بەردەڕەش كەلە ساڵی (1890) بووە بەناحیەو سەر بەپارێزگای موسڵ بوو، لەگشت بوارەكانی ژیان بەتایبەتی لەبواری خزمەتگوزاری گرنگی پێ نەدرابوو،هەر بۆیە ئەوكات وەكو گوندێكی گەورە دەردەكەوت،بەڵام لەدوای پرۆسەی رزگاریی عێراق تارادەیەك گرنگی پێدراوەو وەكو ناحیەك دەركەوتووە، بەتایبەتی ئەوكاتەی لەساڵی 2007 لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان لەكابینەی پێنجەمدا بەبڕیاری ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی كراوەتە قەزا، ئەمەش لەبەر بوونی چەند بنەمایەكی ئیداری وەكو:(بەرفراوانبوونی ناوچەكە و زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان و پتر كاركردن بۆ كارەخزمەتگوزارییەكانی ناوچەكە).


قایمقامی قەزای بەردەڕەش (بۆ گوڵان):
قەزای بەردەڕەش كێشە و گرفتی خزمەتگوزاری شارەوانی زۆرە


قەزای بەردەڕەش كەناحییەكانی (كەڵەك و دارەتوو رۆڤیا) و پتر لە (100) گوند لەخۆدەگریت،(24) گوندیان ئەوانەی كە دەكەونە سنووری ناحیەی كەڵەك بەپێی ماددەی (140) مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، ژمارەی دانیشتووانی ناوەندی قەزاكە (26) هەزاركەسە و ژمارەی دانیشتووانی سنووری قەزاكە بەگشتی پتر لە (126)هەزار كەس تێپەڕدەبێت، قەزای بەردەڕەش رووبەرێكی بەرفراوانی كشتوكاڵی بە پیت و بەرەكەتی هەیە، هەر بۆیە پتر لە (75%)ی دانیشتووانی ناوچەكە بەكاری كشتوكاڵییەوە خەریكن.
بەردەڕەش لەبەر ئەوەی ماوەیەكی زۆر لەسەر شاری موسڵ بووە گرنگی پێ نەدراوە، كەبۆتە قەزاش ژمارەیەكی زۆر خەڵكی ڕووی تێكردووە، بەرادەیەك لە ماوەیەكی كەمدا سنووری شارەوانی شارۆچكەكە زیادی كردووە، هاوكاتی ئەمە كارە خزمەتگوزارییەكانی بەسستی بەڕێوەچوون، بۆیە لێرەو لەوێ هاووڵاتیان گلەیی و گازاندەیان هەیە. لەسەردانێكی تیمی (گۆڤاری گوڵان) دا چەند هاووڵاتییەكی بەردەڕەش رەخنە و گلەییان لەبارەی كەموكوڕییە خزمەتگوزارییەكان هەبوو، هاوكات داوای باشتركردنی كارە خزمەتگوزارییەكانی حكومەتیان دەكرد لە بوارەكانی (ئاو و ئاوەڕۆو شەقام و پاككردنی كۆڵانەكان و رێكخستنی سستەمی پاككردنەوەی گەڕەكەكان و سەنتەری شارۆچكەكان و قەرەباڵغی سەنتەری بازاڕ و نەبوونی پاركی ڕاوەستانی ئۆتۆمبێل و دەیان كەموكوڕی دیكەش..)، بۆ وەڵامی ئەو پرسیارانەو چەندین پرسیاری تر سەردانی بەڕێز(مازن حەمە سەعید) قایمقامی قەزای بەردەڕەشمان كردوو بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستە روو:
دابەزاندنی دەسەڵاتی ئیداری تەنیا بڕیارێكە و بەفیعلی كاری پێ نەكراوە
سەرەتا سەبارەت بەپڕۆژە خزمەتگوزارییەكانی سنووری قەزای بەردەڕەش، قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: لەسستەمی ئیدارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەرپرسی یەكە ئیدارییەكانی قەزاو ناحیەكان بەگشتی هیچ جۆرە بودجەیەكیان لەبەردەستدا نییە، بەڵكو بودجە لەسەر ئەساسی بەڕێوەبەرایەتی گشتی دابەش دەكرێت،سەرۆكایەتی شارەوانی و بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی و پەروەردەو كارەبا و. تاد،هەریەكەیان بەشی خۆیان وەردەگرن، لە (2007)وە تا ئێستا وەكو بودجەیەكی دیاریكراو بۆ كارو پڕۆژەكان یان بۆهەر كار و مەبەستێكی تردەسەڵات بەمن نەدراوە،بەڵام ئێمە وەكو قایمقامییەت تەنیا سێ ملیۆن دیناری خەرجیمان بۆ كاروبارو خەرجیەكانی ناو قایمقامیەت لەبەردەستە، ئەمەش هەڵەیەكی گەورەیەو پێویستی بەپێداچوونەوە هەیە.
