دروستكردنی ئۆردوگا لەلایەن رژێمی بەعسەوە بە تیرێك لێدانی دوو ئامانج بوو، یەكەمیان دوورخستنەوەی خەڵكی گوندەكان لە هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان، دووەمیان لەناوبردنی رۆحی ئینتیمابوونی خەڵكی گوندیی بۆ خاك و نیشتمانی داگیركراویان، ئەو خەڵكانەی بە وەرزێری و كشتوكاڵەوە خەریك بوون، كاری رۆژانەیان وای لێدەكردن لە رۆحەوە وابەستەی خۆڵ و كانی و خاك بن، ئەم وابەستەبوونەشیان بە زیانی ئامانجەكانی شۆڤینیستانی بەعس دەكەوتەوەو هاوكات بە قازانجی هێزە سیاسییەكانی كورد بوو، بۆیە لە رێی زەبر و سوپاوە سیاسەتی زەوی سوتماك لەلایەن حكومەتی ئەوسای عێراقەوە دژ بە گوندەكان پیادەكران و جگە لە ئەنفالكردنی دەیان هەزار خەڵك بە دەیان هەزاری تریان خزێنرانە ناو ئۆردوگا زۆرەملێكان و كەوتنە ژێر كۆنترۆڵی نیزامیەوە و لە زۆربەی خزمەتگوزارییە ئینسانییەكانیش بێبەشدەكران، ئۆردوگای پیرەمەگروون یەكێك بوو لەو ئۆردوگا زۆرەملێیانەی كە خەڵكەكەی لە گوندەكانەوە راگوێزرابوونە پشتی سیمدڕكی رژێم، لەكاتێكدا دوای راپەڕین هەوڵی زۆر بۆ گەڕانەوەی خەڵك بۆ گوندەكان دەدرا، بەڵام (چەندین هۆكار كە لێرەدا جێی باسمان نییە)، وای لە زۆربەی نیشتەجێی ناو ئۆردوگاكان كرد نەچنەوە بۆ دێكانی خۆیان، ئێستا ئەو ئۆردوگایەی جاران كە لە دەشتاییەكی خوار چیای پیرەمەگروونەوە بە ناڕێكی و ناشارستانی كۆكراونەتەوە شارۆچكەیەكە بەناوی شارۆچكەی پیرەمەگروون، زیاتر لە شەش هەزار ماڵی تێدایە، ژمارەی دانیشتووانی سی و یەك هەزار و پێنج سەد كەس دەبێت و(45) گوند لە سنووریدایە، هەر هەموو گوندەكانی ئاوەدانن، پیرەمەگروون لەساڵی(1988) لەلایەن رژێمی بەعسەوە لەئەنجامی رووخاندن و راگواستنەوەی خەڵكی گوندەكانی دۆڵی جافایەتی و سورداش، كراوەتە كۆمەڵگەیەكی زۆرەملێ، لەسەرەتادا لەژێر خێوەتدا بوون، پاشان خەڵكەكە بەرە بەرە خانوویان بۆ خۆیان دروست كردووە، لە دوای راپەڕینەوە تا ساڵی (2000) هەوڵی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەبووە كە ئۆردوگای پیرەمەگروون لەسەر نەخشە نەمێنێت و خەڵكەكە بچنەوە بۆ شوێن و گوندەكانی خۆیان، بەڵام خەڵكەكە لەبەر هەژاری و كەمدەرامەتی و نەبوونی هاوكاری و پاڵپشتیكردن، نەیانتوانیوە بگەڕێنەوە. لە دوای ساڵی (2000)ـەوە ماوەیەك ئەم ئۆردوگایە كراوە بە ناحیەی سورداش، پاشان بوو بە ناحیەی پیرەمەگروون، سنووری ناحیەی پیرەمەگروون جگە لەوەی ناوچەیەكی كشتوكاڵییە و زیاتر گەنم و جۆ و جۆرەكانی تری دانەوێڵەی لێ دەچێندرێت، هەروەها ناوچەكە شاخاوییە و دیمەنی جوان و شوێنی گەشتیاری و شوێنەواریشی هەیە، كاتی خۆی لەلایەن حكومەتی عێراقەوە بەهیچ جۆرێك گرنگی پێنەدەدرا و لە دوای راپەڕینەوەش تا