• Sunday, 28 April 2024
logo

ayndey prosey syasîî êraq leber roşnayî peyamî dengderan û astî beşdarîî hawulatyan

ayndey prosey syasîî êraq leber roşnayî peyamî dengderan û astî beşdarîî hawulatyan



Eger bexda wek gewretrîn şar û paytextî êraq û wek nmûneyek bo helsengandnî astî beşdarîî hawulatyan le helbjardn û şêwazî dabeşkrdnî dengekan werbgrîn، ke eu parêzgaye 71 kursîî perlemanî êraqî berdekewêt (69+ 2 kotay krîstyan û saebe)، ewa debînîn be rêjey kemtr le 30%î xelk beşdarî prosey helbjardnekey krduwe، herweha hîç kam le layene serekîyekanî êraq wek (nesr û feth û saîrûn û dewletî yasa û wetenîye û hîkme) neytwanîwe yek leser çwarî kursîyekanî bexda bedest bhêênn، berztrîn jmarey kursî ke lîstî saîrun be serokayetîî muqteda sedr bedestî hênawe، 15 kursî leser astî bexda bedesthênawe ke dekate rêjey (21%)î koy dengekanî eu parêzgaye، duay eu lîstekanî feth û dewletî yasa û nesr dêt be serokayetîî amrî û malîkî û ebadî، jmarey kursîyekanyan brîtîn le ( 9،10،11)، emeş wate rêjey dengekanî em sê layene serekîyeş lenêwan ( 13-16%) dengekanî bexdaye.
lêrewe eger kursîyekanî herêmî kurdstan ke jmareyan 58 kursîye le koy jmarey kursîyekanî perlemanî êraqî derbkeyn ke jmarey 329 kursîye û tewauy eu 8 kursîye kotayaneşî lê derbkeyn، ke bo pêkhatekanî dîke dyarî krawn، ewa tenya 263 kursî demênêtewe ke layene serekîyekan leser astî êraq mlmlanêyan leser krduwe، ewa debînîn rêjey dengekanî bexda bo hersê lîstî brawey yekem (saîrun û feth û nesr) heman rêjey dengekanyane leser astî 263 kursîyekey mlmlanêyan leser krduwe، her bo nmûne saîrun 21%î kursîyekanî bexday bedesthênawe، le hemankatda heman rêjeşî le 263 kursîyekey perlemanî êraq bedest hênawe، her yeke le feth û nesrîş (16-17%)yan le 263 kursîyeke bedest hênawe. em sê layene serekîye ke sê layenî serekîî şîen w، çon le koy kursîyekanî bexda rêjey (1+50%)yan bedest hênawe، beheman şêwe le koy eu 263 kursîyeşî beser 15 parêzgay êraqîşda dabeş krawn، pêkewe 144 kursîyan bedesthênawe، ke emîş dîsan rêjey (1+50%) zyatr dekat، boye lem rastewe xwêndnewe û helesengandnî helbjardnekanî bexda le ruuy astî beşdarîî hawulatyan û şêwazî dabeşkrdnî dengekan beser layene serekîyekanî şîe، wêneyekî bçûkrawey koy prosey helbjardnî 15 parêzgakey êraqman bo wêne dekat، herweha nexşey tazey prosey syasîî eayndey êraqîşman ta radeyek pîşan dedat. dekrêt em xalaney lê bxwênînewe:
1- dengderan û astî beşdarîî lebexda pêman delêt، nzîkey 75%î xelkî êraq le prosey syasîî êraq bêzarn û nayanewêt beşdarîî eu prose syasîye bken، eu rêjeyeşî ke le nêwan 25-30%î dengî dawe، zortrînyan dengyan be lîstî saîrun dawe be serokayetîî muqteda sedr، emeş leber eweye muqteda sedr be drêjayî çwar salî rabrdû، djî gendelîyekanî hkumet le êraqda serperştîî xopîşandanekanî bexda û şarekanî dîkey êraqî krduwe، herweha dengekanî lîstî saîrun rengdanewey dengderî medenîî êraqe، leber euey muqteda sedr tenya xawenî mîlîşyakanî (seraya selam)î ser be heşdî şe'bîye، ewanîş jmareyan le 6-7%î çekdar têper nakat. emeş manay eweye lîstekey be rêjey 25-30%î dengdere beşdarbuwe medenîyekanî şarekanî êraq eu denganey bedest hênawe.