سەبارەت بەو بڕیارەی كە لە ئەنجومەنی وەزیران دەرچووەو ئاماژە بەوە دەكات كە دەسەڵاتی ئیداری دابەزێتە خوارەوە بۆئەوەی ئیشو كار و پڕۆژەكان باشتر و خێراتر بەڕێوە بچن، بەڕێزی وتی: ئەو بڕیارە لە كابینەی شەشەم دەرچووەو لەڕۆژنامەكان بڵاوكرایەوە، بڕیارێكی باشە و هۆكارێكی سەرەكی دەبێت بۆپتر خزمەتكردنی هاووڵاتیان و ئاوەدانكردنەوەی كوردستان، بەڵام تا ئێستا ئەمە تەنیا بڕیارە و جێبەجێ نەكراوە، بەڵكو تەنیا مەرەكەبی لەسەر كاغەزە.
لەلایەكی ترەوە ئەگەر دەسەڵات دابەزێت و فیعلەن كاری پێ بكرێت، بەڵام بودجە و یەكەی ژمێریاری و دەسەڵاتی دارایی لەگەڵ نەبێت دووبارە سوودی نییە، چونكە بەبێ پارە هیچ جۆرە كار و پڕۆژەیەك بەڕێوە ناچێت،داواكارم لەحكومەتی هەرێمی كوردستان بودجەیەكی تایبەت بۆ پەرەپێدانی قەزای بەردەڕەش و ناحیەكانی كە تازە دامەزراون تەرخان بكات، بۆ ئەوەی هاووڵاتیان لەكێشەو گرفتەكان رزگاریان بێت، بەتایبەتی بۆ ئەنجامدانی پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان، تاوەكو سیمای قەزا و ناحییەكان دەركەوێت و خەڵكەكانیان ئاسوودە بن، چونكە بەردەڕەش و دوو ناحیەی دارەتوو ڕوڤیا تازەن و پێویستیان بە زۆر كار و پرۆژە هەیە، ئەگەر بودجە هەبوو راستەوخۆ دەتوانرێت كار و پڕۆژە ئەنجام بدرێت، نەك بودجە نەبێت و پڕۆژە بخرێتە ناو پلان و بەرنامەوەو جێبەجێ نەكرێت.
دامەزراندن و دابەشكردنی فەرمانبەرەكان بەپێی پێداویستی دامودەزگاكان و بەڕێوەبەرایەتییەكان نییە
قایمقامی قەزای بەردەڕەش سەبارەت بە میلاكات و دامەزراندن، ئایا بۆ ئەم بابەتانە پرسیان پێ دەكرێت یان بە ئارەزووی وەزارەتەكان و بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانە، لەمبارەیەوە وتی: فەرمانگەو دامودەزگاو بەڕێوەبەرایەتیمان هەیە ژمارەی میلاكات و كارمەندیان زۆر لەخۆیان زیاترە، هەشن میلاكاتیان كەمە. پێویست بەوە دەكات فەرمانبەرو كارمەندو مامۆستایان بەپێی پسپۆری و تایبەتمەندی بۆ دابمەزرێت،بەڵام بە زۆری دامەزراندن بەپێی پێوبست و لە رێگایە وەزارەتەكانەوە دەبێت، كێشەكە لەوە دایە دابەشكردنی فەرمانبەرەكان بەپێی دامودەزگاكان و بە پێی پێداویستی بەڕێوەبەرایەتییەكان نییە، ئەمەش هەر وەكو بودجەكە وایە بۆ نموونە كاتێك (10) ملیار دینار بۆ بەردەڕەش دادەنێن كاتێك دابەش دەكرێت دەبینی بەشی شارەوانی لە هەموویان كەمترە،وەك دەزانن كارە خزمەتگوزارییەكانی شارەوانی زۆر بوار دەگرێتەوە، بۆیە لەو كاتەدا ئیش و كارەكانیان بەباشی بەڕێوە ناچێت و كەموكوڕی و گرفتەكانی خزمەتگوزاری دەردەكەون، پێویستە لە هەموو كار و ئیش و پڕۆژەیەك پرس بە بەرپرسی یەكەی ئیداری بكرێت، چونكە ئێمە لە شارەكە دەژین و كار دەكەین و دەزانین شارەكە و هاووڵاتیان چییان دەوێت، بەڵام نە بۆ ئەو كارانە نە لە دامەزراندن و میلاكات هیچ دەسەڵاتمان نییە.