ساڵی (2000) تاوەكو خەڵكەكە بۆ گوندەكانی خۆیان بگەڕێنەوە هەر وەكو ئۆردوگا ماوەتەوە و زۆر گرنگی پێنەدراوە، بۆیە لە زۆربەی كارە خزمەتگوزارییەكان بێبەش بوون، ئێمە وەكو تیمی (گوڤاری گوڵان) لە سەردانێكی شارۆچكەی پیرەمەگروون دا، بۆئەوەی لە نزیكەوە كەموكوڕی و كێشە و گرفتەكانی شارۆچكەكە بزانین و گلەیی و گازاندەی چەند هاووڵاتییەكمان وەرگرت، ئەو هاووڵاتییانە لە قسەكانیشیاندا ئاماژەیان بە خراپی ئاو و ئاوەڕۆ و شەقام و كۆڵانەكانیان كرد و گلەییەكی زۆریان لە كارە خزمەتگوزارییەكانی شارەوانی كرد بەتایبەتی لە كۆكردنەوە و فڕێدانی زبڵ و خاشاك و مانەوەی زبڵەكان بۆ ماوەیەكی زۆر لە بەردەمی ماڵەكانیان، لەگەڵ هاووڵاتییان چووینە چەند كۆڵان و گەڕەكێك بۆ ئەوەی بەچاوی خۆمان وەكو شایەتحاڵێك واقیعەكە ببینین كە بەم وەرزی زستانە چۆن قوڕ و لیتاو بێزاری كردوون، بۆ زیاتر خستنەڕووی كێشە و گرفتەكان و هۆكارەكانی و چۆنییەتی چارەسەركردنیان ئەم ریپۆرتاژەمان رێكخست.

سەباح مەعروف بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون:
دانیشتووانی ناحیەی پیرەمەگروون بێزار و ماندوون



لەسەرەتادا بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون بەشێوەیەكی گشتی لەسەر بارودۆخ و گرفتی خزمەتگوزاریی ناو شارۆچكەكە دوا و وتی: ئەگەر سەردانێكی ناو شارۆچكە و گەڕەكەكان بكەن، سەرتان سوڕ دەمێنێت و لەبەر قوڕولیتە و ئەو بێسەروبەریەی لە رێگاكانی ناو بازاڕەكە و گەڕەكەكانی هەیە ناتوانن هاتووچۆ بكەن و هاوینان تەپوتۆز و ناخۆشیەك رووبەڕووت دەبێتەوە كە قەت قبوڵی ناكەیت و رۆحێكی ئاسوودەت پێ نابەخشێت، لەبەرئەوەی تەنیا یەك كۆڵان و شەقامیش چییە قیرتاو و كۆنكرێت نەكراوە، تازە بەتازە(28) ملیۆن دۆلار بۆ ئەو مەبەستە تەرخانكراوە. هەروەها لە بواری تەندروستی مەڵبەندێكی بچووكی تەندروستی لە پیرەمەگروون هەیە كە رۆژانە پتر لە (450 بۆ 500) نەخۆش سەردانی دەكات، شایانی باسە پزیشك و كارمەندانی ئەو مەڵبەندی تەندروستییە بە گیانێكی لێبوردەیی بەو ئیمكانیاتە كەمە و شوێنە بچووكەوە خزمەتی خەڵكەكە دەكەن، بۆی هەیە و بێگومان هەر واشە كە هاووڵاتیان لە بواری تەندروستی گلەیی و گازاندە لە بەڕێوەبەری مەڵبەندی تەندروستی و لە خراپی و نەبوونی خزمەتگوزارییەكان بە گشتی لە من بكەن. ئەمە هەقە و مافی خۆیانە، بەڵام دەبێ ئەوە بزانین كە لە دەسەڵاتی ئێمەدا نییە، بەڵكو لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەركە بودجە تەرخان بكات و كار و خزمەتگوزاری پێشكەش بكات، چونكە وەكو ئەوەی ئێمە ئاگادارین بێگومان كەموكوڕی خزمەتگوزاری بەگشتی لەوپەڕی خراپیدایەو دانیشتووانی ناحیەی پیرەمەگروون بە تەواوی بێزار و ماندوون.
