درۆی سپی لەنێوان هاوسەراندا چ خوێنــدنەوەیەكی بۆ دەكرێت؟
October 18, 2012
کۆمەڵایەتی
درۆی رەش و سپی هاوسەرەكەمی
بەرەوە هەڵدێر برد
سازان كەمال، فەرمانبەرە لەوەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی و یەكێكە لەو ئافرەتانەی كە سەبارەت بە درۆكردن، كۆمەڵگە بە تاوانبار دەزانێت و رای وایە «مرۆڤەكان لەبنچینەدا درۆزن نین، بەڵام دواتر كۆمەڵگە فێری درۆیان دەكات». سازان جەخت لەوە دەكاتەوە كە درۆكردنی نێوان هاوسەران دەبێتە هۆی ڕووخانی بنەمای هاوسەرگیری و دەڵێت: «هاوسەرەكەم كەسێكی زۆر ڕاستگۆ و نموونە بوو، كوڕێكی باش و لەسەرخۆو هێمن بوو، كەسێك بوو خاوەنی هەڵسوكەوتێكی زۆر جوان و رێكوپێك، تاماوەیەكی زۆریش هیچ هەڵەیەكەم لێ نەبینی، بەڵام دوای ماوەیەك لە هاوسەرگیریمان، گواسترایەوە بۆ فەرمانگەیەك، لەم شوێنە تازەیەی كاركردن، بوو بە هاوڕێی چەند كەسێكی خراپ و من زۆر بەجوانی هەستم بەوەدەكرد كە فێری درۆ بووەو هەمیشە درۆی لەگەڵ مندا دەكردو هەتا درەنگانێكی شەو نەدەهاتەوە».
سازان ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە «تەمەنی درۆ بە ڕەش و سپییەكەیەوە كورتەو شیرازەی ژیانی هاوسەری تێك دەدات»، هاوسەرەكەی خۆیشی وەك نموونەیەك دەهێنێتەوە كە بەدرۆی رەش و سپی «بەرەوە هەڵدێر» رۆیشتووە.
شتێك نییە بە ناوی درۆی سپی و
هەموو درۆیەك هەر ڕەشە
شنۆ كەمال، تەمەنی (45) ساڵەو هەر سەبارەت بە درۆكردنی نێوان هاوسەران دەڵێت: «من زۆرم رق لەو پیاوانەیە كە درۆ لەگەڵ ژنەكانیاندا دەكەن، بەهەمان شێوە رقم لەو ژنانەشە كە درۆ لەگەڵ مێردەكەیاندا دەكەن، بەڕای من لێخۆشبوون لەدرۆكردن مەحاڵە، من و هاوسەرەكەم لەیەكەم رۆژی چوونمان بۆناو پرۆسەی هاوسەرگیری، بڕیارماندا لەگەڵ یەكتر راستگۆ بین، تاوەكو ژیانێكی بەختەوەرمان هەبێت». جەختی لەوەش كردەوە كە شتێك نییە بەناوی درۆی سپی و هەموو درۆیەك هەر ڕەشە.
بەڵام هێرۆ سەعدی ئەحمەد رای پێچەوانەی هەیەو بڕوای وایە «بەر لەهەموو شتێك پێویستە لەنێوان ژن‌و پیاودا گیانی لێبوردەیی لەسەر مەسەلەی درۆكردن هەبێت»، گوتیشی «من وەك كەسایەتیی خۆم باوەڕم بەدرۆی سپی یان درۆی سووك هەیە، چونكە زۆرجار بەدرۆیەكی لەو جۆرە لە كێشەیەك ڕزگارت دەبێت، لەبەر ئەوەی ژیانی ژن و مێردایەتی هەوراز و نشێوی زۆری تێدایە، بێگومان بە ناچاری درۆكردن هەر ڕوودەدات، بەتایبەتی لە لایەن پیاوانەوە، بۆیە ئەگەر لەگەڵ یەكدی لێبوردە نەبین، ئەوا ناتوانین بەئاسودەیی بژین». وەك خۆی باسیكرد، هەر لەسەرەتای ساڵانی چوونە ناو ژیانی هاوسەرییەوە، چوار پێنج جار «درۆی سپی» لە هاوسەرەكەی بیستووە، بەڵام لێی خۆش بووە و ئەویش تائێستا هەڵەیەكی وای دووبارە نەكردۆتەوە، بەڵام لەوانەیە هەموو كەسێك وا بیرنەكاتەوە‌و نەتوانێ كەسێكی لێبوردە بێت. ئەوەتا سەوسەن عەبدولواحید پێیوایە درۆ هەر درۆیە، درۆی ڕەش بێت یان سپی، بۆیە دەڵێت: «بەداخەوە زۆر كەس لەلای ئێمە درۆ لەگەڵ خێزانەكەیان دەكەن و دەڵێن درۆی سپییە، ئەوە تەنیا خۆ فریودانە، بۆیە من وەكو خۆم هەرگیز ئەو درۆیانە ناكەم، حەزیش ناكەم نە ژن درۆ لەگەڵ مێردەكەی بكات، نە پیاویش درۆ لە گەڵ ژنەكەی بكات».
درۆی سپی وەكو خوویەك
كە زەحمەتە دەستبەردای بن
هانا عوسمان، توێژەری كۆمەڵایەتییەو ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە درۆكردنی نێوان هاوسەران بە هۆی دروست نەبوونی متمانەی نێوانیانەو ئەوەش وا دەكات كە پەنا بۆ درۆكردن ببەن. گوتیشی «زۆر جار هاوسەران باسی هەموو شتێكی ژیانی رابردوویان بۆ یەكدی ناكەن، لەوانەشە لە ژیانی رۆژانەیاندا درۆیەك لەگەڵ یەكدی بكەن و دووبارەشی بكەنەوە، بەڵام ئەوە مەترسیدارە، چونكە دواتر دەبێت بەخوویەك لەلایان‌و زەحمەتە دەستبەردای بن».