لەسەردەمی كابینەی پێنجەمدا بە (20) ملیۆن دۆلار ڕێگای نێوان ناحیەی كەڵەك – بەردەڕەش چاككرایەوە
ئەو ڕێگایەی لە هەولێرەوە بۆ بەردەڕەش دێت یەك سایدە، ماوە ماوە كارەساتی دڵتەزێنی لێدەكەوێتەوە لەمبارەوە قایمقامی بەردەڕەش وتی: ئەگەر پێش سێ ساڵ لە ناحیەی كەڵەك بۆ بەردەڕەش بهاتبایت لە رێگە تووشی زەحمەتیەكی زۆر دەبوویت، چونكە ئەو ڕێگایە لەمەخراپتر بوو كە ئێستا دەبینرێت،ڕێگای هاتوچۆی گوندەكان بوو، یەكجار ترسناك بوو، بۆیە زۆر كەس لە ناحیەی خەبات كە دەهاتن بۆ بەردەڕەش یان بەپێچەوانەوە دەچوونە هەولێرو لەوێوە بۆ ئاكرێ و دواتر بۆ بەردەڕەش دەگەڕانەوە، رێبواران ئەو هەموو ماوە دوورو درێژەیان دەبڕی تەنیا بۆ ئەوەی تووشی كارەسات نەبن، بەڵام لەسەردەمی كابینەی پێنجەم نزیكەی (20) ملیۆن دۆلار بۆچاككردنی ئەو ڕێگایە تەرخانكرا، دەست بەجێ پڕۆژەكە ئەنجامدرا و ئەم ڕێگایەی لێهاتووتە دی.
بێگومان ئەم ڕێگایە قەرەباڵغە و هاتوچۆی زۆر لەسەرە، بۆیە پێویستە بكرێتە جووت ساید، بەڵام پڕۆژەی لەمە پێویستترو گرنگتر هەیە دەبێ بۆ بەردەڕەش بكرێت،لەبەر ئەوەی پڕۆژەكانی ناو قەزا و ناحیەكان ڕاستەوخۆ پێوەندی بە ژیانی ڕۆژانەی خەڵكەكەوە هەیە.
پێویستە لە2011 بەردەڕەش بخرێتە ئەولەویەتی پلانی وەزارەتی شارەوانییەوە
هەندێك گەڕەك بەتایبەتی ئەوانەی تازە دروستكراون پڕۆژەی خزمەتگوزارییان بۆ نەچووە، چەندین جاریش دانیشتووانی ئەو گەڕەكانە بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەكانیان داوایان لە لایەنی پێوەندار كردووە كە بەدەنگیانەوە بچن، بەڵام هەروەكو دانیشتووانی ئەو گەڕەكانە پێیان وتین: (بێ ئومێدبوون لەجێبەجێكردنی ئەو پرۆژانە، چونكە دەبێت بۆ پرۆژەیەك دوو تا سێ ساڵ چاوەڕوان بن..) لەمبارەیەوە قایمقامی بەردەڕەش وتی: لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا سەنتەری قەزای بەردەڕەش گەورەبوونێكی بەرفراوانی بەخۆوە دیوە، هەر بۆیە نەتوانراوە بەپێی خێرایی گەورە بوونەكە پرۆژە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانیان بۆ ئەنجام بدرێت..
