ئەندامانی خێزان بە تایبەتی هەردوو هاوسەر دەبێ هەمیشە لە خەمی پاراستنی پەیوەندییە خێزانی و كۆمەڵایەتییەكانی ناو خێزانەكەیان بن، چونكە ئەم خەمخۆرییە دەبێتە هۆكارێكی كاریگەر بۆ هێنانە كایەی خێزانێكی بەختەوەر و ئاسوودە . بەڵام ئەم مەسەلەیە بەهەردوو هاوسەر ئەنجام دەدرێت . لێرەدا مەبەستمان زیاتر لە رەفتاری : یەك روویی وراستگۆیی و یەك جۆر مامەڵە كردن لە دەرەوەی ماڵ و لەناو ماڵ و هاوسەنگكردنی هەڵسوكەوت كردن لەگەڵ هاوسەر بەتایبەتیش هەلسوكەوتی پیاو لەگەڵ ژنەكەی . بەو مانایەی لەخێزاندا پیاوان چۆن مامەڵە دەكەن لەدەرەوەی ماڵیشدا هەمان بۆچوون و رەفتاریان هەبێت،نەك بەپێچەوانەوە بن . چونگە هە ندێ لە پیاوان، رەنگە رێژەشیان زۆر بن، لە ماڵەوە جۆرێ مامەڵە دەكەن و لە دەرەوەش جۆرێكی تر، ئینجا بۆ تاووتوێ كردنی ئەم تەوەرە بۆچونی چەند كەسێكمان وەرگرتووە:
لەمەڕ ئەم رەفتارە ناجۆرەی هەندێ لە پیاوان كە زۆر جار كێشەی كۆمەڵایەتی و خێزانیشی لێدەكەوێتەوە (چاوان فەخرەددین)چالاكوان لەبواری كۆمەڵگەی مەدەنیدا دەڵێت: هەندێك لەپیاوان بەجۆرێك لەماڵەوە مامەڵەو رەفتار دەكەن كاتێك لەدەرەوە دەیانبینیت،سەرت سوڕدەمێنێت، بەدەست خۆت نییە لە خۆتەوە سەرت سووڕدەمێنی لەم دوو رووییە و دەڵێی باشە ئەم پیاوانە چۆن دەتوانن ئەو جۆرە سیناریۆیانە لەدەرەوەی ماڵ دروستبكەن؟ بەتایبەت لەگەڵ ژنەكانیاندا، هەرگیز كاتێك دانانێن بۆگفتوگۆ كردن یاخود بۆ چوونە دەرەوە بەڵام ئامادەیی ئەوەیان تیایە بۆ كچێك زۆربەی كاتەكانیان تەرخان بكەن و تەنانەت پێكەوە بچنە ریستورانتێك نانێك بخۆن، بەڵام پیاوی وەها ئەگەر ژنەكەی داوای لێبكات سەد بڕوبیانو دەهێنێتەوە وپێیدەڵێت : كاتم نییە.
بەڵام بەپێچەوانەوەی (چاوان) مامۆستا (رزگار جلال)، پێیوایە، كە ژنانیش هەمان رەفتاریان هەیە، بەڵام بەجۆرێكی دیكە ئەو دەڵێ : زۆربەی كچ و ژنی ئێمە كاتیك لەدەرەوە دەیان بینین نایان ناسیتەوە ئەوەندە ماكیاژ وجوانكاری لەروخساریاندا دەكەن و خۆیان دەڕازێنەوە، لەبەرامبەردا لەماڵەوە بەو شێوەیە نین،لەسەر ئەم جوانكاری و ئارایشتگایە چەندین ژن و پیاو كێشەیان بۆدروست بووە، بەڵام ئەگەر پیاوێك لەدەرەوە سەرنجی ژنێك بدات یان بەجۆرێك باس لەجوانییەكانی ژنێك بكات دەبێتە خاڵێك لەسەر ئەو پیاوە هەرای لەسەر دەقەومێنن، هەر مەپرسە بە هیچ ناكوژێتەوە.