ئەو توێژەرە كۆمەڵایەتییە بە پێویستی دەزانێت هاوسەران هەموو شتەكانی خۆیان لە ڕەخنەو گلەیی و كێشەكان زۆر بەڕوونی بۆ یەكدی باس بكەن، پێش ئەوەی بیرلەوە بكەنەوە كە لەگەڵ یەكدی درۆ بكەن، گوتیشی «بێگومان درۆكردن لەلایەن ژن یان پیاو، هیچ جیاوازی نییەو لەسەر ژیانیان كاریگەریی خراپ جێدەهێڵێت، بەڵام هاوكات لێبوردەیی لە ژیانی خێزانی زۆر پێویستە، بۆیە ئەگەر هەردوو لایان هەستیان كرد كە ناتوانن بەسەر گرفتەكانیاندا زاڵ بن و لەسەر شاردنەوەی راستییەكان لەیەكتر بەردەوام بن، ئەوا باشتر وایە جیاببنەوە بۆ ئەوەی منداڵەكانیشیان كە پەروەردەی دایك‌و باوكیان وەردەگرن، لەداهاتوودا و لەگەڵ دەوروبەرو كۆمەڵگە و ژیانی خۆیاندا تووشی هەمان كێشە نەبنەوە».
بەبڕوای هانا، كێشەكان لەو كاتەوە دەستپێدەكەن كە ژن و مێرد ژیانێك لەسەربنەمای درۆ دروست دەكەن و دەڵێت: «ژیانی تەواو تەندروست لەنێوان ژن‌و پیاودا، ئەو ژیانەیە لەسەر بنەمای راستگۆیی بونیاد نراوە، راستگۆییش لەچەسپاندنی خۆشەویستیی نێوان هەردوو كەسەكەوە سەرچاوەی گرتووە، ئەگەر ژیانی خێزانی لەهەموو لایەنێكەوە تەواو بێت، بەڵام كە درۆكردنی لەگەڵدا بوو، سەرئەنجامەكەی هەر هەڵوەشاندنەوەی ئەو خێزانەی لێدەكەوێتەوە، ئەگەر ئەمەش لەبەر هەندێك بەرژەوەندی رووی نەدا، ئەوا ژن‌و مێردەكە ژیانێكی لەرزۆك و پڕ لەگرفت بەسەر دەبەن». هەر درۆكردنیشی بە هۆكارێك زانی بۆ زیادبوونی رێژەی تەڵاق و جیابوونەوەی هاوسەران و گوتی «زۆر جار بەهۆی ئەوەی كە ژن و مێرد بە بیانووی جیاوازەوە درۆ لەگەڵ یەك دەكەن، شیرازەی ژیانی هاوسەرییان تێكدەچێت و تەڵاق و جیابوونەوەی لێدەكەوێتەوە».
لای هەندێ كەس درۆكردن بووەتە پیشە
توێژەرانی دەروونی پێیانوایە درۆكردن بەر لەهەموو شتێك (نەخۆشییەكی دەركی وونی)یە، وەك ئاماژەی پێدەكەن، هەندێك كەس بەبێ ئەوەی هیچ فشارێكیان لەسەر بێت، بەردەوام درۆیەك دروست دەكەن.
هاوار كەریم، وەك دەروونناسێك سەبارەت بە چەمكی درۆكردن دەڵێت: «بەداخەوە درۆكردن یەكێكە لە گرفتە دەروونییەكان، زۆر كەس درۆكردنیان كردۆتە پیشە و نازانن كە بەدرۆكردن گرفتی زیاتر دروست دەكەن، درۆ لە بنچینەدا بریتییە لە هەستێكی وەهمی كە وات لێدەكات شتێك بڵێیت كە دوورە لەڕاستییەوە، زۆرجار مرۆڤ هەیە درۆكردنی كردووەتە پیشە و درۆ لەگەڵ خەڵكدا دەكات، تەنانەت لە درۆكردندا ژن و منداڵەكانیشی بێبەش ناكات».
ئەو دەروونناسە نموونە بەوە دەهێنێتەوە كە زۆر جار باوك، یان سەرپەرشتی خێزان، بەڵێنێك بە هاوسەر و منداڵەكانی دەدات، بەڵام جێبەجێی ناكات، ئەوەشی خستە خانەی درۆكردن و سەبارەت بەدرۆی سپیش گوتی «بەداخەوە لە كۆمەڵگەی دواكەوتوو زۆر درۆ هەیە بە درۆی سپی هەژمار دەكرێ، كە ئەوە شتێكی ناواقعییەو دوورە لە هەموو بەها مرۆییەكان، چونكە درۆی سپی هیچ بنەمایەكی نییەو تەنیا لە كۆمەڵگەی دواكەوتوودا باوی هەیە، بەداخەوە كۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی ئەوەیان بەرهەمهێناوەو ناویان ناوە درۆی سپی». ئەو دەروونناسە بە پرسیارێك كۆتایی بە قسەكانی هێنا و گوتی «گەر ئێمە منداڵی خۆمان هەر لەمنداڵییەوە فێری درۆ بكەین، ئیتر دەبێت چی لەو كۆمەڵگەیە بكەین كە بەردی بناغەكەی لەسەر بنەمای درۆكردن دانرابێت؟».