سەبارەت بەكەمی پرۆژەكانی قیرتاوكردنی شەقامەكان قایمقامی بەردەڕەش وتی: كاتێك پڕۆژەی جووت سایدی بەردەمی قایمقامیەت و فەرمانگەكانمان بۆ دەرچوو بڕیارماندا سەرەتا ئەو شەقامە یەك سایدی جێبەجێ بكرێت، خەرجی و قیرتاوكردنی بەشەكەی تری دانیشتووانی گەڕەكێك سوودی لێوەربگرن. منیش دەنگم دەخەمە پاڵ دەنگی هاوڵاتییان بەوەی بەڵێ سەنتەری قەزای بەردەڕەش كێشە و گرفتی خزمەتگوزارییان هەیە، پێویست بەوە دەكات بۆ ئەنجامدانی ئەو پڕۆژانە بەزووترین كات بەرنامە و پلان لەلایەن وەزارەتە پێوەندارەكان و پارێزگاوە دابنرێن، چونكە پڕۆژەكان راستەوخۆ پێوەندیان هەیە بەژیانی هاووڵاتیانەوە، ناكرێت چیتر وا پشتگوێ بخرێن. هاوكات ڕێگای گوندەكان و ڕێگای سەرەكی ناحیەی دارەتوو زۆر بێسەروبەرە، پێویستە چاككردن و ئەنجامدانی شەقام و ڕێگا ناوخۆییەكانی بەردەڕەش لە ئەولەویەتی كارو پڕۆژەكانی ساڵی (2011) ی شارەوانیدا بێت، هەروەها بەگشتی ڕێگاكانی نێوان سەنتەری قەزا و ناحیەكان و گوندەكان خراپن، بەدروستكردن و چاككردنی هەر ڕێگایەك لەو ڕێگایانە چەند گوندێك سوودمەند دەبن و لەو زەحمەتیەی كە ڕۆژانە دێتە پێشیان رزگاریان دەبێت، بۆ هەموو كارو پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان لەگەڵ وەزارەت و لایەنی پێوەندارەكان قسەمان كردووەو داواكانمان بەنووسراو بەرزكردۆتەوە. سەرەڕای ئەمانەش چەند ڕێگایەكی تر لەماوەی ڕابردوودا لە دەڤەرەكە دروست كراوە، ئەمانەش كارئاسانی باشی بۆ هاووڵاتیان و دانیشتووانی سنوورەكەمان بەتایبەتی بۆ گوندەكان دەستەبەر كردووە.
چاوەڕوانین ماستەرپلانی بەردەڕەش ئەنجام بدرێت
وەكو دەزانین ماستەر پلان ڕێگا نیشاندەرە بۆگەورە بوون و گەشەكردنی هەموو شار و شارۆچكەیەك، بەپێی ماستەر پلانەكە دەتوانرێت ئەندازەو شێوازی جوانی شارەكە یپارێزیت و دەزانرێت شار بەكامەلاوە گەورە و فراوان بكرێت، لە پڕۆژە خزمەتگوزاییەكاندا دەتوانرێت بەبێ گرفت كار بكرێت، بە تایبەتی پرۆژەكانی شارەوانی، لەئەنجامدانی پڕۆژەكانیدا سەركەوتوو دەبێت، چونكە لە ماستەر پلانەكەدا شوێنی خزمەتگوزاری وەكو باخچە و قوتابخانەو بنكەی تەندروستی و... تاد دیاری دەكرێت. زۆر شتی تر لە ئەنجامی ماستەرپلانێكی ورد و هاوچەرخ دێتە دی، سەبارەت بەم لایەنەش قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: پێشتر بەردەڕەش ماوەی پتر لە (100) ساڵ بوو ناحیە بووە، بۆیە نەخشەی بنەڕەتی هەیە، هەروەها كە بۆتە قەزاش نەخشەیەكی لەلایەنی پێوەندار و پارێزگای دهۆك بۆ كێشراوە، ئەو نەخشەیە لە وەزارەتی شارەوانییەوە پەسەند كراوە، كە تێیدا سنووری شارەوانی سەنتەری قەزای بەردەڕەش دیاریكراوە، تاوەكو بزانرێت شارەكە بە كامە لاوە فراوان دەكرێت، شوێنی گەڕەكەكان دەست نیشان كراون، هەر بەو پێیەش زەوی دابەش كراوە. لەم ڕۆژانەدا باژێڕڤانە پارێزگای دهۆك بۆسنووری پارێزگای دهۆك بەتەیارە ڕووپێوێكی ئاسمانی ئەنجامدا لە چوارچێوەی ئەو ڕووپێوەدا قەزای بەردەڕەشی تێدا بوو، ئەمەش كۆمپانیایەكی ئەڵمانی ئەنجامی داوە، چاوەڕوانین لە داهاتوویەكی نزیكدا ماستەرپلانی بەردەڕەش ئەنجام بدرێت، چونكە بوونی ماستەرپلان زۆر پێویستە، بەبێ ماستەرپلانیش هیچ كار و پڕۆژەو بەرنامەیەك سەركەوتن بەدەست ناهێنێت.