بەڵام پێدەچێ (ئاشتی عەبدوڵڵا)ی نوسەر بەهمان ریتمی (چاوان) پیاو زیاتر خەتابار بكات و دەڵێت: دەمێكە گوێبیستی ئەو پیاوانە بووین كە لەدەرەوە باس لەئازادیەكانی ژنان دەكات و چەندین وتار و لێكۆڵینەوەیان نوسیوە، لەناوخێزانەكەشیدا هەنگاوێك لەو قسەنەیان نەبردۆتە پێشەوە، بیركردنەوەكان جیاوازن، پیاو لەبەرئەوەی زیاتر دەچێتە دەرەوە و بەكارەكانی ماندوو دەبێت لەماڵەوە هەوڵ ئەدات پشو بدات بێ ئەوەی گوێ بداتە ئەركی خێزان لەهەموو لایەنەكانەوە، بۆیە ژن و مناڵەكانی بێزاردەبن لێی لەوەڵامی ئەم بێزاریەشدا پیاوان توڕە دەبن و بەڕووی مناڵ و ژنەكەیدا هەڵدەچێت.یان نووسەرمان هەیە داوای ئازادی ژن دەكات و دەڵێت ئاساییە تا نیوەی شەو ژنان لەدەرەوە بن،بەڵام ژنەكەی لەكونجی ماڵدا زیندان كردووە و بۆی نییە بێتە دەرەوە.
هۆكاری ئەم جۆرە رەفتارەی پیاوان چییە ؟
رەنگە ئەو پیاوانەی كە ئەم جۆرە رەفتارەش دەكەن هۆكار و پاساوی خۆیان هەبن، زۆریان هۆكارەكەی دەگەڕێننەوە بۆ ژنەكانیان بەتایبەتیش پێیان وایە هۆكاری ئەم ئیزدواجیەتیان دەگەڕێتەوە بۆ كاردانەوەی ژنەكانیان لەماڵەوە، لەبەرئەوەی وەك پێویست گرنگیان پێنادەن و ئەوەی ئەوان دەیخوازن جێبەجێی ناكەن، بۆیە روودەكەنە كچان و ژنانی دیكە، یاخود حەز لەگۆڕانكاری و كرانەوەی ژن دەكەن .ز بەڵام هاوكات ژنانیش پێیانوایە پیاوان ئەم جۆرە بیركردنەوانە و داخوازیانەیان بۆ ژنی خۆیان قبوڵ ناكەن بەڵام بۆ ئافرەتی دیكەی دەخوازن، ئەمە بۆچونی ( ئەستێرە صابر)ە ئەو ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كەوا : لەدەرەوەی ماڵ پیاو حەزی لەهەموو شتێكە بەڵام لەماڵەوە قەدەغەی دەكات، ئەم دوو لایەنەی پیاوان بەرای من زیاتر لەو كەسانەدا رەنگی داوەتەوە كە پێشتر لەدەرەوەی وڵات ژیاون.
هەر لەم روانگەوە (شاناز ئاوات)، وەك دەروونناسێك رای وایە كە : كۆمەڵگەی كوردی بەتایبەتی و رۆژهەڵات بەگشتی زۆرجار ئەو راستییە دەدركێنن، كە هەمیشە چاویان بەدوای ئافرەت و كچی جوانی دەرەوەی ماڵەوەیە . هەرئەمەش دەبێتە هۆی توڕەیی ژنەكانیان، و رێگەش نادەن ئەوان ئەو جلوبەرگ و پۆشاكانە بپۆشن، ئافرەتان لەرێگەی كەناڵەكانی راگەیاندنەوە چەندین مۆدیل و تازەگەری لەجلوبەرگ و ماكیاژدا دەبینن و حەز دەكەن وەك ئەوان بن،بەڵام هاوسەرەكانیان رازی نابن و لەبەرامبەردا بۆ ئافرەتی دیكە بەلایانەوە پەسەند و دڵگیرە، بۆیە چەندین خوێندنەوەی جیاوازیان لەلادروست دەبێت.
هاوكات كچانیش لەكاتی پرۆسەی هاوسەرگیریدا، ئەم بابەتە بەهەند وەردەگرن و دەیكەنە خاڵی گفتوگۆ كردن لەگەڵ بەرامبەردا، پێیانوایە ئەوەی لەدەرەوەی ماڵ قبوڵی بكات دەبێت بۆ خێزاكەشی بەو شێوەیە بێت،ئەگەرنا بەكەسێكی دڵ پیسی لەقەڵەم ئەدەن، هەرچەندە، بینیومانە لەدوای هاوسەرگیری ئەو راستییە دەركەوتووە و بۆچونەكان پێچەوانە بوونەتەوە.