بۆ ئەوەی شارۆچكەی پیرەمەگروون گرنگی زیاتری پێبدرێت پێویستە ببێتە قەزا بۆ ئەوەی لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان بودجەی باشتر و زۆرتری بۆ دابین بكرێت و لە رووی كار و پڕۆژەكاندا گرنگی و كاری باشتر و زۆرتری بۆ بكرێت، لەلایەكی دیكەوە ئەگەر بەراوردی پیرەمەگروون لەگەڵ هەندێ قەزا هەیە لە كوردستان گەر دانیشتووانی سیانیان بكەیت بە یەك، ئینجا ناگاتە ژمارەی دانیشتووانی پیرەمەگروون، بۆیە دووبارە جەخت دەكەمەوە لەسەر ئەوەی پیرەمەگروون لەڕووی ژمارەی دانیشتووانەكەی و فراوانی سنوورەكەیەوە هەقی خۆیەتی ببێتە قەزا، هەر بەمەش كێشە و گرفتەكانی چارەسەر دەبێت.

تا دوومانگ پێش ئێستاش لە (3، 4) قوتابخانەدا
كێشەی سێ دەوامیی هەبوو

سەبارەت بە كێشەكانی پەروەردە و خوێندن، بەتایبەتی لە كەمی بینایەی قوتابخانە و بوونی سێ دەوامی لە قوتابخانەكان و زۆری قوتابی لە پۆلێك و میلاكات دا، بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون وتی: بێگومان ساڵانی رابردوو تا ماوەیەك پێش ئێستا (سێ، چوار) قوتابخانەمان سێ دەوامی تێدابوون، بەڵام لەلایەنی پێوەندیدار و بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی قەزای دوكان هەوڵ و هیمەتێكی زۆری بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە داوە، لە ئەنجامدا بڕیار لەسەر دروستكردنی دوو قوتابخانە درا، ماوەی دوو مانگە بینایەی قوتابخانەیەكیان تەواو بووە، ژمارەیەكی زۆری قوتابی بۆچووە و بینایەكەی تر كە قوتابخانەیەكی نۆ پۆلییە ئێستا لە ژێر جێبەجێكردندایە لە (75%)ی تەواو كراوە، بە تەواوبوونی ئەو قوتابخانەیە تا راددەیەكی باش كێشەی سێ دەوامی و زۆریی قوتابی لە پۆلێكدا چارەسەر دەبێت، كێشەی میلاكاتی مامۆستامان زۆر كەمە، بەڵام لە هەندێ پسپۆرایەتیدا وەكو بیركاری و فیزیا و ئینگلیزی و...تاد هەندێ جار كێشەمان دەبێت، ئەمەش پاش چەند رۆژێك چارەسەر دەكرێت.