هاووڵاتییان بۆ نەشتەرگەرییەك روو لەهەولێرو دهۆك دەكەن
قایمقامی بەردەڕەش سەبارەت بەبواری تەندروستی و كەموكوڕی و پێداویستیەكانی سنوورەكەی لەمبوارە دا وتی: بەڕێوەبەرایەتییەكی تەندروستی بەستافێكی كارامەو باشەوە لەشارەكەمان هەیە، لە سنووری قەزای بەردەڕەش نەخۆشخانەو چەند بنكەیەكی تەندروستی و كارمەندو پزیشكی
باشمان هەیە، خەڵكەكە بەگشتی سوودی لێوەردەگرن بەپێی پێویست ئامێری تیشك و تاقیگەو داودەرمان و ئۆتۆمبێلی فریاكەوتن هەیە، بەڵام هاووڵاتیان بۆ نەشتەرگەری بەتایبەتی نەشتەرگەری هەستیار و گەورە و مانەوەو نووستن لە نەخۆشخانەكان ڕوو لە شارەكانی هەولێر و دهۆك دەكەن، چونكە لە قەزاكەمان نەخۆشخانەی مانەوە و خەوتنی نەخۆشی لێ نییە، بۆیە لێرەدا بە پێویستی دەزانم و داوادەكەم لەلایەنی پێوەندار و حكومەتی هەرێمی كوردستان لەساڵی (2011) دا نەخۆشخانەیەكی (50) قەرەوێڵەی بۆ قەزای بەردەڕەش دروست بكەن، كە ئەوەش خزمەتێكی گەورە بەسنوورەكە دەكات.
سەبارەت بەبەشی پەرستیاری كە زۆر گرنگە بۆ ناوچەكە بەڕێزی گووتی : بۆ ناوچەكە زۆر پێویستە لە پەیمانگادا بەشی پەرستیاری هەبێت، چونكە كادیری ناوەندی تەندروستی لەسەنتەری قەزا و سنوورەكەی زۆر كەمە، بەكردنەوەی ئەو بەشە خزمەتێكی گەورە بە ناوچەكە دەكریت، بۆیە بڕیار بوو ئەمساڵ ئەو بەشە بكرێتەوە، بەڵام بوودجەی بۆ تەرخان نەكرا، بۆیە دواخرا بۆ ساڵی داهاتوو.
