ئەو فرمێسكانەی لەكاتی خەم و ناخۆشی هەندێكجار خۆشی لەچاو دێنە خوارەوە، پێوەندیان بەسروشتی مرۆڤەوە هەیە، پێوەندی بە سروشت و فیزۆلۆژی و هەست و دەروونی هەیە، بۆیە دەڵێن ئەوەی بە مانای گەورەیی گریان بزانێت، ئەوە كێشەكانی ژیانی بەلاوە ئاسان دەبێت.
گریان چییە؟
جەستە هۆرمۆنی پرۆلاكتین، دەردەدات و زۆربوونی ڕێژەكە دەبێتە هۆی گریان، لە هەمان كاتدا مێشكیش ماددەیەكی كیمیایی دەردەدات و ئازارەكان هێور دەكاتەوە. هەورەها بە گریان لێدانی دڵ زیاد دەكات، ئەوەش راهێنانی بە سوودە بۆ ماسوڵكەكانی سنگ و شانەكان خاو دەبنەوە، بەجۆرێك كە ئاسودەیی بەلەش دەبەخشێت و وادەكات مرۆڤ تێڕوانینی بەرامبەر كێشەكان سادەتر بێت و لێبوردەیی و سۆز لە دڵی زیاتر بێت.
ڕەوشەن ئافرەتێكی تەمەن 37 ساڵە خاوەن 4 منداڵە و دەڵێت «ئەوندە دڵم ناسكە بۆ گریان ئەگەر منداڵەكانم تووشی نەخۆشیەكی سووكیش بن، ئەوە فرمێسكەكانی چاوی من ناوەستێت». ئەو ئافرەتە دەشڵێت «ئەگەرچی من حەقی خۆمە، چونكە هاوسەركەم لە ژیان ئەوندە دڵ رەق بووە لەگەڵم تا وام لێهاتووە لە ژیان تەنیا گریانم بۆ ماوەتەوە لە گریان زیاتر هیچم بۆ ناكرێت».
شەرم دەكەم بگریم
رەئوف جەبار پیاوێكی تەمەن 27 ساڵە خاوەن دوو منداڵە و كاسبە دەڵێت «زۆربەی كات بەهۆی رووداوێك یان كێشەیەكم هەبێت، ئەگەر لە شوێنی گشتیش بێت من گریانم دێت، بەڵام ناچارم خۆم ڕابگرم، چونكە شەرم دەكەم لەپێش چاوی كەسێكی تر بگریم و هەست بە شكانەوە دەكەم، بەڵام ئەو كاتانە من لە ناخەوە دەگریم».
تۆ پیاوی عەیبە بگریت
شاخەوان مەحمود كوڕێكی گەنجی 21 ساڵە، ئەو تێڕوانینەی كۆمەڵگە رەت دەكاتەوە كە گریانی بۆ پیاو پێ (عەیبە) بۆ ئافرەتیش خاڵی لاوازە. ئەو گەنجە دەڵێت «هەركاتێك دڵم پڕبێت، دەگریم و ئەوكاتانەی دەگریم دڵم زۆر فراون دەبێتەوە و دەروونم ئارام دەبێت، زۆرجاریش لەخۆم دەپرسم دەبێت هۆكار چیبێت كە پیاوانی ئێمە ناگرین و گریانیشیان پێ شەرمە؟ بەڵام ئەوەم لەبیرە هەر لە منداڵیەوە گوێم لێبووە كە وتیانە تۆ پیاوی عەیبە بگریت».
