پەیكەری مەستوورەی ئەردەڵان (كوردستانی) لە (سنە)ـی سەربە رۆژهەڵاتی كوردستان دروستكرا و لە ناو پاركی سامی عەبدولڕەحمان لە هەولێری پایتەخت جێگیر كراوە. بەشدارانی ئەم راپۆرتەش لەبارەی ئەو خانمە ناودارەی كورد و پەیكەرەكەیەوە زانیاری خۆیان بۆ گوڵان دەخەنەڕوو.
ژنانی ناودارو پڕئاوازەی كورد كەم نین، لەبەراییەكانی سەرهەڵدانی كوردیشەوە ئافرەتی پاشایان هەبووە. لەسەردەمی ژنسالاری، نینا، شاووشكا نموونەی حوكمڕانیی ئافرەتی كورد بوون. لەچاخی میرنشینی كوردانیش ئافرەتانی وەك حەپسەخانی نەقیب و مەستووەری ئەردەڵان كاریگەرییان لەسەر رەوشی سیاسی و كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی ناوچەكە داناوە. ئەمانە نموونەیەكن لە ئیرادەو و تواناكانی ئافرەتی كورد، بەڵام بۆ ئەوەی وەڵامی ئەو پرسیارە بدرێتەوە، كە پەیكەرەی مەستوورەی كوردستانی چۆن گەیشتە هەولێر؟ ئەوا دەبێت پێش هەر كەس و لایەنێك هونەرمەندو پەیكەرتاشی بەتوانای ئەو پەیكەرەیە راوسەرنجی خۆی دەرببڕێ.
پەیكەرەی مەستوورەی ئەردەڵان كاری شێوەكار و پەیكەرتاشی ناسراوی كورد (هادی زیائەدینی)یەو دووهەم پەیكەرەی بەرهەمی ئەو هونەرمەندەیە كە تایبەت بە باشووری كوردستان دروستیكردووە. وەك خۆی باسیكرد، «بەهاوكاری هونەرمەندان مەهدی زیائەدینی، سەلاح قەجەر ء ئارش یاسەمەنپوور لەماوەی 70 رۆژ كاری بەردەوامدا پەیكەرەی مەستوورەی كوردستانی كە 13 تەن كێشیەتی تەوایان كردووەو 7ساڵ پێش ئێستا هێناویانەتە باشووری كوردستان. شایانی باسە یەكەم پەیكەرەی هەونەرمەند تەندیسی شێخ مەحموودی نەمرە كە لە شاری سلێمانییەو یەك ساڵی تەواو كاری لەسەر كردبوو. هادی زیائەدینی سەبارەت بە پەیكەرەكەی مەستوورەی ئەردەڵان دەڵێت «دروستكردنی ئەو پەیكەرەیە كە لەسەر داواكاری دەزگای ئاراس بوو، بۆ منیش بە جۆرێ ناسین و تێكەڵبوونێكی رۆحی لێكەوتەوە، سەركەوتنی پەیكەرەسازیش لەكارەكەیدا، لەوەدایە كە پەیوەندییەكی هەستی و رۆحی لەتەك سووژەكەیدا دروستبكات، ئەوكات دەتوانێت شتێكی بەرچاو بخوڵقێنێت، من ئەو كات لەشوێنێك كارم دەكرد، هەم كاری ئیداری و هەم كاری پەیكەرەسازیم لەوێ بوو، واتە لەو شوێنە كە ماڵی مەستوورە خانم بووەو تێیدا ژیاوە». گوتیشی «عەمارەتی خەسرەوئاوا لە سنە ماڵی مەستوورە خانمی كوردستانی بووە، لە دەرو دەرگا و دیواری ئەو خانووە رۆحی ئەو پەیكەرەیەم وەر گرتووە».