بێ ویژدانانە كار
لەپڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی پیرەمەگرووندا كراوە
هەروەها بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون سەبارەت بەو پڕۆژەیەی ئاوی خواردنەوە كە لە پیرەمەگروون هەبوو كە بودجەیەكی زۆری بۆ خەرجكراوە و تەواو نەبووە، یان دەتوانین بڵێین پڕۆژەكە بە كەڵك نایەت و ئایا دەسەڵاتی ئەوەیان هەیە كە پڕۆژەیەك هەڵەی تێدا هەبێت و بەكەڵك نەیەت رایبگرن، وتی: ئێمە پڕۆژەیەكی ئاوی خواردنەوەمان بۆ كراوە كە بڕی یەك ملیۆن و نیو دۆلاری تێچووە، بەڵام كەس لێی سوودمەند نەبووە و بۆتە كێشە بۆمان، چونكە ئەو كۆمپانیایەی كاری لەم پڕۆژەیەدا كردووە زۆر بێ ویژدانانە كاری كردووە و لە چەندین كەناڵی راگەیاندنەوە باسم كردووە و ئەمجارەش بە گۆڤاری گوڵانی رادەگەیەنم، زۆر باشتر بوو خاوەن كۆمپانیاكە پارەی پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی پیرەمەگروونی لە جانتایەكدا بنایە و بیبردایە، نەوەك پڕۆژەكەی سەقەت بكردایە، لە هەموو گرفت و كەموكوڕییەك هەقی ئەوەمان هەیە سەرووی خۆمانی لێ ئاگادار بكەینەوە وەكو قائیمقام و پارێزگار بۆ ئەوەی بەدواداچوون و ئیجرائات بە هەماهەنگی بەرامبەر كۆمپانیا و كەموكوڕی پڕۆژەكان بكەین، بەڵام ئێستا پڕۆژەیەكی تری ئاوی خواردنەوەمان لە پیرەمەگروون لە جێبەجێكردن دایە كە كۆمپانیای (میركۆ) كاری تێدا دەكات لە ئەنجامی پەلەپەل كردندا (4) هەزار مەتر بۆڕی لە ژێر خۆڵ دانابوو، هەر هەموومان پێی دەرهێناوەتەوە، چونكە ئەو بۆرییانەی ئێمە دەمانەویست و بەكەڵكی پڕۆژەكە دەهات، ئەو بۆرییانە نەبوو كە هێنابوونی، لەبەرئەوەی بۆرییەكان كە گڵی بەسەردا دەكەیت دەبێ لە(15%) دابەزێتە خوارەوە، گەرچی كۆمپانیاكە ئەو بۆرییانەی كە داینابوو لە (65%) دابەزییە خوارەوە، بەڕۆیشتنی كاتیش بۆرییەكان پتر دەچێتە خوارەوە، لە ئەنجامی ئەمەش پڕۆژەكە سەركەوتوو نەدەبوو، بۆیە هەر هەموو بۆرییەكانمان پێ دەرهێنایەوە، بەمەش كۆمپانیاكە پتر لە نیو ملیۆن دۆلاری زەرەركرد، دەبووایە كۆمپانیاكە لە ئەنجامدانی پڕۆژەكەدا پەلە نەكات تا بۆرییەكانی لە تێست دەردەچوو، گەرچی بۆ چارەسەركردنی گرفتی ئاوی خواردنەوە ئێستا كە لە دوو زۆن كار دەكرێت و بڕیارمانداوە هەموو تۆڕی دابەشكردنی ئاوی خواردنەوە لە پیرەمەگروون بگۆڕین، بەڵام تۆڕی ئاوە كۆنەكە ناهێڵین دەربهێنرێت با ئەو پارە و زەرەر و هەقەی خەڵكی پیرەمەگروون هەر لەژێر زەوی بێـت باشترە لەوەی دەربێت، لێتان ناشارمەوە گەر بۆرییەكان دەربێت هەندێكی من دەیبەم و هەندێكی فەرمانگەی ئاو دەیبات و هەندێكی فڵان شوێن دەیبات و.....، تاوەكو كۆتایی دێت زەرەر هەر زەرەرە با ئەو زەرەرەی بە خەڵكی پیرەمەگروون كەوتووە، هەر لەژێر گڵ بێت باشترە.

