هاوسەرێتی و پێكهێنانی خێزان پرۆسەیەكی كۆمەڵایەتی یەكجار گرنگە، كە راستەوخۆ پێوەندی بەژیانی هەموو تاكێكەوە هەیە. ئەم پرۆسەیە لەشێوازی پێكهێنان و دامەزراندنیدا شێوازی جیاواز لەخۆی دەگرێت و كۆمەڵێك ئەرك و پابەندیی و ماف بۆ هەردوو لایەنی گرێبەستەكە كە ژن و مێردن دروستدەكات، كە ئەم جۆرە پێوەندییە جۆرێك لە پیرۆزی بەم پێ دەبەخشێت. یەكێك لەپابەندییەكانی ئەم پێوەندییەش ئەوەیە كە هەردوولا دەبێ تەنیا لەم چوارچێوەیەدا مافی سێكسیان پەراوە بكەن. بەڵام ئەوەی دەمانەوێت قسەی لەسەر بكەین ئەو ناپاكییە كە هەندێك لە هاوسەرەكان لەژێر هەرناوێك و بیانوێك بێت لەبەرامبەر یەكتردا بەئەنجامی دەگەیەنن. بۆچی هاوسەرەكان «ناپاكی هاوسەریی» دەكەن؟ لەنێوان ژن و پیاودا كامیان هۆكاری یەكەم و سەرەكی ئەم رەفتارەن؟ ئایا دەتوانین لەكۆمەڵگەی خۆماندا ئاماژە بە شتێك بەكەین بەناوی «ناپاكی هاوسەریی» و بووبێتە دیاردەیە؟ لەم ریپۆرتاژەدا هەوڵدەدەین ئەم باسە بوروژێنین.
زۆرجار ناپاكی هاوسەرێتی بەوە لەقەڵەم دەدرێت گە گوایە تەنیا تێركردنی ئارەزووی سێكسییە لەگەڵ كەسانی دیكەدا، بەڵام راستییەكەی ئەوەیە زۆر رەفتاری تریش هەن كە نابەجێ و نادروستن، پێچەوانەی راستی و دڵسۆزی و وەفا و ئەمەك و پابەندبوون بە پیرۆزییەكانی خێزان و ژیانی ژن و مێردایەتییە، ئەوانەش بەلای هەندێكەوە دەكرێ بە ناپاكی دابنرێت، هەر بۆیەشە كامیل ئەحمەد بەگ نووسەر و رووناكبیر، مەودای جۆراوجۆری ناپاكیمان لەمبارەیەوە بۆ دیاریدەكات و لەو بڕوایە دایە كە ئەگەرچی ناپاكی هاوسەرێتی كێشەیەكی گەورەی كۆمەڵایەتی و خێزانییە، بەڵام لە راستیشدا تەنیا بریتی نییە لە پێوەندی سێكسی لەدەرەوەی خێزان، بەڵكو لایەنی دیكە و ئاستی دیكەش دەگرێتەوە. ئەو مەوداكانی ئەو كێشەیەمان بەو جۆرە بۆ شیدەكاتەوە و دەڵێ: ناپاكی هاوسەری تەنیا بریتیی نییە لەناپاكی ئەخلاقی، بەڵكو هەندێ لایەنی دیكەیشی هەیە، بۆ نموونە ناپاكیكردن لەسەروەت و سامان و ماڵ و دارایی خێزان (كە مەبەستم دزی كردنە لەناو ماڵ)، هەروەها نا راستگۆیی و درۆی جۆراوجۆر، خۆ رازاندنەوە بۆ كەسێكی دیكە جگەلە هاوسەر، ئینجا دواجار ناپاكی یان خیانەتی ئەخلاقییە. چ هاوسەری پیاو لەهاوسەرە ژنەكەی بیكات، یان بە پێچەوانەوە. بۆ هەر كام لەو ناپاكیانە بەگوێرەی كات و شوێن و كەسایەتییەكان شێوازی تۆڵەسەندنەوە لەلایەنی خیانەت لێكراویش دەگۆڕێ، بۆ نموونە هەندێك لە هاوسەرەكان لێدان و كوشتن هەڵدەبژێرن و هەندێكیتر جیابوونەوە و تەڵاق. بەڵام ئەگەر دیقەت بدەین لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا بەزۆری لە ئاسیاو لە رۆژهەڵاتی ناویندا بەهۆی فاكتەری پیاوسالارییەوە ژن كەمتر توانا و دەسەڵاتی هەیە پەنا بباتە بەر شێوازی یەكەم، واتا لە لێدان و كوشتندا رۆڵی هەبێت. تەنانەت زۆرجار بۆ مەسەلەی جیابوونەوەش بەهۆی ئەوەی منداڵ لەناو