چۆن دەبێت كاری پەروەردە بە فەرمانبەری گرێبەست بەڕێوە بچێت؟
سەبارەت بەكێشەی پەروەردەو خوێندن و بینایەی قوتابخانەو زۆری قوتابی و سێ دەوامی قوتابخانەكان لە یەك بینایەو میلاكاتی مامۆستا قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: ناڵێم كێشە و گرفتمان لەوبوارەدا نییە، بەڵام لە هەموو بوارەكانی تر زۆر باشترن، لە ماوەی ئەو سێ ساڵەی دوای كە بەردەڕەش بۆتە قەزا پێش هەموو كارێك بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی بەردەڕەش دامەزرا، ئەوەش تەكانێكی گەورەو پۆزەتیڤانەی لەبواری پەروەردە لە دەڤەرەكە دروست كرد، لەماوەی ئەو سێ ساڵەدا تەنیا لەسەنتەری قەزا (10) قوتابخانە دروستكراوە لەوانە دوو بینایەی (18) پۆلییە، بەهەمان شێوە لە هەرسێ ناحیە و گوندەكانیش چەند قوتابخانەی تر دروست كراوە، بەڵام لە میلاكات و دامەزراندنی ئەم ساڵدا هەندێك كێشە و ئاڵوزی هەبوو،لە پەروەردە بۆ دامەزراندنی مامۆستا رەچاوی نمرە كرابوو، بۆ ئەمەش خەڵكی دهۆك و شوێنەكانی تر لە بەردەڕەش دامەزراون، دەرچووانی دانیشتووانی بەردەڕەش لە بەردەڕەش دانەنراون، ئەمەش گلەیی و گازندەی لێكەوتەوە، لە لایەكی ترەوە چەندین كارمەند و فەرمانبەرانی پەروەردەی بەردەڕەش بەگرێبەست كار دەكەن ئەوەش نەگونجاوە ساڵێك و دووساڵ چۆن دەبێت كاری پەروەردە بە فەرمانبەری گرێبەست بەڕێوە بچێت؟لەلایەكی تریشەوە بۆ فەرمانبەرەكان ناخۆشە كە ماف و دواڕۆژیان دیار نییە، بەڵام ماوەیەك پێش ئێستا وەزیری پەروەردە سەردانی دەڤەری بەردەڕەشی كرد و لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی بەردەڕەش گفتوگۆ كرا ئەم گرفتەش هاتە باسكردن جەنابی وەزیری پەروەردە بڕیاریدا لەمەودوا دەبێ خەڵكی بەردەڕەش لە ناوچەكە دابمەزرێن و خزمەتی ناوچەكە بكەن، هەروەها لەبواری خوێندن هەنگاو نراوە و ساڵ لە دوای ساڵیش بەرەو باشتر چووەو لە ساڵانی ڕابردوودا گرفتی بەشی ناوخۆیی هەبوو، ئەمساڵ ئەوەش بەشێوەیەكی ڕێكو پێك چارەسەر كراوە.
(24) گوندی سنوورەكەمان كەبەپێی ماددەی (140) مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، پێویست بەوە دەكات پتر كارو پڕۆژەیان بۆ ئەنجام بدرێت
هەروەها قایمقامی قەزای بەردەڕەش سەبارەت بەو گوند و شوێنانەی كەدەكەونە سنووری قەزاكەیان و بەپێی ماددەی (140) ی دەستوور مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت وتی : ناحیەی كەڵەك پێش ساڵی (1991) سەر بە قەزای حەمدانییە بوو لەدوای (1991) لەگەڵ كۆمەڵگای بشیریان و دووتاسێ گوندی تر ئازاد كران و لە دوای (2003) ئازادی عێراق پتر لە (24) گوندی تر كەهەندێكیان هەموو دانیشتووانەكەی عەرەبن لەگەڵ ناحیەی كەڵەك خرانە سەر بەردەڕەش. هەموو ئەو گوندانە گوندی خۆمانن لە نزیكەوە سەردانمان كردوون و هەرچییەكی پێویست بێت و داوایان كردبێت ئێمە بەدەنگیانەوە چووین، بەڵام پێویست بەوە دەكات پتر كارو پڕۆژەیان بۆ ئەنجام بدرێت، بەشی زۆری ئەو گوندانە گلەیی لەدواكەوتنی ئازووقە دەكەن، لەبەر ئەوەی بارودۆخی داراییان زۆر باش نییە،پتر پشتیان بە ئازووقەی بڕیاری (986) دەبەست، ئەوانەی كارەبای نیشتمانیان نییە كە كارەبای هەموو ناوچەكە لەسەر كوردستانە داوایان دەكرد بەزووترین كات كارەبایان بۆبچێت، چونكە ئەوان ناتوانن بۆ هەر ئەمپێرێك (5) هەزار دیناریش بدەن بەكارەبای موەلیدە، بەگشتی ئەو گوندانەی كە دانیشتووانەكەی عەرەبن زۆر لەئیدارەو حكومەتی كوردستان رازین.