سەرۆكی شارەوانی دەسەڵاتی (10) ملیۆن دینار سەرفی هەیە،
بەڵام من دەسەڵاتی (100) هەزار دینارم هەیە

سەبارت بەوەی كە هەموو یەكە ئیدارییەك وەكو حكومەتێكی بچووك وایە و پێویستی بە بودجە دەبێت، ئایا بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون بودجەی لەبەردەستدا هەیە بۆ پڕۆژەكان وتی: سەرۆكی شارەوانی پیرەمەگروون كە وەكو ئیدارە من بەرپرسیمە، ئەو دەسەڵاتی(10) ملیۆن دینار سەرفی هەیە، گەرچی من دەسەڵاتی(100) هەزار دینارم هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا دەسەڵاتێك لەسەرۆكایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان دابەزیووە كە بەلامەركەزی كار بكەین، بۆنموونە پڕۆژەیەك(10) ملیۆن دیناری پێویست بێت، پاش ئەوەی دەرخستەی بۆ دەكەین دەبێ پارەكەی سەرف بكرێت، ئەمەش لە جێبەجێكردندا وانییە، بەڵكو ئەو بڕیارە تا ئێستا تەنیا مەرەكەبی سەر كاغەزە و بەس، هیچ جۆرە دەسەڵاتێكمان لەمبارەوە پێنەدراوە، لەلایەكی تریشەوە ئەو بڕیارە لەبەر ئەوەی بڵاوكراوەتەوە، بۆتە كێشە بۆمان، لەبەرئەوەی خەڵك وادەزانێ دەسەڵاتمان هەیە و خۆمان كاری پێناكەین.


سەبارەت بە گرفت و كێشەكانی بواری كارەبا كە لەسنوورەكەدان بەڕێوەبەری شارۆچكەی پیرەمەگروون وتی: لە گەیشتنی تۆڕی دابەشكردنی كارەبا لە ناحیە و گوندەكان بە گشتی كێشە و گرفت زۆر كەمە، لە(45) گوند (43) گوندیان تۆڕی دابەشكردنی كارەبایان بۆ چووە، وەكو هەموو شار و ناوچەكانی دیكەیە بەپێی خشتەیەك رۆژانە كارەبا بە پیرەمەگروون و سنوورەكەی دەدرێت، بەڵام كە قورسایی دەكەوێتە سەر لۆدی كارەباكە، بەتایبەتی لەم وەرزەدا كارەباكە دەكوژێتەوە.

گلەییمان لە پەرلەمانتارانی لیستی كوردستانی هەیە،
كە تاوەكو ئێستا نەهاتوونەتە پیرەمەگروون
لە دوای دەست بەكاربوونت وەك بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون تا ئێستا چ وەزیرێك سەردانی كردون و چییان بۆ كردون وتی: تەنیا بەڕێز وەزیری شارەوانی سەردانی كردوین و لەم دواییەدا بەردی بناغەی چەند پڕۆژەیەكی لە پیرەمەگروون داناوە و هەرچییەكی لێ داوا بكەین بۆمان دەكات و دەیخاتە بەرنامە و پلانەكانی وەزارەتەكەی، لەم مینبەرەدا پێمخۆشە بۆمی بڵاوبكەنەوە كە زۆر گلەیی و گازاندەم لە پەرلەمانتارانی لیستی كوردستانی هەیە لەناو پەرلەمانی كوردستاندا، ئەو هەموو خەڵكەیان بە ئێمە كۆكردەوە و دەنگمان پێدان و بوون بە ئەندامی پەرلەمان، بەڵام تا ئێستا بە هیچ شێوەیەك سەردانی ئێرەیان نەكردۆتەوە، باشە بۆ(10) جار دەچن بۆ هەڵەبجە و شوێنی تر بۆچی نایەن بۆ پیرەمەگروون، خۆ تەنیا خەڵكی ئەو شوێنانە دەنگیان پێنەداون، خەڵكی ئێرە بەسەرما و گەرما لەناو ئەو قوڕ و لیتەیەدا دەرگا بە دەرگا بۆیان گەڕاون تا وەكو دەرچوون، بەڕاستی لەمەودا ئەو خەڵكەش هەڵویستی دەبێت و داوای هەق و مافی رەوای خۆیان دەكەن.

