هەمیشە پەروەردەی نادروستی ناوخێزان كاریگەرییەكی ڕاستەوخۆی لەسەر كەسایەتی و داهاتووی تاكەكانی ناو ئەو خێزانە دەبێت، تێكچوونی شیرازەی خێزانیش پەرتەوازەبوونی منداڵ و دەیان گرفتی دەروونی و كۆمەڵایەتی لێدەكەوێتەوە، زۆرن ئەو كەسانەش كە قوربانی دەستی لێكترازانی دایك و باوكن و لە تەمەنێكی زوودا ئەنجامدانی تاوانێك راپێچی زیندانیان دەكات.
بەسەرهاتێكی پڕ لە پەشیمانی
ئەگەر سەردانێكی ناوەندەكانی چاكسازی بكەیت، ڕەگەز و تەمەنی جیا، تۆمەت و تاوانی جیاوازیش دەبینیت، لە ناو چاكسازی ئافرەتانیش جۆری تاوانەكان و تەمەنی گیراوانیش جیاوازە، ئەوەتا شەونمی تەمەن 16 ساڵ كە ماوەی چوار مانگە زیندانی كراوە، بەچاوێكی پڕ فرمێسكەوە بەمجۆرە باسی ژیانی رابردووی خۆی دەكات:
«دوای لە دایكبوونم ڕاستەوخۆ دایك و باوكم جیابوونەوە، باوكم ژنی هێناوەتەوەو چوار منداڵی لەو ژنە هەیە، لە پۆلی پێنجەمی سەرەتایی باوكم بۆ خزمەتكردنی باوەژنم و منداڵەكانی منی لە خوێندن دەرهێنا، پار پەیوەندیی خۆشەویستیم لەگەڵ كوڕە خزمێكم بەست، كە باوكم بەوەی زانی، داركاری كردم و لە ماڵەوە بەندی كردم، منیش رامكرد و چووم بۆ لای دایكم، كە ئەویش شووی كردۆتەوە و ئێستا لە شارەدێیەكی سەرسنوور ژیان بەسەر دەبات و كارگوزاری نەخۆشخانەیەكە، دوای ئەوەی حەوت مانگ لەوێ بووم، لەڕێگەی خاڵم كوڕێك هاتە داوام و منیش شووم پێكرد، ئەو كوڕە زۆری خۆشدەویستم، ماڵی جیای بۆ دانام و ئێواران دەیخوێند و بەیانیانیش كرێكاریی دەكرد، چەند مانگێك دوای هاوسەرگیری، خەسووم لە نەخۆشخانەیەكی هەولێر نەشتەرگەری بۆ كرا، منیش لای ئەو مامەوە، شەو هاوسەرەكەم تەلەفۆنی بۆ كردم، منیش لەگەڵ كەسێكی دیكە سەبارەت بە تەندروستیی خەسووەكەم قسەم دەكرد، بەڵام ئەو دڵی پیس كرد و باوەڕی بە من نەكرد، زۆریشی قسە پێگوتم، منیش ترسام و تەلەفۆنم بۆ ئەو كوڕە خزمەمان كرد كە كاتی خۆی خۆشمدەویست، ئەویش گوتی: وەرە دەتبەم بۆ سەنتەری سلێمانی و دواتر دەتخوازم، ئەوە بوو بە تاكسییەك هاتە بەردەرگای نەخۆشخانە و منی لەگەڵ خۆی برد، لە بازگەی تاسلوجە پۆلیس ئێمەیان دەستگیر كردو منیشیان بۆ ئێرە هێنا، مێردەكەشم شكاتی لێكردووم و بە تۆمەتی خیانەتی هاوسەری، بڕیاریشیداوە تەڵاقم بدات، بەڵام داوای پارە لە باوكم و لەو كوڕە دەكات كە لەگەڵم بووە، باوكیشم گوتوویەتی كچێك دووجار لە ماڵ رابكات كچی من نییە، ئێستاش كەس سەردانم ناكات و نازانم چارەنووسم بە كوێ دەگات».