قەزای بەردەڕەش لەهەموو بوارەكانی خزمەتگوزاری شارەوانیدا گرفت و كەموكوڕی زۆری هەیەو نازانین كەی كارگەیەكی ریسایكلین لە ناوچەكەدا ئەنجام دەدرێت
سەبارەت بەبواری ئاوەڕۆ و كارە خزمەتگوزارییەكانی شارەوانی بەگشتی قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: بەكورتی و كرمانجی قەزای بەردەڕەش لەهەموو بوارەكانی خزمەتگوزاری شارەوانی گرفت و كەموكوڕی هەیە، لە كارەكاندا لاوازین و دەتوانم بڵێم لە ماوەی ئەو سێ ساڵەی دواییدا چ پڕۆژەیەك لە بوارەكانی خزمەتگوزاری بۆ بەردەڕەش و سنوورەكەی ئەنجام نەدراوە،ئامێر و ئۆتۆمبێلی خزمەتگوزاری زۆر كەمە و ئەوەی هەشە زۆر كۆنن و هی مۆدێلی ساڵانی (70)كانە و بە تەواوی بێكەڵك بوون،ئێستاكە زبڵوخاشاك كۆكردنەوە بەسستەمێكی كۆن و تەقلیدی ئەنجام دەدرێت و ناتوانرێت ڕۆژانە شارەكە پاك بكرێتەوە، بەڵام لەماوەی رابردوودا لەلایەن وەزارەتی شارەوانی باس لەوەكراوە كە كارگەیەكی جوداكردنەوەی زبڵو خاشاك (ڕیسایكلین) دابنرێت كە هەر سێ قەزای (بەردەڕەش و ئاكرێ و شێخان) سوودی لێ وەربگرن ئەمەش بیرۆكە و چارەسەرێكی باشە، بەڵام نازانین كەی ئەو پڕۆژەیە جێبەجێ دەكرێت. لە بواری ئاوی خواردنەوەدا هەموو گوندەكانی سنووری بەردەڕەش پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی هەیە و زۆربەی پڕۆژەكانیش بیری ئیرتوازییە و لەسەنتەری قەزا و ناحیەكانیش تاڕادەیە لە بواری ئاوی خواردنەوەدا باشن، بەڵام گرفت هەر هەیە، بۆیە پلانێك هەیە و بودجەش بۆ دیزاینەكەی تەرخان كراوە كە پڕۆژەیەكی ستراتیژی ئەنجام بدرێت، ئاوی خواردنەوە لە زێی گەورەوە بێنن بۆ بەردەڕەش كە تێیدا پتر لە(35) گوند و ناحیەی دارەتوو و سەنتەری قەزا لێی سوودمەند دەبن.
كێشەی زەوی و زاری كشتوكاڵی و زیدەڕۆیی لەبەردەڕەش زۆر زیادی كردووە
لە بارەی كێشەی زەوی و زاری كشتوكاڵی و زیدەڕۆیی لەسنوور و سەنتەری قەزا، قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی : سنووری قەزای بەردەڕەش لە (75%)ی زەوی كشتوكاڵییە و دانیشتووانەكەی بە كاری كشتوكاڵییەوە خەریكن، كێشە و گرفتی زەوی و زاری كشتوكاڵیمان هەیە، كێشەكانیش لە نێوان (جوتیار و موڵكدار) و (موڵكدار و موڵكدار) و (جوتیار و جوتیار) و (جوتیار و وەزارەتی كشتوكاڵ) و (سنووری گوندەكان) هەیە،بەڵام بەهاوكاری پارێزگا و لایەنی پێوەندار و شەخسی خاوەن كێشەكان تاڕادەك كێشەكان چارەسەر كراوە، توانراوە لە ئاستێكدا ڕابگیرێت.