سەبارەت بە نەبوونی پڕۆژەی رێگاوبانی نێوان گوندەكان و قیرتاو و كۆنكریت نەكردنی شەقام و كۆلانەكانی ناو شارۆچكەكە، بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگروون وتی: بێگومان گرفتی رێگاوبانمان هەیە، بۆ رێگاو بانەكانی دەرەوە لە هەوڵی چاككردنیان داین، كە یەكێكیان دەچێت بۆ قازان و رێگایەكی تر كە دەچێت بۆ شیلەخان و شۆرناخ كە ئێستا لەبەرنامەدان تا كاریان بۆ بكرێت، بەڵام شەقام و كۆڵانەكانی ناو ناحیەكەمان زۆر خراپ و بێسەروبەرن، هیچ یەك لە رێگا و شەقام و كۆڵانەكان نە قیرتاو نە كۆنكرێت نەكراون.

لەبەر مەحسوبیەت و مەنسوبییەت هەندێ ناحیە كراونەتە قەزا
سەبارەت بە گەورەبوون و گەشەكردنی پیرەمەگروون و ئەنجامدانی ماستەرپلان، بەڕێوەبەری ناحیە وتی: بێگومان ناحیەی پیرەمەگروون ماستەرپلانی هەیە و شوێن و قەزا هەیە شەش هەزار كەس دانیشتووانیەتی، بەڵام لەبەر مەحسوبیەت و مەنسوبییەت بۆتە قەزا، بەڵام پیرەمەگروون كەسی لێپرسراو بەرپرسی گەورە لە حكومەتی هەرێمی كوردستانی تێدا نییە، بۆیە لێرەدا داواكارین كە حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگی باش و تەواو بە پیرەگروون بدات و بیكات بە قەزا تاوەكو وەكو قەزایەك كار و پڕۆژە و بودجەی بۆ تەرخان بكرێت، ئەگەر سەیری مامەڵەی تاپۆی نووسینگەی داد لە قائیمقامیەتی دوكان بكەین لە (80%) هی پیرە مەگروونە.
سەبارەت بە دامەزراندن و كەمی میلاك چ بەڵێنێكیان پێدراوە سەباح مەعروف وتی: ئەمەش هەروەكو كار و ئیشەكانی تر هەر كەسێك خزم و دۆستی بەرپرسی هەبێت، بە مەحسووبیەت و مەنسووبیەت دادەمەزرێت و خەڵكی هەژار و دەست كورت گەر دەرچووی زانكۆش بێت زۆر بە زەحمەت دادەمەزرێت یان هەر دانامەزرێت، لە ماوەی ئەو ساڵەی لێرە كاردەكەم تەنیا توانیوومە(10 تا 12) كەس دابمەزرێنم، ئێمە كێشەمان لە میلاكات و دامەزراندن نییە، بەڵكو كێشەمان لە خراپی و ناڕێكی و ناهاوسەنگی دابەشكردنی كارمەندانە، ئەوەتا فەرمانگەی ئاو(79) كارمەندی هەیە و ناحیەكە(6) بلۆكە، ئەگەر ئەم كارمەندانە كار بكەن هەر بلۆكێكی پتر لە (10) كەسی بەردەكەوێت، بەڵام بەپێی پێویست كارناكەن. بەرپرسی فەرمانگەكەمان گۆڕی و دەمانەوێت چەند كارمەندێكیشی لێ بگوازینەوە، چونكە نایەنە دەوام و كاریش ناكەن و شارەوانی ئەوەندە كارمەندی هەیە كە چەندجار لە پێداویستی خۆی پترە و لەلایەكی تر بەپێی كاری خۆیان بە كار و خزمەتكردنی ناحیەكە هەڵناستن.