هاوسەرە خائینەكەیدا بوونی هەیە رێگەی چاوپۆشییەكی ناچاری دەگرێتەبەر. لەم حاڵەتەدا ژن بەو هۆیەی كە دەكەوێتە نێو دۆخێكی دژوار و ناچارەكییەوە، تەنیا لەبەر سۆزی بۆ منداڵەكانی، لەبەر رەچاوكردنی دواڕۆژیان، قوربانی بەخۆی دەدات و بەدەستی خۆی مافەكانی خۆی دەسڕێتەوە، بەڵام ئیتر ئەو ژنە تا تەمەنێك دەبێ بەناخۆشی و ژیانی مەمرەو بژی لەگەڵ هاوسەرەكەیدا ژیان بەسەردەبات.
بەڵام ئەوەشمان لەبیرنەچێ كە ئەوە تەنیا پیاو نییە ناپاكی هاوسەرێتی لێدەوەشێتەوە، بەڵكو ئافرەتیش هەیە هەمان رەفتار دەكات. بەڵام ئایا پیاو تا چەند ئامادەیی ئەوەی تێدا دەبێت كە ئەو ناپاكییە لە ژنەكەی قبوڵ بكات، لەمبارەییەوە كامیل ئەحمەد بەگ دەڵێت: پیاوان بەهۆی ئەو دەسەڵاتەی لەژیانی هاوسەریدا هەیانە لەسەر بچكووترین خیانەت ئامادەن لەژنەكانیان بدەن یان زۆر بەئازادانە ژنەكانیان بكوژن، كە ئەم كارانە جگە لەپەشیمانی بۆ بكەرەكەی چیتری لێ سەوز نابێت. لەگەڵ هەموو ئەمانەدا بەڕای من ناپاكی هاوسەری یەكێك لەو ناپاكیانەیە كە بەخشینی ئەگەر مەحاڵ نەبێت كارێكی یەكجار سەختە و بەشێوازێكی رۆحانی و لەوپەڕی خۆڕاگری وانەیەك بەلایەنی بەرامبەری بدات كە لەشەرمەزاریدا تۆبە لەوە بكات بەرامبەر بەو كردوویەتی، لێرەدا تەنیا مەگەر لێبوردن رۆڵی هەبێ لەسڕینەوەی ئەم ناپاكییە.
بێگومان دروستبوون و ئەنجامدانی هەموو كارێك هۆكارێك یاخود چەندین هۆكاری هەیە، لێرەدا «ناپاكی هاوسەریی»یش بەهەمان شێوە چەند هۆكارێكی كە دەبێتە پاڵنەر بۆ ئەوەی ژن یا مێرد كە ئەم ناپاكییە لە هاوسەرەكەی بكات. هەندێك لەو هۆیانە پەروەردەیی و كۆمەڵایەتین، هەندێكیشیان دەروونین بۆ دەستنیشانكردنی زیاتری ئەم هۆكارانە خاتوو تریفە محەمەد ئەحمەد-ی وەرگێڕ و نووسەر پێوایە كە: نەبوونی پەروەردەیەكی راست و دروستی خێزانی و دەروونی و كۆمەڵایەتی هەریەك لە هاوسەرەكان، هاوكات نەبوونی خۆشەویستییەكی راستەقینە و لە یەكحاڵیبوون و بەیەكەوە ژیانی پڕ لە تەبایی و هەروەها نەناسینی راستەقینەی هەریەكێك لەهاوسەرەكان بۆ یەكدی، بەشێوەیەكی وەها كە ببێتە مایەی حساب بۆیەك كردن و گوێگرتن لەیەكدی، ئەمانە هۆكارە گشتییەكانی ئەم هەڵوێستەن، كە هەندێ لە هاوسەرەكان دەیگرنەبەر. بەڵام سەبارەت بەوەی ئایا «ناپاكی هاوسەری» لە كۆمەڵگەی كوردیدا بۆتە دیاردە یاخود تەنیا حاڵەتە؟ خاتوو تریفە محەمەد ئاماژە بەوە دەكات كە لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا لە كۆمەڵگەی كوردیدا ئەمە وەكو دیاردەیەك دەرنەكەوتووە، بەڵكو لێرەولەوێ لەشێوەی رووداوی راگوزار گوێبیستیان دەبین، بەڵام ئەگەر هاتوو بوو بەدیاردە، ئەوا پێویستە لەسەر هەرتاكێك بە وریاییەوە، مامەڵەی شیاو و ژیرانە بكات و هەنگاوی بوێرانە بنێت تاوەكو كۆمەڵگە بەتەواوی لەم دیاردە نەشیاوە دوورخاتەوە، ئەمەش بەگرتنەبەری رێگەی پەروەردەیی و دەروونی دەبێت.