لەپێش بوون بە قەزا بەردەڕەش زێدەڕۆیی تێدا هەبوو، بەڵام ئێستاكە زیدەڕۆییەكە زۆر زیادی كردووە پتر لە(2000) خێزانی ئاوارە هاتۆتە قەزای بەردەڕەش، هەر هەموو ئەمانەش لەسەر زەوی كشتوكاڵی و شارەوانی بە زێدەڕۆی خانوویان دروست كردووە، بڕیار بۆ تێكدانی هەموو زێدەڕۆییەك هەیە، بەڵام بۆ چارەسەریكردن و بنەبڕكردنی ئەم دیاردەیە لیژنەك لەنەخشەی بنەڕەتی پارێزگای دهۆك هاتووە تەماشا دەكات ئەو زێدەڕۆیانەی كە لەگەڵ دیزاین و نەخشەی بنەڕەتی بگونجێت ئەوە چارەسەر دەكرێت، بەڵام ئەوانەی لەسەر شوێنی گشتی و خزمەتگوزاری و ژێر تاوەری كارەبا و چەمی ئاوون... تاد تێكدەدرێت و چارەسەرێكی گونجاویش بۆ ئەوانە دەدۆزرێتەوە، ئەمانەش نزیكەی (30) خێزان دەبن. لە ڕاستیدا زێدەڕۆیی زۆر كاریگەری خراپی لەسەر شارەكە دروست كردووە، لەمەو دوا لەكەس قبوڵ ناكرێت زێدەڕۆی بكات و چارەسەر تەنیا تێكدان دەبێت و قەرەبووش ناكرێنەوە، چونكە بەرژەوەندی گشتی لە پێش بەرژەوەندی هەموو كەسێكەوەیە.
بەردەڕەش پێویستی بە سایلۆیەك هەیەو نەحكومەت و نە كەرتی تایبەت بیریان لە دروستكردنی كارگەی پیشەسازی خۆراكی نەكردۆتەوە
سەبارەت بەبواری كشتوكاڵ قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: لە سنووری بەردەڕەش خانووی پلاستیكی دابەش كراوەو، ساڵانە هەندێك هاوكاری و پشتگیری جوتیاران دەكرێت، فەرمانگەی كشتوكاڵی لەسەر ئاستی پارێزگای دهۆك زیندووەو كاری باش دەكات. ئەوەی پتر ناوچەكە پێویستی پێی هەیە سایلۆیەو بڕیارە لە بەردەڕەش ئەو سایلۆیە دروست بكرێت، چونكە پشتگیری و هاندەرێكی گەورەیە بۆ جووتیارانی ناوچەكە، لەلایەكی تر پێویستە كارگەی پیشەسازی خۆراكیی لەناوچەكە دابمەزرێت، گەرچی تا ئێستا نەحكومەت نە كەرتی تایبەت بیریان لەمە نەكردۆتەوە بۆ ناوچەكە، بەگشتی لەلایەن حكومەت و وەزارەتی پێوەندار هاوكاری و پشتگیری جوتیاران بەپێی پێویست و ڕووبەری كشتوكاڵییەكەی ناوچەكە نەكراوە.
پرۆژەكانی وەبەرهێنان لەبەردەڕەش لاوازو كەمن
بەردەڕەش ناوچەیەكی كشتوكاڵییە، بەڵام لەبەرئەوەی سیاسەتی وەبەرهێنان لەكوردستاندا هەر زیاتر سەرقاڵی وەبەرهێنانە لەبواری نیشتەجێبوون و بازرگانیی، بەتەواوەتی لایەنی وەبەرهێنانیان لەبواری كشتوكاڵ فەرامۆش كردووە، بۆیە لەم ناوچە دەوڵەمەندەدا كەرتی تایبەت و وەبەرهێنەر خاوەنی یەك پرۆژەی كشتوكاڵی مۆدێرن و پێشكەوتوو نین، سەبارەت بە كەرتی تایبەت و وەبەرهێنان لەناوچەكەدا قایمقامی قەزای بەردەڕەش وتی: لە بەردەڕەش دا زەوی كشتوكاڵی و زەوی تر بۆ پڕۆژەی وەبەرهێنان هەیە، بەڵام تا ئێستا وەكو شارە گەورەكان نەهاتوون كار لەم ناوچانە بكەن، چونكە كەرتی تایبەت بیر لە قازانج دەكاتەوە نایەت لە قەزایەكی وەكو بەردەڕەش پارە لە زەوییەك خەرج بكات كەنەزانێت قازانجی چەندە، سەرەڕای ئەمەش ئێستاكە چەند كۆمپانیایەك لە بواری خانووی نیشتەجێبوون كار دەكەن.