خیانەتی پیاوان دەشاردرێتەوە
خیانەت لە ژیانی هاوسەریدا بەردەوام شیرازەی خێزانی تێكداوە، گەرچی لە كۆمەڵگەی داخراودا زۆرجار خیانەتی پیاوان دەشاردرێتەوەو خیانەتی ئافرەتان بەرجەستە دەبێت، بەڵام یاسا ڕووبەڕووی هەموو جۆرەكانی خیانەت دەبێتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا دەروونناسان هێما بە هۆكاری جیاواز لەڕوودانی خیانەتی هاوسەری دەكەن.
د. ئومێد قادر تەها پسپۆڕی نەخۆشییە دەروونییەكان، لە لێدوانێكیدا بۆ گوڵان، گوتی:كەسایەتی و كێشەی سەردەمی منداڵی بەرپرسە لە روودانی هەر خیانەتێكی هاوسەری». ئەو دەروونناسە رایوایە پەروەردەیەكی تەندروستی خێزانی و ئازادی لە هاوسەرگیری و تەمەنی گونجاوی هاوسەرگیری رێگر دەبن لە خیانەتی هاوسەری.
هاوسەرگیریی زۆرەملێ زۆرجار خیانەتی لێدەكەوێتەوە
د. ئومێد سەبارەت بەو ئافرەتانەش كە لە ناوەندەكانی چاكسازی بە تۆمەتی خیانەتی هاوسەری گیراون. گوتی :ئەو ئافرەتانە تووشی خەمۆكی و دڵتەنگییەكی زۆر دەبن، لە خێزان و هاوسەر و منداڵیان دادەبڕێن، بەردەوام هەست بە پەشیمانی دەكەن، بەڵام بە هۆی عورفی كۆمەڵایەتی جارێكی دیكە لە خێزاندا جێگەیان نابێتەوە، ئەوەش باری دەروونییان زیاتر تێك دەدات». گوتیشی «ریز نەگرتنی ژن و مێرد لە یەكتری، بە زۆر بە شوودانی كچان، گەورە بە گچكەو ژن بە ژنە و چەند فاكتەرێكی نەرێنی دیكە وادەكەن، كە ئافرەت بە دوای بەدیلێكدا بگەڕێت، كە تێشكەوت، ناتوانێ چارەسەری ئەو وەزعە بكات، كە ئاشكراش دەبێت، لە ناو كۆمەڵگە پەراوێز دەخرێ، تەنانەت كەسە نزیكەكانیشی پشتی تێدەكەن و قبووڵی ناكەن، هەندێ جار دەگاتە ئاستی هەڕەشە و تەهدیدكردن و تەنانەت كوشتنیشی لێدەكەوێتەوە، بۆیە هەمیشە ئەو كەسانە هەست بە زەختێكی كۆمەڵایەتی و رۆحی و نەستی دەكەن، زۆربەی ئەو ئافرەتانەش لەكاتی هاوسەرگیریدا بڕیارەكەیان یان بە ئیرادەی خۆیان نەبووە، یان لەجێی خۆیدا نەبووە.
منداڵ گەورەترین باجی لێكترازانی خێزانی دەدەات
ئەحمەد عارف نووسەر و شارەزا لە گرفتە كۆمەڵایەتییەكان، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت «دیارە هەمیشە لە كۆمەڵگەی ئێمە و كۆمەڵگە دواكەوتووەكانی دیكە كێشەی ژن و مێردایەتی دواتر جیابوونەوەی هاوسەران باجەكەی منداڵ دەیدات، كە هیج دەستێكی لەو كێشەیەدا نییە، من پێموایە دایك و باوكی راستەقینە هەمیشە قوربانی بە حەز و ئارەزوو و خۆشییەكانیان دەدەن لە پێناو منداڵەكانیاندا، بەداخەوە لە كۆمەڵگەی ئەمڕۆی ئێمەدا دایك و باوكی لەم چەشنە زۆر دەگمەنن».
