لە ماوەی زیاتر لە دوو ساڵی رابردوودا هیچ دیپلۆماتێكی رۆژئاوایی هێندەی برێت مەكگۆرك رۆڵی هەڵسوڕاندن و هەماهەنگی لە هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتیی دژی داعشدا نەبینیوە. لە ماوەی سەرۆكایەتی سێ سەرۆكی ئەمریكیدا لە سێ وڵاتی جیاواز بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندئاژۆیی ئاینی كاری كردووە.

مەكگۆرك لە هەرێمی كوردستان بوو كاتێك داعش دەستی بەسەر مووسڵ و ناوچەكانی دەوروبەریدا گرت. ساڵی 2015 وەكوو نوێنەری تایبەتی باراك ئۆباما، سەرۆكی پێشووی ئەمریكا، بۆ پۆستی نوێنەری تایبەتی سەرۆك لە هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتی دژی داعش دەستنیشانكرا. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئێستای ئەمریكاش، مەكگۆركی لە پۆستەكەی هێشتەوە. لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ گۆڤاری (نیویۆركەر)ی ئەمریكی باسی دوایین پێشكەوتنەكان لە شەڕی دژی داعش و ژمارەی چەكدارە كوژراوەكان و مەترسییەكانی گەڕانەوەی ئەو چەكدارانە بۆ وڵاتانی خۆیان دەكات.

40 هەزار چەكداری بیانی لە سووریا

لە بەشێكی هەڤپەیڤینەكەدا، نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا ئاشكرای دەكات كە لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا "40 هەزار چەكداری بیانی لە 110 وڵاتی جیهانەوە هاتوونەتە سووریا". هۆكاری قورسبوونی شەڕی مووسڵیشی لە سێ هەفتەی كۆتاییدا بۆ ئەو سەدان چەكدارە بیانییە گەڕاندەوە كە "لەناو شوێنە مەدەنییەكاندا سەنگەریان لێدابوو. ستافی ئێمە لەسەر بێتەلەكان گوێیان لێ ببوو كە ئەو چەكدارانە بە چینی، رووسی، هۆڵەندی و فەرەنسی قسەیان دەكرد".

مەكگۆرك نایشارێتەوە ژمارەیەك چەكداری بیانی بەر لە گرتنەوەی سنوورەكانی نێوان سووریا و عێراق لە مووسڵ رایانكردووە "ئەمەش وایكردووە دۆخەكە زۆر قورس بێت"، واتە ئەگەری هەیە لە عێراق و سووریا نەمابن، جەختی لەوەش كردەوە "ئەو چەكدارە بیانیانەی لە عێراق و سووریا ماونەتەوە هەر لە عێراق و سووریا دەكوژرێن. ئۆپەراسیۆنی مووسڵ تەواو بووە، رەققەش گەمارۆ دراوە".

یەكێك لەو پرسیارانەی مێشكی بەشێكی زۆر لە بەرپرسان و شارەزایانی ئەمنیی داگیركردووە، ئەوەیە كە داعش چەند چەكداری بەدەستەوە ماوە، مەكگۆرك لەوبارەیەوە بە گۆڤارە ئەمریكییەكەی گوت "شارەزایانی ئێمە مەزندە دەكەن كادرە چالاكەكانی داعش بۆ 12 هەزار چەكدار دابەزیبێت بە چەكداری لۆكاڵی و بیانییەوە".

ماوەی دوو مانگە قۆناغی پێنجەم و كۆتایی ئۆپەراسیۆنی كۆنترۆڵكردنەوەی رەققە دەستیپێكردووە، مەكگۆرك ستایشی ئازایەتی هێزەكانی سووریای دیموكرات (هەسەدە)ی كرد كە "دەچنە نێو باڵەخانە بەرزەكان و ژوور بە ژوور و نهۆم بە نهۆم بەدوای چەكدارانی داعشدا دەگەڕێن، بۆ ئەوەی ریشەكێشیان بكەن".

رۆڵی داهاتووی ئەمریكا لە عێراق

مەكگۆرك لە دوای رووخانی رژێمی سەدام حوسێنەوە لەگەڵ رووداو و گۆڕانكارییەكانی عێراقدا ژیاوە. جۆرج بوشی كوڕ لە كتێبی (خاڵەكانی بڕیاردان) دەڵێت مەكگۆرك دەستی هەبووە لە داڕشتنی سیاسەتی نوێی ئەمریكا بۆ عێراق و شەڕی گروپە توندڕەوەكان لەو وڵاتەدا. ئەو ستراتیژە نوێیە كە بە ستراتیژی "لێدان" ناوی دەركردووە، لە ساڵی 2007ەوە پەیڕەو كرا. ئەو لە نزیكەوە ئاگاداری داڕشتنی دەستووری نوێی عێراق بووە و لە رێككەوتنە ئەمنییە ستراتیژییەكەی ئەمریكا و عێراقدا دانوستانكاری باڵای ئەمریكا بووە.

