سووسوو كچێكی خەڵكی وڵاتی چینە. وەك خۆی باسیكرد چەند ساڵە لە هەرێمی كوردستان لە هوتێل و نادی و سەنتەرەكانی وەرزشی كاری ماساج دەكات، ئەویش نایشارێتەوە كە لەو چەند ساڵەدا تووشی دەیان كێشەی جۆراوجۆر بووەتەوە، بەڵام ئێستا لە كارەكەی ڕازییە و لەگەڵ كیژێكی هاوڕێی خۆی خانوویان بە كرێ گرتووەو كێشەیان نییە، مایگی دەڵێت «سەرەتا كە خانوومان نەبوو، لە هوتیل و ئۆفیس و سەنتەر دەماینەوە و پیاوانیش پێشنیاری خراپیان دەكرد، تەنانەت سواری تەكسیش دەبووین هەوڵیانداوە دەستدرێژیمان بكەنە سەر ، بەڵام ئێستا خانوومان بە كرێ گرتووەو هیچ كێشەمان نییە، ئێمە رێز لە جیران و نەریتی ئەوان دەگرین و ئەوانیش ڕێزی ئێمە دەگرن».
كاردانەوە نەرێنییەكانی ئافرەتانی بیانی
بۆسەر كۆمەڵگەی ئێمە زۆرە
دیدەوان قادر وەك چالاكوانێكی كۆمەڵگەی مەدەنی دەڵێت «لە كوردستان رۆژانە پێشێلكاری بەرامبەر ئافرەتانی بیانی دەبیندرێت، لەڕووی كاری قورس و ئیستغلالكردنیان بۆ كاری نەشیاو و رێزنەگرتن لەلایەنی دابونەریت و ئایینیان». گوتیشی «هەڵبەت كاردانەوە نەرێینیەكانی ئەوانیش بۆسەر كۆمەڵگەی ئێمە كەم نییە و ناكرێ هەڵوەستەی لەسەر بكەبن، كە بەشێكیان بوونەتە مایەی لێكترازانی خێزان بەهۆی بوونی پەیوەندی ناتەندروست لەگەڵ ئەو ئافرەتانە و دواجار بە جیابوونەوە كۆتایی بە ژن و مێردایەتی هاتووە، بەشێكی تریان پەیوەندی بە هەندێ نەریتە لەڕێگەی تێكەڵاوبوونیان لەگەڵ ئەندامانی خێزانەكاندا كاریگەرییان دەبێت و دەبنە مایەی كێشە، چونكە لەگەڵ سروشتی كۆمەڵایەتی ئێمە ناگونجێن، وێڕای ئەوەی ئەگەری ئەوەش هەیە كە هەڵگری كۆمەڵێك نەخۆشی بن كە مەترسییان لێدەكرێت بگوازرێنەوە بۆ تاكەكانی كۆمەڵگە».
ڕۆژانە داواكاری ئافرەتی كرێكار زیاتر دەبێت
لە دوای ئازادی عێراق و باشتربوونی رەوشی ئابووری هاووڵاتیان، كۆمەڵێ كۆمپانیا هەستان بە هێنانی كرێكاری بیانی لە وڵاتانی وەك فلیپین و ئەسیوپیا و ئەندەنوسیا و...هتد، (كۆمپانیای ماڵی كورد) یەكێكە لەو كۆمپانییانەی كە ماوەی زیاتر لە شەش ساڵە كرێكاری بیانی دێنێتە كوردستان، ئازاد عزەدین بەڕێوەبەری ئەم كۆمپانیایە، ئاماژە بەوە دەكات كە مانگانە نزیكەی 10 كرێكاری ئافرەت بۆ هەرێمی كوردستان دەهێنن، گوتیشی «ڕۆژ لە دوای ڕۆژ داواكاری خەڵك لەسەر ئەو ئافرەتە كرێكارانە زیاتر دەبێت، ئێمەش تەعامول لەگەڵ كۆمپانیا و شوێنە گشتییەكان ناكەین،تەنیا گرێبەست لەگەڵ خێزان دەكەین، مەرجە لەناو ئەو خێزانەشدا ئافرەت هەبێت».