بۆچی هاوسەرەكان پەنا بۆ ناپاكی هاوسەری دەبەن لەكاتێكدا رەنگە پێوەندیان لەرووی خێزانییەوە یا ئابوورییەوە باشیش بێت، ئایا هۆكاری سایكۆلۆژی رۆلی هەیە لەم مەسەلەیەدا؟ بۆ ئەم لایەنەوە د.سامان شێخ ئەنوەر پسپۆری نەخۆشییە دەرونییەكان لە سلێمانی دەڵێ : هۆكارەكان زۆرن و بەپێی كەسەكان دەگۆڕدرێن، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی لە رووی دەرونییەوە ئەم چەند هۆكارە هاوبەشە. مرۆڤ بە شێوەیەكی غەریزی ئارەزووی تاقیكردنەوەی هەموو شتەكانی دەوروبەری دەكات و ئەم رەفتارەش هەر لە منداڵییەوە بەدی دەكرێت، هەندێكجار ئەم رەفتارە لە تەمەنی گەورەییدا و پاش هاوسەرگیری تاقیكردنەوەی بریتیی دەبێت لە تاقیكردنەوەی سێكسی رەگەزی بەرامبەر و ئیتر گرنگ نییە تاكی بەرامبەر كێیە، لەمجۆرەدا پێوەندییەكە كاتییەو تەنیا لە رووی سێكسەوەیە و پاش ئەنجامدانی روو لە كزی دەكات و دەپچڕێت، ئەتوانین بڵێین ئەمجۆرە زۆر بڵاوە بە تایبەتی لە پیاواندا.
هۆكارێكی تر بریتییە لە گێڕانەوەی بەهای خود و دووبارە باوەڕ بەخۆ هێنانەوە، ئەمجۆرە بیركردنەوەیە پاش تەمەنی سی ساڵی زۆرە، كاتێك دەبێت كە زیاتر لە پێنج ساڵ بە سەر هاوسەرێتییەكەدا رەتبوووبێت، لەم كاتەدا پێوەندی نێوان هەندێك لە هاوسەرەكان روو لە كزی دەكات. لەم كاتەدا تاك ناپاكی دەكات بۆ ئەوەی لای خۆی بیسەلمێنێت كە هێشتا لە تەمەنی گەنجیدایەو تاكەكانی رەگەزی بەرامبەر مەیلی دەكەن و هەوڵی بۆ دەدەن، ئەمجۆرە لە ژناندا بڵاوترە، بەڵام ئەمە بەشێوەیەكی كاتییە. دیارە هۆكارێكی زۆر بڵاوی تر بریتییە لە تێر نەبوونی ئارەزووی سێكسی لە ژیانی هاوسەرێتیدا و ناپاكییەكە تەنیا بۆ ئەم مەبەستەیە.
