ئیسماعیل خەیات:ئێستا هونەری شێوەكاری كوردی زۆر لە جاران باشترە
*سروشت و تراژیدیاكانی كوردستان چۆن ڕەنگی داوەتەوە لە كارەكانتدا؟
- هەڵبەتە من لە ساڵانی پێشوودا بەشێوەیەكی ڕیالیستی سروشتی كوردستانم وێنە كێشاوە.
* ئەی ئافرەت؟ كە دەڵێم ئافرەت مەبەستم، جوانی، میهرەبانی، خۆشەویستی ئەمانە هەریەكیان چ پێگەیەكیان هەبووە لە كارەكانی ئیسماعیل خەیاتدا؟
- ئافرەت تاكو ئێستا پانتاییەكی زۆر داگیر كردووە لە كارە هونەریەكانم، ئەو سەردەمەی كە بە سەردەمی زێڕینی كارە هێڵكارییەكانم بوو ئافرەت بەشێوەیەكی ڕەمزی و تەعبیری لە هەندێك لە كارەكانمدا دەردەكەوت و لە ساڵی 1975 كە ئەو كات پێیان دەگوت ساڵی ئافرەتانی جیهانی، چونكە كۆنگرەیەكی جیهانی لەو ساڵەدا ئەنجامدار، من ئەو كات پیشانگایەكی تایبەتم لە زانكۆی سلێمانی بەو بۆنەیە ساز كرد، ئەمەش بەڵگەی ئەوەی كە وێنەكێشانی ئافرەت وەك شتێكی سەرەكی جێگای خۆی كردبۆوە لە كارە هونەرییەكانمدا، دوای ئەو و پێش ئەویش ئافرەت هەر زیندوو بووە لە كارەكانی مندا، بەڵام دوای ساڵانی نەوەدەكان و تا 2000 زۆر بە چڕی و بەردەوام شێوەی وەكو ڕەمز بەكار دەهێنم وەكو دایك، خوشك، خۆشەویست، هاوسەر، واتە وەك بابەتێكی جوان و زۆر گرنگ لەم دنیایە پانتاییەكی زۆر زۆر گەورەتری داگیر كردووە لە هونەرەكەم، ئەوەی كارە تازەكانم ببینێت زۆر بە ڕوونی هەست دەكات كە وێنەی ئافرەت دەردەكەوێت، هەندێك جار ئەم وێنەیە تێكەڵ دەكەم لەگەڵ شێوەی جەستە و ڕەنگ و ڕووی ئافرەت، لەگەڵ سروشت و شاخ و چیاكان، هەندێك جاریش تێكەڵی دەكەم بە بابەتی ماسی و باڵندە و بگرە مۆسیقاش، هەوڵ دەدەم بە تێكەڵكردنی ئەم بابەتانە هارمۆنیك دروست بكەم و لە هونەرەكەمدا دەركەوێت.
*لە شێوەكاری شتێك هەیە بەناوی شێوەكاری نێر یان مێ و ئایا تایبەتمەندی خۆیان هەیە؟
-هەڵبەتە ڕەخنەگر یان ئەو كەسەی كە بەدواداچوونی هەیە بۆ هونەری شێوەكاری جا بۆ ڕەگەزێكیان بێت لەوانەیە سروشتی ڕەگەزەكە بەسەر كارەكەیدا دەركەوێت، بەڵام لەجیهاندا نموونەی باش هەیە كە هونەرمەند تەنیا كارەكەی دەربڕی ڕەگەزەكەی خۆی بێت، یان تایبەت بێت بە ڕەگەزەكەی خۆی بێت، بەڵكو تێدەپەڕێت بۆ ڕەگەزەكەی تر چ لای پیاو بێت یان ئافرەت، بەڵام ئەگەر بێین تاموچێژی ئەو هونەرە دەستنیشان بكەین كە لەلایەن پیاو یان ئافرەتەوە ئەنجامدراوە، ئەو دەستنیشانكردنە دەكرێت لە هەمان كاتدا سروشتییە و هیچ زیانێكیشی نییە، بەهەر حاڵ لەمانە لەهەمووی گرنگتر پێشكەوتنی ئاستی هونەری ئەو ڕەگەزەیە كە كارەكەی ئەنجامداوە و بەرهەمی هێناوە، ئێمە ناتوانین زۆر بە ڕوونی بڵێین ئەمە هونەرێكە كاری پیاوە یان ئەمە هونەرێكە كاری ئافرەتە، ڕەنگە هەندێك جار ئەم جیاوازیەشمان بۆ دەركەوێ، بەڵام تێكڕای تاقیكردنەوەكان لە ئەنجامدا تێكەڵ دەبن كە پێی دەڵێن بەرهەمی هونەری كە هەندێك جار تێكەڵ دەبن و هەندێك جار جیا دەبنەوە و ئەمە دەكەوێتە ئەسڵی ئەو هونەرمەندە لە هەردوو ڕەگەزەكە یان لە سروشتی خۆیدا هەوڵێك دەدا ڕاستگۆ بێت لەگەڵ خۆی لەدەربڕینی كارە هونەریەكانی.