زۆرترین كێشە و گرفتی ناحیەكە كۆكردنەوە و فڕێدانی زبڵ و پاشماوەیە، هۆكاری ئەو گرفتەش خراپی شەقام و قوڕولیتەی كۆڵانەكانە، بەشێوەیەكی ئاوایە كە خەڵكەكە ناتوانێ زبڵ و خاشاكەكەی بكاتە سەتڵێك و لەبەردەمی ماڵەكەیدا دایبنێت، لەبەر ئەوەی تا سەرچۆكانی دەكەوێتە ناو قوڕلیتەوە.
سەبارەت بە گرنگیدانی شوێنە گەشتوگوزاری و شوێنەوارەكانی ناوچەكە وتی: دوو شوێنی گەشتیاری هەیە، یەكیان چەمی رێزان و ئەوەی دیكە گوندی زێوێ-یە ئەمانە كاریان بۆ كراوە و لە وەرزی گەشتیاریدا خەڵك سەردانیان دەكات، تا راددەیەك خەڵكی دەتوانن كاتێكی خۆشی لێ بەسەر ببەن، هەروەها شوێنەوارێك هەیە ناوی ئەشكەوتی (قیز و قاپانە) لە چەمی رێزان كە ناوێكی توركمانییە، واتە ئەشكەوتی(كچ و كوڕ) لە راستیدا گرنگی پێنەدراوە، ئەگەر بچیت سەیری بكەیت پڕیەتی لە زبڵ و خاشاك و لە كاتی سەردانەكانیش دیارە دەستكاری وێنەكانی كراوە كە لەسەر دیوارەكانی نەخشێنراوە.
بۆ كار و پڕۆژە و پلان و بەرنامەی ساڵی 2011ی ناحیەی پیرەمەگروون وتیشی: بۆ پرۆژەی ئاوی خواردنەوەی بودجە بۆ هەموو پیرەمەگروون تەرخانكراوە و ئێستا كار لەسەر ئەو پڕۆژەیە دەكرێت و ئەنجوومەنی وەزیران بە دەنگی داواكارییەكانمان هاتوون، لەوانەش بۆ هۆڵی بۆنەكان لە سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی وەزیران بەدواداچوون كراوە و خراوەتە بەرنامەوە، بە گشتی لە هەموو بوارەكان پلان و بەرنامە لەساڵی 2011 هەیە كە گۆڕانكارییەكی باش لە خزمەتكردن پێشكەشی بە ناحیەی پیرەمەگروون بكرێت.
بوونی كارگە لە ناوچەكەدا بووەتە هۆكاری ئەوەی هەلی كارە بۆ خەڵكەكەی بدۆزرێتەوە سەباح مەعروف وتی: ناوچەكە(27) كارگەی تێدایە، لەمانە پاڵاوگەی نەوت و كارگەی ئارد و...تاد. ئەم كارگانە هیچ سوودی بۆ خەڵكی ناوچەكە نییە، تا ئێستا بانگی یەك كەسیان نەكردووە لە ناحیەكە و سنوورەكەی كە كار لەم كارگانە بكەن، بەڵام ماوەیەكە كۆمپانیایەكی نەوت بەناوی (هێلتج) هاتووە كە(380) كەسی پیرەمەگروون كاری تێدا دەكەن، بەڵكو كارگە و كۆمپانیاكانی تر خەڵكی دەرەوەیان هێناوە، كاریان بۆ دەكات وەكو ئەوەی وایە كە حكومەت لەو ناوچەیە نەبێت، چونكە هیچ بەدواداچوون و لێپرسینەوە و رێنمایی لەمبارەوە بە كارگەكان نەدراوە، لەبارەی وەبەرهێناوە تەنیا یەك كۆمپانیا لە چەند رۆژی رابردوو سەردانی كردین بۆ ئەوەی(300) خانوو دروست بكەن، منیش رەوانەی پارێزگای سلێمانیم كردنەوە بۆ دەست نیشانكردن و پێدانی زەوی، چونكە پێدانی زەوی لە دەسەڵاتی من نییە، پێویستە ئەوەش باس بكەین كارگەكانی ئەم ناوچەیە قەت پرسیاریان لە هیچ بارێكەوە لە ئێمە نەكردووە، پارەی كارەباش قەرزارن و نەهاتوون بیدەن، دەچن لەسەر زەوی كشتوكاڵی كاردەكەن و كارگە دادەمەزرێنن و تاكە پرسیار و رایەكی هۆبەی كشتوكاڵیش وەرناگرن. زێدەڕۆیی لە پیرەمەگروون ئەوەندە هەیە، ئەگەر زێدەڕۆیی پارێزگای سلێمانی تەماشا بكەین لە (50%)ی بەر پیرەمەگروون دەكەوێت، ئەو شەقامەی نێوان سلێمانی و دوكان دەبێ(75) مەتر لە شەقامەكە دووربی، گەرچی شوێنی نەماوە لە دە مەتریش نزیك بوونەوە لە رێگاكەدا، بە درێژایی رێگاكەی سلێمانی ــ دوكان خانووی زێدەڕۆ دروست كراوە.