نەبوونی یاخود نەمانی خۆشەویستی لە نێوان هاوسەرەكاندا هۆكارێكی دیكەیەو لەم كاتەدا یەكێك لە هاوسەرەكان پێوەندی خۆشەویستی دەبێت لەگەڵ رەگەزی بەرامبەردا، ئەمجۆرە لە ژناندا بڵاوە و پێوەندییەكە ماوەیەكی زۆر دەخایەنێت. هەندێكجار ناپاكی هاوسەری وەك شێوازێكی تۆڵە بەكاردەهێنرێت لەلایەن هاوسەرێكەوە پاش دەركەوتنی ناپاكی لە هاوسەرەكەی تردا. بێگومان هۆكارەكان لەمانە زیاترن و چەندین هۆكاری تری ئابووری و كۆمەڵایەتی تریش دەگرێتەوە، بەڵام خاڵێكی گرنگ لەبیر نەكەین ئەوەیە كەوا ناپاكی هاوسەرێتی دەرەنجامی لاوازبوون و هەڵوەشاندنەوی پێوەندی هاوسەرییە نەوەك هۆكارێك بێت بۆ داڕمانی خێزان و پێوەندی هاوسەری، بۆیە هیچ هاوسەرێك ناپاكی ناكات ئەگەر هات و ژیانی هاوسەرێتی جێگیر بوو.
ئایا زیاتر ژن یان پیاو ناپاكی هاوسەریی ئەنجام دەدات؟ هەمیشە ئەم پرسیارە دووبارە دەبێتەوە، بەڵام هیچ ئامارێكی زانستی وردمان لەبەردەستدا نییە تا وەڵامی ئەم پرسیارە پەسەند بكات، هەربۆیە د.سامان ئەنوەر هەمان بۆچونی هەیە و دەڵێت: لە كوردستان هیچ روپێوییەكی زانستی لە سەر ئەم بابەتە نەكراوە، بەڵام بەپێی ئامارەكانی جیهانی پیاوان دوو ئەوەندەی ژنان ناپاكی دەكەن. ئەگەر بە نموونەش وڵاتێكی وەك ئەمریكا وەرگرین، ئەوا %29 پیاوان و %16 ی ژنانی خێزاندار جارێك یان زیاتر ناپاكی ئەنجام دەدەن لە ماوەی ژیانی هاوسەرییان.
مەرج نییە هەموو كاتێك لایەنی دەروونی خراپ بێت، بەڵكو هەندێجار ئەو كەسەی ناپاكی هاوسەری دەكات هەست بە سەركەوتن و ئارامی دەكات هەرچەندە ئەم هەستە كاتییە، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی ئەو هاوسەرانەی ناپاكی دەكەن هەمیشە لە بارێكی نائارامدا دەژین و هەستی پەشیمانی بێزاریان دەكات. بێگومان پچڕانی پێوەندی و تەڵاق لە دیارترین دەرئەنجامەكانیەتی %36 حاڵەتی تەڵاق بەهۆی ناپاكی هاوسەرێتیەوە و خێراترین هۆكاریشە بۆ تەڵاق كە لەوانەیە لە 24 كاتژمێردا پاش دەركەوتنی ناپاكی رووبدات. هەندێ جار توندوتیژی و كوشتنی لێدەكەوێتەوە لە كۆمەڵگەی خۆماندا. بۆیە ناپاكی هاوسەری هیچ كاتێك چارەسەر نییە بۆ كێشەكانی ناو خێزان و ژیانی هاوسەرێتی.
نمونەی ناپاكی هاوسەریی لەنێوان ژن و پیاودا پێدەچێت رۆژانە بەر گوێمان بكەوێت و بیبیستین، هەربۆیە لەكاتی ئامادەكردنی ئەم راپۆرتەدا هەوڵماندا ئەو كەسانە بدوێنین كە بوونەتە قوربانی ئەم كردەوەیە یاخود خودی خۆیان بەم كارە هەڵساون، بەڵام بەپاساوی جۆراوجۆر و لەبەر هۆی جیاجیا ئامادە نەبوون بۆمان بدوێن، بۆیە گەیشتینە ئەو بڕوایە كە ئەگەر چی گوێگرتن لەوكەسانەی ئەو كارە دەكەن دەبنە نموونەیەك و ئەزموون بۆ كەسانی دیكە، بەڵام باسكردن لە دۆزینەوەی رێگەچارەكان و دەستنیشانكردنی هۆكارەكان لەباسكردنی نموونەكان بایەخی زیاترە هەم بۆ خوێنەر و هەمیش بۆ تاكەكانی كۆمەڵگە.