*ئەكتەر و شانۆكاران بەتایبەتی لەسەردەمی حەفتاكان و هەشتاكان بە سەردەمی زێڕین دادەنێن، ئایا ئێمە لە بواری شێوەكاریدا سەردەمێكی دیاریكراومان هەیە كە شانازیی پێوە بكەین؟
-بە ڕای من هەڵسەنگاندنی ئەمە كارێكی وا ئاسان نییە، ئێمە ناتوانین بەرهەمی هونەری هونەرمەندانی شێوەكار لە هەردوو ڕەگەزەكەی ئێستا بەراورد بكەین لەگەڵ حەفتا و هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو، چونكە هەر سەردەمێك نرخ و بەهای تایبەتی خۆی هەیە، ئێستا هونەرمەندانی شێوەكار ژمارەیان زۆر بووە و هەلی خوێندن و بەدواداچوونیان فراوانتر بووە و كۆمەڵێكیان چوونەتە ئەو وڵاتانی پێشكەوتوو لە ئاستێكی بەرزی هونەریدا خوێندنیان تەواو كردووە، بەڵام خوێندنەوە بۆ هونەری شێوەكاری لەم وڵاتە زۆر تازەیە، جوڵەی ڕەخنەگریمان نییە و ئەگەر هەندێك جار لێرە و لەوێ هەندێك نووسینمان هەبێت، بەڵام دەبێ ڕەخنەگر بەڕاستی بگاتە ئاستێكی ئەكادیمی باش ئینجا بتوانێت ڕەخنە بنووسێت و هەڵسەنگاندن بۆ هونەری شێوەكاری هەردوو ڕەگەزەكە بكات، بە هەر حاڵ من ناتوانم ئێستا دەستنیشانی ئەوە بكەم چ سەردەمێك زێڕین بووە یان گۆڕانكاری بەسەر هاتووە، ئێستا هونەری شێوەكاری كوردی زۆر لە جاران باشترە، بەڵام تەوزیف كردن و ڕەخنەگرتن یان سازدانی هەڵسەنگاندنی بەشێوەیەكی هاوچەرخ یەكێكە لەلایەنە بێهێزەكانی هونەری شێوەكاری كوردی، لەبەر ئەوە هەندێك شت لەلایەن بینەر و ئەو كەسانەی لەسەر مێژووی هونەر و جوڵەی هونەری شێوەكاریش دەنووسن، هەندێك جار حەقی ئەوەی پێ نادەن لەبەر ئەوە دەبینین بۆشاییەكی گەورەمان هەیە لەم ڕووەوە بەهیوام ئەمانەش پڕ بكرێتەوە، چونكە پێویستمان بە ڕەخنەگری باش هەیە، ڕەخنەگرێكمان پێویستە كە بە شێوەیەكی ئەكادیمی نرخی هونەر بزانێت و چۆن هەڵسەنگاندنەكە بەشێوەیەكی زانستی ئەنجام بدات، جوڵەی ڕەخنەی شێوەكاری كوردی زۆر زۆر لاوازە تەنانەت هەندێك جار دەتوانین بڵێین هەر نییە.
* لە سەرتاسەری جیهان ژانرەكانی هونەری جەماوەر و هەواداری خۆی هەیە، بۆچی وەكو پێویست كورد گرنگی بە شێوەكاری نەداوە؟
-ئەوەی ڕاستی بێت ئێمە ناتوانین چێژ وەرگرتن لە هونەرەكان تێكەڵ بكەین، بۆ نموونە گۆرانیبێژێك ئاستی جەماوەری بەرزە و خاوەن جەماوەرێكی زۆر زیاترە لە هونەرمەندێكی موزیك ژەن یان ئاوازدانەرێك و تێكستنووسێك، ڕەنگە سینەماكاریش لە هی شانۆیی زیاتر بێت، ئەمانە هەمووی جیاوازی دروست دەكات، شێوەكاری هونەرێكی تازەیە لە كوردستانی خۆمان، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا جەماوەری خۆی هەیە و مەرجیش نییە ئەم جەماوەرە بە ژمارە بەراوردی بكەین لەگەڵ جەماوەری هونەرەكانی تر، هەر هونەرێك سروشتی خۆی هەیە، من لەو بڕوایەم لە وڵاتە پێشكەوتووەكانیش جەماوەری هونەری شێوەكاری بە ژمارە و قەوارە بە قەد جەماوەری هونەرەكانی تر نییە، بەڵام ئەمە نابێتە هۆی ئەوەی لە ئاستی هونەرەكە كەم بكرێتەوە، تۆ قسەیەكی جوانت كرد سروشتی هونەرەكە زۆر بۆی هەیە كاریگەری هەبێت لەسەر ژمارەی جەماوەری ئەم هونەرە، بەڵام ئەو چێژەی لە هونەری شێوەكاری وەردەگێرێت ئەوە زۆر جیاوازە لەو چێژەی ئێمە لە گۆرانی و سینەما و شانۆ وەریدەگرین، لەبەر ئەوە سروشتی هونەرەكە خۆی ئەوە دەسەلمێنێت كە جیاوازیەكە دروست دەكات، لەمە گرنگتر مێژووی هونەری شێوەكاری كوردی نوێیە بە نیسبەت كوردەوە، بەر لە چەندین ساڵ هونەری شێوەكاری كورد بەو شێوەیەی ئێستا دەرنەكەوتووە، بەڵكو لە ڕێگای نەخش و نیگار و مافور و بینا، هەروەها كوردستان وڵاتێكی سەرەڕێگا بووە شەڕ و شۆڕی زۆری تێدا ڕووداوە زۆر لە پاشماوە هەیە كە خەڵكی تر خۆی لێدەكاتە خاوەن، ئەم كارە پێویستی بە دراسەی زۆر قوڵتر هەیە، بەشێوەیەكی گشتی جەماوەری هونەری شێوەكار لە دوای ساڵانی 2000 زۆر زیاترە لە ساڵانی پێشتر.
