بەڵگە نەویستە كە مرۆڤ بوونەوەرێكی كۆمەڵایەتییە. واتە پێكهاتووە لە كۆمەڵێك رەهەندی دەروونی و مەعنەوی. یەكێ لەو رەهەندە دەروونییانەش، حاڵەتی سۆزناكی و هەستیاری رەگەزی ئافرەتە. زۆر كەس پێیوایە ئافرەت بە سروشتی خۆی حەزی لە گریانە، یا وردتر بڵێین، خۆی هەستی ناسكە، كاتێكیش كە دەكەوێتە ژێر گوشارێكی دەروونی یا سۆزدارییەوە، زیاتر پەنا بۆ گریان دەبات، پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی ئافرەت وا هەست ناسكە و لە كاتی تەنگانە و گوشاردا هەوڵدەدات بگری00؟ لەم ریپۆرتاژەدا لایەنێكی ئەم حاڵەتە لەمیانی وەرگرتنی بیروڕای هەندێ ئافرەت و پیاوەوە بەسەردەكەینەوە.
دەرووناسێك: گریان هاوسەنگی دەروونیمان دەپارێزێ

سەرەتا مامۆستا (تریفە عوسمان) مامۆستای پەیمانگا و پسپۆری بواری دەروونناسی لەمەڕ نهێنی گریانی ئافرەتەوە دەڵێ: نەك هەر ئافرەت، بەڵكو پیاویش لەكاتی تایبەتدا دەگری. گریان هۆكار و پاڵنەری سایكۆلۆجی زۆری هەیە. خۆی لەئەنجامی گوشارێكی دەروونی و (نێرڤسی – واتە دەمارییەوە) دروست دەبێت. ئەو كەسە كە ئەو گوشارە زۆری بۆ هێناوە و بەرگەی ئەو هێزە ناگرێت، لە رێگەیەك دەگەڕێ هێزی ئەو گوشارەی لەسەر خاڵی بكاتەوە یان بەلایەنی كەمەوە كەم بێتەوە. لێرەوە بەگریان ئەو هێزە لەسەرخۆی كەم دەكاتەوە، كە دەگری ناخی خۆی لەو شەحنەیە بەتاڵ دەكاتەوە. واتە گریان جۆرە ئامرازێكی سایكۆلۆجییە مرۆڤ بەهۆیەوە هاوسەنگی دەروونی بۆ خۆی دەگێڕێتەوە. سەبارەت بەوەش بۆچی ئافرەت زیاتر لەپیاو دەگری؟ مامۆستا (تریفە) وتی: باری سایكۆلۆجی و فسیۆلۆجی ئافرەت وا خوڵقاوە كە هەست ناسك و نەرم و نیانتر بێت. بەڵام مەرج نییە تەنیا لەحاڵەتی گوشاردا بگری، بەڵكو جاری وا هەیە گریان هۆكاری تریشی هەیە.
بۆ نموونە لە كاتی هەست كردن بە ئێش و ژاندا، وەك ئەوەی كە كەسێك شوێنێكی بریندار بێ یا بشكێ یا نەشتەرگەری بۆ بكرێت یا لێیبدرێت، جاری واش هەیە، گریان تەنیا ئامرازێكە ئافرەت بۆ بەدەستهێنانی مەبەستێك بەكاری دێنێ.
كەی دەگرین؟
دیارە گریانیش كات و ساتی هەیە و مرۆڤ هەموو كاتێ ناگری، هەن لە شەوان زیاتر دەگرین، كەسی واش هەیە تەنیا لە كاتی ناخۆشییەكی گەورەدا، وەك مردنی كەسێكی ئازیزی گریانی بۆ دێت، هەر وەك خانوو(شلێر خەلیل) دەڵێ: من بەشەو زیاتر دەگریم، نازانم بۆ، بەڵام درەنگە شەو كە كێشەیەكم هەبێ، ئەوسا بە كوڵ، بەڵام بەبێ دەنگی دەگریم، دوای گریانەكە زۆر ئاسوودە و ئارام دەبمەوە.