مەكگۆرك پێیوانییە كاری ئەمریكا لە عێراق تەواو بووبێت، بۆیەش دەڵێت: "ئێمە خەریكی گفتوگۆین لەگەڵ حكومەتی عێراق، تاوەكو بزانین رۆڵی داهاتوومان لە راهێنان و پێدانی راوێژی سەربازی چی دەبێت". مەكگۆرك نایشارێتەوە كە حكومەتی ئەمریكا حەز دەكات گوشارەكان لەسەر داعش بەردەوام بن بۆ ئەوەی نەتوانن سەرهەڵدەنەوە.

بە گوتەی مەكگۆرك، لە سەرەتای هەڵمەتی نێودەوڵەتیی دژی داعشەوە هەتا ئێستا 60 هەزار كلیۆمەتر چوارگۆشە رزگاركراوە كە پێنج ملیۆن كەسی تێدا دەژیا. نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا پێشبینی كرد داعش لە شێوەی شانەی بچووكدا بمێنێتەوە، بەڵام بە دووری دەزانێت "هیچكات توانای ئەوەی هەبێت ئەو ناوچەیە كۆنتڕۆڵ بكات كە لە 2014 كۆنترۆڵی كرد".

لە حەشدی شەعبی رازییە

لە سەرەتای ئۆپەراسیۆنی گرتنەوەی مووسڵدا حەیدەر عەبادی، سەرۆكوەزیرانی عێراق، جەختی لەوە كردەوە كە حەشدی شەعبی نایەنە نێو مووسڵ. بەڵام وەكوو لە راپۆرتەكاندا دەردەكەوێت حەشدی شەعبی لەناو مووسڵە. مەكگۆرك بە پێچەوانەی فەرماندە و بەرپرسانی سەربازیی ئەمریكا هەوڵدەدات لە قەبارەی مەترسییەكانی حەشد لە مووسڵ كەم بكاتەوە، بە بۆچوونی مەكگۆرك "80%ی حەشد بە فتوای ئایەتوڵڵا سیستانی (مەرجەعی شیعەكانی عێراق) كۆبوونەتەوە و خاوەن دیسیپلینن و لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی عێراقدان".

دەشڵێت، بەوپێیەی سوپای عێراق دەبووایە رووماڵی ناوچەیەكی زۆری جوگرافی بكات، بوونی هێزەكانی حەشدی شەعبی ئاسایی بوو "ئەمە كێشەیەكە كە حكومەتی عێراق خۆی دەبێت شانی بداتە بەر"، رەتیشی دەكاتەوە ئێران بە تەواوەتی دەستی بەسەر عێراقدا گرتبێ، بەڵام دان بەوەدا دەنێت كۆنتڕۆڵ و كاریگەرییەكی بەرچاوی لەسەر عێراق هەیە.

سەبارەت بە ئیدارەی داهاتووی رەققە، مەكگۆرك گوتی "رەققە لە مووسڵ ئاڵۆزترە، بەڵام ئێستا لە عەین عیسا لەگەڵ ئەنجوومەنی مەدەنی رەققە كار دەكەین. ئەو ئەنجوومەنە بڕیاریان داوە هەتا ئایاری داهاتوو هەڵبژاردنێك لە رەققە رێكبخەن، پرۆسەكەش زۆر بە باشی رێكخراوە". نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا ئەوەشی خستەڕوو كە "خەڵكی ناوچەكە نایانەوێت هەتا یەكلابوونەوەی شەڕی نێوخۆ، حكومەتی سووریا بگەڕێتەوە". ئەگەریش حكومەتی سووریا بەنیازی گەڕانەوە بۆ ئەو ناوچەیە بێت "خەڵك بەرگری دەكەن".

19 هەزار كەس دەیانەوێ‌ ببنە داعش

سەبارەت بە لایەنگرانی داعش و ئەوانەی هەوڵی هاتنە نێو داعشیان داوە، مەكگۆرك گوتی "ئێمە ئێستا داتابەیسێكمان دروستكردووە، 19 هەزار ناوی ئەو كەسانەی تێدایە كە هەوڵیان داوە وەكوو چەكداری بیانی روو لە داعش بكەن یان لایەنگری داعشن. ئەم زانیارییەمان رادەستی ئەو وڵاتانە كردووە كە ئەو خەڵكانەیان تێدان و ئەوانیش زانیارییەكانیان رادەستی ئینتەرپۆڵ كردووە". خاڵی جێی نیگەرانیش ئەوەیە "زۆرینەی ئەو 19 هەزار لایەنگرە بیانییانەی داعش هەتا ئێستا زیندوون".



رووداو