نووسه‌ر :فارووق جویدە

وه‌رگێڕ : تاریق كارێزی

لە ئاست فێركردن و پەروەردە كردنێكی نەزانانە و دیكتاتۆریەتێكی ستەمكار و هێزەیلی كۆمەڵایەتی، كە یەكدییان خوارد و لە سایەی ملهوڕیدا گۆشت و بەزیان هەڵچنی، چەندین نەوە هەبوون كە لەبەر برسێتی و هەژاری و بێ بەشیدا دەمردن.
لە لایەكی دیكەوە، لە سایەی سیستەمێكدا كە سنووری بەدی هێنانی بەرژەوەندی تێپەڕ ناكات، رۆژاوا لە دوورەوە تەماشا و چاودێریی دیمەنەكە دەكات، هەرگیز بە لاشییەوە گرنگ نییە گەلانی دی پێش بكەون یان لە سایەی خۆردا جێ پێیەك بۆ خۆیان بدۆزنەوە. بە راستی خۆپەرستیی رۆژاوا لەوە گەورەتر بوو كە بڕێ كات لێی بگەڕێت، بۆ ئەوەی ویژدان تێیدا بجوولێت، بۆ ئەوەی ببینین گەلانێك لە رەوڕەوی رۆژگار لایان داوە و بوونەتە بۆمبی مرۆیی، كە دەكرێ هەموو شتێك وێران بكەن. رۆژاوا دوودڵ نەبوو لەوەی ئەو سیمایان بەدی بكات، كە لە نێو ئەو كەڵەك گاڕانەی نەزانی و پاشكەوتندا، پرشنگی رووناكییەكیان تێدا بەدی كرا. رۆژاوا هەندێ لەو عەقڵانەشی چنییەوە كە لە نێو ئەو گاڕانی بەشەرەدا پەیدا بوون و هەمبەر بە واقیعی پاشكەوتووی خۆیان یاخی بوون، ئەو عەقڵانە پێیان وا بوو، كە ئەوان شایانی ئەوەن بچنە پاڵ كاروانی شارستانیەتەوە، ئەمەشیان تاوانێكی دی بوو، رۆژاوا ئەو گەلە سەرگەردانانەی لەو مۆمە كەمانەش بێ بەش كرد، كە لە نێو شەوەزەنگی خەمناكی ئەواندا بریسكانەوە، هەر زوو رۆحی شارستانیەتی ئەوانی كێش كرد، ئیدی ملی رێیان گرت و رۆیشتن، لە پاش خۆشیان تاریكییەكی ترسناك و هەمیشەییان جێ هێشت.
لەگەڵ پەیدا بوونی سامانی سروشتدا، لە پێناو بیرە نەوتێك یان گرێبەستێكی راگوزەری چەك یان كوشت و كوشتارێك، كە لێرە و لەوێ روو دەدەن، رۆژاوا ئامادە بوو چاو لە هەموو بەها و پرەنسیپێك بپۆشێ، تەنانەت ئەو مافی زۆر لە گەلانی بە فیڕۆ دا، زەوی و زاری ئەوانی وێران كرد، مافی ئەوانی پێشێل كرد و دایە دەستی ئەوانی دی، ئەزموونی فەلەستین لە ناوجەرگەی جیهانی عەرەبیش گەورەترین تاوان بوو، كە جیهان بەڵێ هەموو جیهان، دژ بە گەلێكی بێوەی پیلانی گێڕا.
ئەگەر ئێستا تیرۆر پرسێكی جیهانییە، ئەوا هەموو لایەنێك پشكی تێدایە، ناكرێ بڵێین تەنیا بەرهەمێكی عەرەبی یان ئیسلامییە. رۆژاوا هاوبەشێكی سەرەكی بوو لە دروست بوونی ئەم دیاردەیەدا، زۆر جار بەرژەوەندیی رۆژاوا لەگەڵ چڵێسیی دیكتاتۆر و ستەمكاراندا یەك دەگرێتەوە، ئیدی رۆژاوا پشتیوانیی لە هەندێك رژێمی سەركوتكەر كرد، كە داهات و دەرامەتی گەلانیان تەخشان و پەخشان كرد و دەرفەتی پێشكەوتنیان لە كیس دان. رۆژاوا هەموو بڕست و توانایەكی دزی، كە لە ئاسمانی وڵاتانی هەژاردا بەدەر كەوت، بۆ ئەوەی بیانداتە دەست هەژاری و نەزانی و پاشكەوتنەوە.