دواتر وەك تیمی گوڵان چاومان كەوت بە دكتۆر دانا ئەحمەد میرزا بەڕێوەبەری مەڵبەندی تەندروستی ناحیەی پیرەمەگروون و لەسەر بواری تەندروستی و كێشە و گرفتەكانی مەڵبەندی تەندروستییەكە بەڕێزی وتی: زۆری ژمارەی نەخۆش كە سەردانی مەڵبەندی تەندروستی دەكەن دەگەڕێتەوە بۆ فراوانی سنوورەكە و نەبوونی یان كەمی مەڵبەندی تەندروستی لە ناوچەكەدا، لە ساڵی 2010 دا بە گشتی(77) هەزار نەخۆش سەردانی كردووین، ناوچەكە بە گشتی پێویستی بە نەخۆشخانەیەكی بەرفراوان هەیە، چونكە رۆژ لە دوای رۆژ سنوورەكە قەرەباڵغ و فراوان دەبێت، بەڵام لە رووی یاساییەوە گەر لە قەزا بچووكتر بێت، ناتوانرێت نەخۆشخانەی بۆ دروست بكرێت. لە ساڵانی پێشوو ژمارەی پزیشكی كەمبووەوە لەم رووەوە گرفتمان هەبووە، بەڵام ئێستا ژمارەی پزیشكەكان زۆر زیادی كردووە و پزیشكی پسپۆری بوارە جیاجیاكان و دوو ئۆتۆمبێلی فریاكەوتن لەمەڵبەندەكە هەیە، سەرەڕای ئەمانەش هێشتا پێویستە پیرەمەگروون و سنوورەكەی بەپێی فراوانی و زۆری ژمارەی دانیشتووانەكەی گرنگی زۆرتری پێبدرێت.
سەرۆكی بەشی كشتوكاڵی پیرەمەگروون لە بارەی زێدەڕۆیی لەسەر زەوی كەرتی كشتوكاڵی و كار و پڕۆژەكانی كشتوكاڵی لە سنووری ناحیەی پیرەمەگروون وتی: لە كاتێكدا سنووری پیرەمەگروون باشترین شوێنی چاندنی گەنم و جۆی هەیە كەچی زێدەڕۆیی پتر لەسەر مێرگەكانی هەیە، ساڵانە پێداویستی جووتیارەكان لەسەماد و گەنم و دەواو دەرمان وەردەگرین، هەر بۆ نموونە ئەمساڵ داوای (400) تەن گەنمی باوەڕپێكراومان كردووە بۆمان دابین كراوە و بەسەر جووتیارانی ناوچەكەمان دابەش كردووە، بەڵام داوای لەسەر زیاتر بوو، پێویستە لەم لایەنەوە حكومەت باشتر و زۆرتر هاوكاریمان بكات. تا ئێستا (5 تا 6) پڕۆژەی جۆگەی ئاودێریمان بۆ كراوە، بڕیاریشە لە پشت چەمی رێزان بەنداوێك دروست بكرێت هەرچەندە بەنداوێكی بچووكە، بەڵام زۆر گرنگە بۆ ناوچەكە.