نیپاڵی و ئەندەنوسییەكان كێشەیان كەمترە
وەك ئەو خاوەن كۆمپانیایە باسیكرد، تەمەنی ئەوانەی دێنە كوردستان لە نێوان 19 تا 42 ساڵییەو هەریەكێك لەوان گرێبەستیان بۆ ماوەی دوو ساڵە، دوای ئەو دوو ساڵە دەبێ بۆ وڵاتی خۆی بڕواتەوە، هەروەها لە كاتب عەدل بەڵێننامە لەو كەسە وەردەگرین، ئەوانەشی داوای ئەو ئافرەتانە دەكەن، زیاتر پیرەژن و پیرەمێردی نەخۆشن كە منداڵەكانیان بەجێیانهێشتوون و ناتوانن خزمەتی خۆیان بكەن، یان بۆ كاری ناوماڵ و ئاگاداربوون لە منداڵ داوای ئافرەتی كرێكار دەكەن. گوتیشی «پێشتر ئەسیوپییەكان كێشەیان زۆربوو، پێش ئەوەی حكومەت مەنعیان بكات، ئێمە مەنعمان كردن، چونكە ئەوان كاری نایاساییان دەكرد، بەڵام نیپاڵی و ئەندەنوسییەكان كێشەیان كەمترە و ئێستا تەنیا ئەوان دەهێنین».
ئەوانەی كە بە نایاسایی دێنە كوردستان دیپۆرتیان دەكەینەوە
لەلای خۆیەوە عەمید یادگار ئەنوەر فەرەج بەڕێوەبەری نشینگەی هەولێر، سەبارەت بە هەمان پرس بۆ گوڵان گوتی «بەحوكمی ئەوەی هەرێمی كوردستان لەڕووی ئەمن و ئاسایشەوە هەرێمێكی سەقامگیرە و خاوەن فڕۆكەخانەین و چەندان سەفارەت و كونسوڵگەری لە كوردستان بوونی هەیە، لە سیاسەتی كوردستاندایە كە برەو بە وەبەرهێنان و بووژانەوە بدات، بۆیە خەڵكی بیانیش لە هەرێمی كوردستان دەكەن»، گوتیشی «سەرەتا خەڵكانێكی بیانی بەبێ ڤیزە و بەڕێگەی قاچاخ داخیلی هەرێم دەبوون، دواتر لەڕێگەی بەرنامەیەكی داڕیژراو پلان بۆ هاتنی ئەو بیانیانە داندرا كە دەیانویست لێرە كاربكەن، لە ئەزموونی كاری رابردووی خۆمان زۆرمان بینی و كاردانەوەی خراپیشی هەبوو، كە ئەو ئافرەتانە كڕین و فرۆشتنیان پێدەكرا، یان لە ماڵەكان سووكایەتییان پێدەكرا، بەڵام خۆشبەختانە لە ساڵی پارەوە بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی كار بڕیارماندا ئەوانەی دێنە ئێرە بۆ كار، شوێن و جێگەیان دیاربێت و زەمانەت كرابێت، ئەو كۆمپانیانەی دەیانهێنن دەبێ خۆیان كاری نشینگەی بۆ بكەن، ئەوانەش كە بە نایاسایی دێنە كوردستان، ئێمە دیپۆرتیان دەكەینەوە، رۆژانە سكاڵا هەبووە كە ئەو ئافرەتانە زوڵمیان لێكراوە.
عەمید یادگار ئەوەشی خستەڕوو كە «حاڵەتی دەستدرێژی سێكسی هەبووە و لە هۆبەی یاسایی دۆسیەمان بۆ كردۆتەوە و دۆسیەكەمان رەوانەی دادگا كردووە، ئێستاش چەند كێشەیەكی لەمجۆرەمان لایە و رەوانەی دادگا كراون هێشتا نەگەڕاونەتەوە».