تا ساڵانێكی درێژ رۆژاوا بە چەك و جبەخانە و ئاسایش رژێمگەلی ستەمكاری دەپاراست، هیچ رۆژێ لە رۆژان گوێی بە پرسی ئازادی و مافی مرۆڤ و ئەم جۆرە دروشمە بریقەدارانە نەدەدا، كە بۆ گەلانی خۆی بە رەوای دەبینی و بۆ ئەوانی دی نا. لەوەش خراپتر، رۆژاوا كە ئێستا داد و بێدادیەتی بە دەست تیرۆرەوە، رۆژێك لە رۆژان خۆی بەشدار بوو لە بنیات نانی شانەكانی تیرۆردا، ئەو وەك بەشێك لە ململانێی زلهێزانی رۆژگاری یەكێتیی سۆڤیەت، رێكخراوی تیرۆریستی (قاعیدە)ی دروست كرد، حكوومەتی ئەمریكا دوودڵ نەبوو لەوەی بە ملیۆنان دراو لە گەنجینەكانی عەرەب كۆ بكاتەوە، بۆ ئەوەی چالاكیی قاعیدە پارەدار بكات، بەر لەوەی ئەو رێكخراوە لێی هەڵگەڕێتەوە.
هەر لە ئامێزی رۆژاواشدا بوو، كە گرووپی ئیخوانی موسلمین پەیدا بوو، هەر لە سەرەتاوە تا دوایین كۆبوونەوە كە لەم دواییانەدا لە نێوان بەرپرسانێك لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و چەندین سەركردەی ئیخوان گرێ درا. حكوومەتی ئەمریكاش لەوە دوودڵ نەبوو، كە هەوڵ بدات گەلی عیراق بە سەر سوننە و شیعەدا دابەش بكات، چەكیش بۆ گرووپەیلی چەكدار لە شەڕی ناوخۆی سووریا بەر بداتەوە، هەروەها لەگەڵ حوسییەكانی یەمەن و گرووپەیلی پێك ناكۆكی لیبیاش هاوكاری بكات، بە هەمان شێوەی ئەوەی كە لە سۆمال قەوما و شەڕ و ململانێ لە نێوان رەوتگەلی ئایینی و سیاسی لە هەر شوێنێكدا بەرپا بكات، كە بەرژەوەندیی ئەو مسۆگەر بكات و ئامانجی ئەو بەدی بهێنێت.
لە هەموو ئەو كاولكارییەدا رۆژاوا پشتگیریی تیرۆری كرد و بە دارایی و چەك و جبەخانەش هانی دا. ئێستا جیهانی عەرەب بە سەر گڕكانێك لە پەشێوی و ململانێدا هاوار و فیغانیەتی، لەو رۆژەی كە رۆڵی نەوت كۆتایی دێت و لە تەختەی شانۆ دێتە خوارێ، یەك سەرباز یان شارەزا یان سیخوڕی هیچ دەوڵەتێكی رۆژاوا لە هیچ پایتەختێكی عەرەبدا نابینی كە لە پاشە وادەدا گەمە بكات.
هەرچەندە جاربەجار تیرۆر رۆژاواش ناڕەحەت دەكات، بەڵام ئەو بۆ ئەم ناوچەیەی جیهان پەشێویی دەوێ، ئەو پێی وایە شۆڕشەكان شكستیان خوارد و دەبێ گەلانیش بە واقیعی خۆیان رازی بن، چونكە ئەوان لە نێوان گرووپگەلی چەكدار و ستەمی رژێمەیلی حوكمڕاندا سەرگەردانن، خۆ رەنگە بە داخێكی زۆرەوە، ئەو گەلانە بۆیان دەربكەوێت كە ستەمی دیكتاتۆریەت هێشتا باشتر بێت. هێشتا رۆژاوا پێی وایە كە لە هەر پارچەیەكی جیهانی فراوانی ئیسلامیدا، دەكرێ میرنیشنێك دروست بێت كە لە هەموو لایەكەوە تیرۆریستان لە خۆیدا كۆ بكاتەوە، بە چەشنێك كە لە ناوەڕاستی ئەو زەلكاوەی پاشكەوتندا، دوور لە شارستانیەتی رۆژاوا بە سروت و بنەما و بەرژەوەندییەكانی، هەبێت.