بە داخەوە سۆزی ئافرەت بەخاڵی لاواز لەقەڵم دەدرێت
چالاكوانی بواری ژنان چلورە هەردی پێوایە گریانی ئافرەت واتە دەربڕینی راستیەكان، ئەو چالاكوانە دەڵێت «زۆر بەداخەوە كاتێك سۆزی ئافرەت لە فرمێسكەكانی دایە، بەڵام بە خاڵی لاوازی لە قەڵەم دەدرێت. بۆیە من دەپرسم ئەگەر ئافرەت وەكو پیاو بوایە دڵی نەرم نەبوایە ئاخۆ ئەبوایە جیهان بەچ ئاراستەیەك بڕوات؟ ئافرەت بەو دڵە ناسك و پڕ لەسۆزەی هەستی لێبوردەیی زیاتر بووە، بۆیە ئەگەر پیاوانیش تۆزیك لە مانای هەستی گریان تێبگەن، ئەوە كێشەی كۆمەڵایەتیمان زۆر كەم دەبێتەوە».
سۆزی پیاو جیاوازە
پسپۆری دەروونی د.سیروان عەبدولڵا چیاوك، دەربارەی گریانی ژنان دەڵێت «مرۆڤ هەر لەسەرەتای لە دایكبوونەوە خاوەن هەست و سۆزێكی تایبەت بە خۆیەتی، بەتایبەتی ئافرەت، زۆر هەست ناسك دەبێت، لە هەمان كاتیشدا بەرامبەر كێشەكان خۆڕاگرە، ئافرەت لەلایەنی دەروونیەوە لەگەڵ پیاودا جیاوازی هەیە بەوەی دەروونی ئافرەت زۆر ناسكە و بەهەستە، ئەگەر دەروونی ئافرەت ئەوەندە بەهێز نەبوایە نەیدەتوانی بەرامبەر ئەركەكانی منداڵ و ماڵ و هاوسەرەكەی بووەستێ. لەگەڵ ئەوەش هەندێكجار كاری دەرەوەش دەكات». ئەو پسپۆرە دەشڵێت «دەتوانم بڵێم دنیا بەسۆزی ئافرەتەوە بەستراوە، گریان خاڵی لاواز نییە بەرامبەر رەگەزی نێر، كەسێتی ئافرەت بەهێزە، ناكرێ بەگریان كەسێتی بە خاڵی لاواز پێناسە بكرێت، زۆرجار دەڵێن پیاو ناگریت، ئەگەر گریا ئەوە بە خوێن دەگرێ، بەڵام لەلایەن پیاوی ئێمە بۆتە نەریتێكی عەیبە، چونكە هەر لە كۆنەوە پیاو گەورە كراوە پێیان عەیب بووە بگرێت، وایان هەست كردووە گریان بۆ مرۆڤی لاوازە نەوەك خاڵی كردنەوەی دڵ بێت لە توندوتیژی و لە دڵ رەقی و بی سۆزی». هاوكات ئەو پسپۆرە ئامۆژگاری ژنان دەكات گەر بەرامبەر كێشەكان خۆڕاگر بن، چونكە لەگەڵ ئەوەی گریان سوودی هەیە، زیانیشی هەیە، گریان دەبێتە هۆی دامركاندنەوەی گوشار و تووشی شڵەژانیش دەبێت.
هەستی لێبوردەیی بەگریان دروست دەبێت
توێژەری كۆمەڵایەتی بەهزاد محەمەد، ئەوە روون دەكاتەوە كە بەهۆی ئەو پەروەردەی لە دابونەریتی كۆمەڵگە هەیە، گریان بە عەیب لە قەڵەم دەدات. ئەگەرچی گریان خاڵی لاوازی ژن نییە، بەڵكو ئەوە پێوەندی بەسروشتی مرۆڤەكانەوە هەیە كە ژن سۆزێكی زۆر لە دڵی هەیە. لەگەڵ ئەوەش گریان توانا بەئافرەت دەبەخشێت بۆ بەرگە گرتن لە بەرامبەر ئەو ستەم و زوڵمانەی بەرامبەری دەكرێت». ئەو پیاوە لە بارەی پیاوانیش دەڵێت «خۆزگە پیاوی ئێمە شانازی بەو فرمێسكانەی دەكرد كە بۆ كێشەیەكی دەهاتە خوارەوە، چونكە هەر پیاوێك سۆز و گریان لە دڵی هەبێت، توانای چارەسەركردنی كێشەكانی بە ئاسانی دەبێت».