د. عەبدوڵڵا ئاگرین نووسەر و مامۆستای زانكۆ، لە ئاخافتنێكیدا بۆ گوڵان لەبارەی گرنگیدان بە ژنانی ناوداری كورد و یەك لەوان مەستوورەی ئەردەڵان، ئاماژە بەوەدەكات كە لەو بوراەدا كارێكی بەرچاو نەكراوە، هەرلەوبارەیەوە بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی:
«چەوسانەوەی كورد هەموو تاكێكی كوردی گرتۆتەوە، بەڵام ئەو زوڵمەی لە ژنی كورد كراوە، زۆر لەو ستەمە زیاترە كە بەرامبەر بەپیاو كراوە، لەبەر ئەوەی ئەوان وەك كورد و وەك ئافرەتیش چەوسانەتەوە، زۆرجاریش لە لایەن پیاوانی كوردیشەوە چەوساونەتەوە ئەو زوڵمە خۆمان لە خۆمان كردووە، ئەگەر لە رابردوو بەشێكی ئازادكراوی كوردستانمان نەبووە، بەڵام لە دوای راپەڕینەوە، باشووری كوردستان ئەو هەلەی بۆ رەخساوە كە بە شێوەیەكی زانستی ئاوڕ لەو ئافرەتە مەزنانەی كورد بداتەوە، كە لە سەردەمی خۆیاندا كاری مەزنیان كردووە». گوتیشی «لە باشووری كوردستان كە بووەتە مەشغەڵێكی رۆشنبیری بۆ كوردو بە هۆی ئەو دەرفەتەی كە بۆی هەڵكەوتووە، دەبوایە بێجگە لە رێكخستنی یەكجار مێهرەجان بۆ مەستوورەی ئەردەڵان، بە شێوەیەكی زانستی بخرێتە بەرنامەی خوێندنی سەرەتایی تا دواناوەندی، هەروەها لە ئاستی خوێندنی باڵاش دەبوایە لە كۆلێژەكان بكرێتە دەرسێك بۆ خستنەڕووی ئەو جەسارەتە ئەدەبییەی مەستوورە و بڵاوكردنەوەی عەقڵیەتی مەعریفی ئەو ئەدیبە كە پێشەنگێكی هەرە مەزنی سەردەمی خۆی بووە، هەروەها پێویستە هانی قوتابی زانكۆش بدەن لە بەحسی زانستی و تەخەروجی خۆیاندا بینووسن و نامەی ماستەر و دكتۆرای لەسەر دەربچێت، ئەوەش هەم خزمەتە و هەم وەفایەكە بۆ ئەو ئافرەتە گەورەیە كە خزمەتی گەورەی بە ئەدەبی كوردی كردووە».
د. قوتبەدین سادقی مامۆستای زانكۆ و هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرای شانۆ لەوڵاتی فەرەنسا، وێڕای رێزگرتن لە درووستكردنی پەیكەرەی مەستوورە كوردستانی و ماندووبوونی پەیكەرەتاشەكەی، دەڵێت «زیندووكردنەوەی مەستوورە وەك سمبولێك زۆر پێویست بوو، بۆ ئەوەی هەموو كورد و گەلانی جیهان بزانن، لە 200 ساڵی رابردوودا ژنێكی وا درەوشاوەی كورد هەبووە، كەی هێمایەكە بۆ ئەوەی ژنی كورد زیاتر بڕوا بە خۆیان بكەن، نەك ژن لەپشت پەردەی ماڵان هەر تەنیا بزێ ء منداڵداری بكات».
نووسەر و رۆژنامەنووس موحسین خالیدی رایوایە «یادكردنەوە لەژنانی ناودار و مێژوویی كورد نیشانەی شارستانیەتء پێگەیشتوویی عەقڵییەتی سیاسی و شعووری كۆمەڵایەتی كوردەو بەهادانە بە ژن و چەمكی یەكسانی. گوتیشی «مەستوورەی ئەردەڵان، یان مەستوورەی كوردستانی كەسایەتییەكی تایبەتی هەیە لەدنیادا، چونكە تاقە ژنە كە لەعالەمی ئیسلامیدا شەرعی نووسیوە، یەكەم مێژونووسی ژنیشە لەهەموو جیهاندا كە 170ساڵ لەمەوبەر مێژووی نووسیوە».
ئەو رۆژنامەنووسە هێما بۆ ئەوە دەكات كە «مەستوورە سەر بە زەمەنێكە كە ئەمارەتی كوردەكان لەوپەڕی دەسەڵاتدا بوون، واتە زەمانێك كە كورد زەلیل و ژێردەست نەبوو، بەڵام ئێستا زۆر مەحدوودییەت هەیەو بازنەی دەسەڵاتی ژنان زۆر تەسك بووە». گوتیشی «پاش دەسەڵاتی میرنشینی نادادپەروەری باڵادەستەكان و فشارەكانی لەگرێژەدەرچووی تەنانەت ئایینیش هاتۆتە سەر رێی ئافرەت، بۆیە بەدەگمەن كەسایەتی وەك مەستوورەمان تێدا هەڵكەوتووە». جەختی لەوەش كردەوە كە «لەپاش مەستوورە ژنی كورد بێدەنگییەكی 150 ساڵەی هەبووەو هیچ بەڵگەیەكیشمان لەبەردەست نییە كە بیسەلمێنێ پێش مەستوورە ژنی كورد حەرەكەتێكی فەرهەنگی كردووە، بۆیە ئێستا وەكو هێمایەك، جێگەی سەرنج و رێزلێنانە».
شایانی ئاماژەپێدانە رۆژی 9/12/2005 لەپاركی هەولێر پەردە لەسەر پەیكەرەی مەستوورەی كوردستانی لادرا، كە ژمارەیەك لە هونەرمەندان و رۆشنبیرانی ناوخۆ و دەرەوەی كوردستان لەو رێورەسمەدا بەشداربوون.
هاوكات فیستیڤاڵی بیرئانینی 200ساڵەی مەستوورە ئەردەڵان بۆ ماوەی چوار رۆژ لەهەولێر بەڕێوەچوو.