رەنگە ئێستا رۆژاوا باوەڕی وا بێت، كە گەلانی ئەو ناوچەیە گەلێ قۆناغی دوور و درێژیان لە پێشە تا بە كاروانی ئازادی لە جیهان دەگەن و باوەڕیش بە شتێك دێنن، كە پێی دەگوترێت دیموكراسی. رۆژاوا وێڕای هەموو ئەو دروشمانەی لەبارەی مافی مرۆڤەوە گوتوونی، هێشتا لای وایە جیهانی ئیسلامی شایستەی ئەوە نییە..
پرسیاری هەرە گرنگ و هەرە مەترسیدار ئەوەیە، گرووپ و دەستەی تیرۆریست توانای ئەوەیان هەیە نەوە دوای نەوە بیرۆكەكانی خۆیان كۆپی بكەن، جا ئایا رووبەڕوو بوونەوەی ئەمنی بەسە بۆ بەرپەرچ دانەوەی ئەم مەترسییە كوشندەیە؟
رۆژاوا تیرۆری كردووەتە خێوێك و ئەوانی دیكەی پێ دەترسێنێ، هەر كاتێكیش بیەوێ خێوێك وەلا دەنێت و خێوێكی دی دروست دەكات، هەر ئەوەش رووی دا كاتێك داعش، كە بەرهەمێكی ئەمریكییە، لە عەباكەی قاعیدەوە سەری قوت كردەوە، هەڵبەت دەبێ چاوەڕوانی پەیدا بوونی خێوی دیكەش بكەین.
دەگەڕێینەوە سەری باسەكەمان، كە پرسیار بوو لەبارەی ناسنامەی تیرۆرەوە. لە راستیدا تیرۆر نە نیشتیمانی هەیە نە ئایین، ئەو هەموو تاوانەكانی مرۆڤایەتیی لەخۆ گرتووە بە درێژایی مێژوو، هەر لە خوێن رشتنەوە تا دەگاتە پێشێل كردنی مافی ژیان لە مێژووی مرۆڤدا. خۆ ئەگەر رۆژانێكی رەشمان بینیوە لە شێوەی دیاردەی تیرۆر، كە لە سەردەمانی پێشوو بە سەر ئەم نەتەوەیەدا هاتووە، ئەوا بە دڵنیاییەوە گەلان دەتوانن لقی گەندەڵ قوت بكەن و نەخۆشیی پیس ریشەكێش بكەن، ئەم شتەش زۆر جار لە مێژووی كۆن و نوێی ئیسلامدا رووی داوە.
ئێستا رۆژاوا لە گرووپی داعش جاڕسە و پێی دەڵێ دەوڵەتی ئیسلامی، ئەو بۆ خۆشی رەگ و ریشەی دەناسێت و بە چاوگی پارەدار كردنی ئاشنایە، چونكە هەموو ئەو شتانەی ئێستا ئەو گرووپە دەیانكات، تێیاندا بەرژەوەندیی رۆژاوا بەدی دەهێنێت، ئەو گرووپە سێ دەوڵەتی عەرەبی كاول و خاپوو كرد، ئەو دەوڵەتانەی بە هەموو كەلەپووری شارستانی و مێژوویی خۆیانەوە، كرد بە كاولگە، چونكە وا باوە كە تیرۆر دژی شارستانیەت و پێشكەوتنە. ئەوەی لە عیراق و سووریا و لیبیا رووی دا، ئەوەی چاوەڕوانی یەمەن و رەنگە دەوڵەتانی دیكەشە، پێویستی بە رابوونێكی عەرەب هەیە، بەر لەوەی كۆمەڵە خەڵكی پاشكەوتووی بكوژی سەر بە ئەوانی دی، دەستیان بگاتە دوایین چاوگەكانی هێز و بڕستی مانەوەی ئەم نەتەوەیە.
لە كاتێكدا ئێمە كێشەی ئیرۆر لە رووی ئەمنییەوە چارەسەر دەكەین، ئەركی ئەوەمان دەكەوێتە ئەستۆ، كە بە دوای رەگ و ریشە و هۆیەكانیشدا بگەڕێین، هەوڵیش بدەین رێیەك بدۆزینەوە بۆ رزگار كردنی ملیۆنان گەنج، كە بیرۆكەی شێتانە شێواندوونی و ئەوانی بەرەو رێی تەنگ و تاریك بردووە. هەڵبەت تیرۆی هزری سەرتۆپی تاوانەكانە، هەروەها گرنگترین و خراپترین هۆی ئەو تاوانانەشە.
(*)ئەم بابەتە لە 20/2/2015دا بە زمانی عەرەبی لە رۆژنامەی (ئەهرام) لە میسر بڵاو بووەتەوە.