بەناز تاڵب قوتابییەكی پەیمانگای تەكنیكییە و تەمەن 20 ساڵ دەڵێ: كە شەو بە تەلەفۆن لەگەڵ دەزگیرانەكەم كە لە دەرەوەی وڵاتە قسە دەكەم، زۆرجار بە وشەیەك كۆڵێك دەگریم، فرمێسك هۆن هۆن بەچاومدا دێتە خوارەوە، بەتایبەتی كە بیر لە دووری ماوەی نێوان خۆم و ئەو دەكەمەوە، حاڵەتێكی كوشندەی رەشبینی بەرچاوم دەگرێ، ئەگەر لەو دۆخە دەروونییەدا نەگریم، رەنگە لە خەفەتان خۆم بكوژم، دایكم هەموو هیوایەكی ئەوەبوو بمبینێ، كە جلی بووكێنیم پۆشیووە، كە مارە كرام، دەزگیرانەكەم گەڕایەوە دەرەوەی وڵات بەو هیوایەی لەوێ مەسەلەی وەرگرتنی پاسەپۆرت و نیشتەجێبوونەكەم تەواو بكات ئینجا بگەڕێتەوە، لێرە ئاهەنگی زەماوەند ساز بكەین ئەوجا بڕۆین، بەڵام دوای ئەوەی مارەكرام بە دوو مانگ دایكم بە نۆرە دڵێ ئەمری خوای كرد، هەر كاتێك، بەتایبەتی شەوان كە قسە لەگەڵ دەزگیرانەكەم دەكەم و بەشتێك دایكم بەبیر دێتەوە، پڕ بە دڵ دەگریم، بەڵام ئەو گریانە ناخم ئەوەندە دەوروژێنێ، وەسف ناكرێت.
خاتوو(سارە نازم) فەرمانبەری تەندروستی دەڵێ: ئەگەر كەسێك زۆرم بۆ بێنێ و غەدرم لێبكات یا مافم بخوات لەسەر هەقی خۆم سوورتر دەبم، ئینجا هەندێك دەگریم و ئیتر چیتر گریانم نایەت، بەڕای من هەندێ حاڵەت هەیە گریان وەكو دەرمان وایە بۆ مرۆڤ.
پارێزەر(نێرگز عەبدوڵڵا) پێیوایە مرۆڤ هەموو كاتێ گریانی نایە، بەڵام دۆخێكی سایكۆلۆژی دەبێتە پاڵنەری ئەوەی مرۆڤ بگرێت، ئەو پێیوایە ئافرەت، چونكە هەست ناسك و عاتیفییە، زیاتر لە پیاو دەگری، ئینجا دەڵێ: گریان هیچ عەیب نییە، هەڵچوونێكی دەروونییە و میكانیزمێكی بەرگرییە، ئافرەت بەهۆیەوە هەم بەرگری پێ لەخۆی دەكات، هەمیش خۆی لە ژێر قورسایی ئەو پاڵە پەستۆیەی كە لە ژێرییەتی دەرباز دەكات، مامۆستا(كەریم خالید)ی كۆمەڵناس لەو بڕوایەدایە پیاویش لە هەندێ حاڵەتدا بەرگەی گوشاری زۆر و بەهێز ناگرێت و پەنا بۆ گریان دەبات بۆ خۆ خاڵی كردنەوە، بەڵام سروشتی پیاو لە ئافرەت تووندترە و زیاتر بەرگەی ناخۆشیی دەگرێت، بەڵام زۆرجاریش لەبەر شەرمی كۆمەڵایەتی و ئەو شتانە، رەنگە پێی شەرم بێ ناخی خۆی بەگریان دەربڕێ، مامۆستا(كەریم) زیاتر لەسەری دەدوێ و دەڵێ: بەخۆی لە هەندێ حاڵەتدا مرۆڤی گەورەش پەنا بۆ گریان دەبات و بێگومان ئەمە شتێكی سروشتیشە، بەڵام بە گشتی ئافرەت زیاتر دەگری، جا گریانی ئافرەت لە كەسێكەوە بۆ كەسێكی تر و لە حاڵەتێكیەوە بۆ حاڵەتێكی تر دەگۆڕێ، بۆ نموونە گریانی كچێك كە لە خۆشەویستەكەی بتۆرێ، جیایە لە گریانی كچێك كە كەسێك ستەمی لێكردبێت یا ئیهانەی كردبێت، یان گریانی ئافرەتێك كە لە پیاوەكەی تۆرابێ، جیایە لە گریانی ژنێك كە مێردەكەی مردبێت، ئەو ژنە بێگومان كە كۆستی كەوتووە، بە كوڵ و بە ئەسەرەوە دەگری، بە كورتییەكەی دەتوانین لە حاڵەتی پێویست بگرین و عەیبیش نییە،چونكە مرۆڤ بریتییە لە هەست و سۆز و حاڵەتی دەروونی، گریانیش ئاوێنەی راستەقینەی ناخمان و دەربڕی ئەو هەست و سۆزەیە.