ئەحمەد عارف سەبارەت بە شەونم كە لە چاكسازی ئافرەتاندا بە تۆمەتی خیانەتی هاوسەری دەستبەسەرەو بەسەرهاتی خۆی بۆ گوڵان گێڕاوەتەوە، گوتی:شەونم مێژوویەكی لە نەهامەتی كۆكردۆتەوە كە ئەو خاوەنی نییە، بەڵكو وەك ئەكتەرێك رۆژگار پێی نمایش كردووە، من هەستدەكەم شەونم بە سەرپێی و بە ترسەوە مامەڵەی لەگەڵ گرفتەكەیدا كردووە، دەكرێ ئەگەر سەنتەرەكانی تایبەت بە ئافرەتان لە خەمی كێشەیەكی لەمجۆرەدابن، بەدەر لە گەڕانەوە بۆ خانەوادەی یەكەم و دواتر دووەم و سێیەم گرفتە ماددییەكان لە ئەستۆی خۆیان بگرن و هەوڵبدەن لەڕێگەی پارێزەر و دەروونناس و كۆمەڵناسەكانیانەوە، ئەو خانمە لە نوێوە پەروەردە بكەنەوە، تاوەكو ببێتە ئەندامێكی كارای ناو كۆمەڵگە.
پێویستە هاوسەران پێش دڵنیا بوون لە یەكتری منداڵ نەخەنەوە
هێمن ساڵح رۆژنامەنوس و توێژەری كۆمەڵایەتی، سەبارەت بەو ئافرەتانەی كە هێشتا تەمەنی یاساییان تەواو نەكردووە و نموونەی شەونم دەبنە قوربانی و سەر لە ناوەندەكانی چاكسازی دەردەهێنن، بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی «هەلەكە لێرەدایە كە یەكەم شت لە كوردستان ئافرەت لای مەلا مارە دەكرێت، واتە تەمەنی لە ژێر تەمەنی یاساییش بێت، هەر مارەی دەكەن، بۆیە منداڵیش بێت بە ژن حیسابە، ئەوەی لە شەونم دەبینرێ، ئەو ئافرەتە لەلایەك بێتاوانە كە لەو پڕۆسە هەڵەیەدا گەورەبووە، لەلایەكی دیكە خۆی تاوانبارە كە خیانەتی لە هاوسەرەكەی كردووە، لەو كێشەیەدا دەبوو قەناعەت بە هاوسەرەكەی بهێنێت كە ئەو پاكەو خیانەتی نەكردووە، بەڵام كە لەگەڵ ئەو كوڕە ڕۆیشتووە، سەلماندوویەتی كە ئەو پێشووتر لەگەڵ كەسێكی دیكەدا پەیوەندی هەبووەو تا ئەو ئاستەش ئامادەبووە لەگەڵی بڕوات، لەبەرئەوە راستە ئەو ئافرەتە لە پەروەردەیەكی هەڵەدا گەورەبووە، بەڵام ئەوەی لەو دۆسێیەدا دەبینرێت، ئەو خۆیشی تاوانبارەو بەهەمان شێوە هەڵەكانی پێشووی باوك و دایكی دووبارە كردووەتەوە كە دەكرا ئەو سوود و ئەزموونی لەو هەڵانە وەربگرتایە، ئەگەر بێتو ئەویش كچێك، یان كوڕێكی هەبوایە، ئەوە ئەو منداڵانەش دەبوونە قوربانیی پرۆسەیەكی هەڵەو بەهەمان شێوە رەنگ بوو لە داهاتوودا كەسایەتییەكی باشیان نەبووایە، لەبەرئەوە زۆر گرنگە خێزان و پرۆسەی هاوسەرایەتی لەسەر بنەمایەكی پتەو بونیاد بنرێت و دواتریش بۆ ماوەیەك منداڵ نەخرێتەوە، تاوەكو ژن و پیاوەكە لەوە دڵنیادەبن كە ئەوان دەتوانن منداڵەكانیان بەهەردوولا گەورە بكەن، دوای گەورەبوونی منداڵیش، ئەگەر جیابوونەوەو تەڵاقیش هەبێت، كاریگەرییە خراپەكانی بەو شێوەیە نابێت كە كەسانێك وێران بكات».