2- sebaret be lîstî feth ke hadî amrî serokayetîî dekat û nwênerayetîî mîlîşyakanî heşdî şe'bî dekat û pley duwemî be 47 kursî bedesthênawe، ewa em rêjeyeî feth bedestî hênawe، zor cyawaze lew rêjeyeî ke lîstî saîrun bedestî hênawe، emeş leber eweye rêjey eu xelkaney pştgîrî le heşdî şe'bî deken lenaw şîe lewaneye be rêjey 80% dengyan be lîstî feth dabêt، boye eu rêjeyeî ke amrî le lîstî feth bedestî hênawe، eu dengdere tundroyaney şîen ke pştgîrî le heşdî şe'bî deken û xoyan be paşkoy supay pasdaran dezann û bûne hokarî euey ke erebî êraq be şîe û sunne le prosey syasî naumêd bn û beşdarîî prosey helbjardneke neken، boye legel euey astî beşdarîî eu tundroyane zor berzîş buwe، belam rêjey dengekanî lîstî mîlîşyakanî heşdî şe'bî neytwanîwe snûrî 17%î jmarey kursîyekanî 15 parêzgakey êraq msoger bken، lemeş zyatr manay eweye erebî şîeî êraq raste deyanewêt hukmranî êraq ledestî xoyanda bêt، belam nayanewêt kopî sîstmî komarî îslamîî êran le êraqda dûbare bbêtewe.
3- lîstî nesr be serokayetîî heyder ebadî، be hîsab serok wezîrane serkewtuwekey êraq buwe û le mawey deselatî euda hêrşî serbazî bo ser kurdstan krduwe û kerkûk û nawçe dabrawekanî dagîrkrdotewe، herweha xoy krdote xawenî serkewtn be ser tîrorîstanî da'şda، belam leser astî dengderî medenîî êraq be corêk retkrawetewe ke lewaneye eger eu îmkanîyetey serok wezîranî leber dest nebwaye û sûdî le prosey dengdanî taybet (supa û polîsî fîdralî) wernegrtaye، halî zor le lîstî dewletî qanûn be serokayetîî nurî malîkî xraptr debû، ke malîkî lenaw hzbî deoe pêgey zor le ebadî balatre. heyder ebadî lemawey helmetî helbjardnekanî emcarey êraqda wek serok wezîran helmetî helbjardnî lîstî nesrî berêwe debrd، tenanet tenya serok lîst bû hate herêmî kurdstan û serdanî slêmanî û hewlêrî krd û lîstekey rageyand، belam çon le herêmî kurdstan xoy û lîstekey retkrayewe، lenaw dengderî medenî êraqîş retkraweteweu tenya eu xelkane dengyan pêdawe ke le damezrawekanî dewlet bûn، betaybetî (supa، hêzekanî polîsî fîdralî، hêzekanî asayş، beşêk le mîlîşyakanî heşdî şe'bî ke xoyan be paşkoy supay pasdaran nazann، beşêk le fermanberanî damudezgakanî êraq ke be pare û îmtyazat krîwunî)، em retkrdnewey ebadî leser astî dengderî medenîî erebîî şîeî êraq، eweman pêdelêt ke beşî zorî erebî şîeî êraq djî eu deselaten ke byewêt be zebrî hêzî serbazî mamele legel herêmî kurdstan bken، em boçûne leser eu bnemaye drust nebuwe ke ray gştî lenaw erebî şîe pştgîrî le mafe rewakanî xelkî kurdstan deken، nexêr، em boçûne leser eu bnemaye drust buwe، eger deselatî şîe netwanêt corêk hawsengî le peywendîyekanî legel herêmî kurdstan bparêzêt، ewa barudoxî êraq be corêk aloz debêt ke bo heta hetaye deselat le destî şîe nemênêt، euca şîeî êraq bo euey btwanêt parêzgarî be deselatî êraqewe bkat، nayanewêt peywendîyan legel herêmî kurdstan bgate eu astey şerêkî xwênawî legel kurdstanda drust bêt.
eger leser bnemay dengderan û astî beşdarîî hawulatyan helsengandn bo eayndey prosey syasî le êraqda bkeyn، ewa degeyne eu derencamey ke tenya lîstî saîrun be berawrd bekoy lîstekanî dîkey şîe، lenaw erebî şîeî êraqda xawenî bnkeyekî cemawerîî medenîye، lemeş zyatr muqteda sedr raşkawane ray xoy debrîwe û ke cext dekatewe leser euey debêt hkumetî dahatuuy êraq le kesanî teknukrat pêkbhênrêt، nek serkrde syasîyekanî naw layene syasîyekan، euca legel euey hkumetî teknukrat ezmûnêkî serkewtuuy berçawî eutoy le mêjuuy hukmranîî hkumetekanî cîhanîşda nîye، belam be berawrd legel eu sê kabîneyeî pêşû ke hzbî deoe berêwey brd û buwe hokarî euey da'ş le êraqda ser helbdat، eu hkumete teknukratey sedr daway dekat (ke zor zehmete dabmezrêt) lewaneye bo êstay barudoxî alozî êraq le her şêwazêkî dîkey pêkhênanî hkumet serkewtûtr bêt û ta radeyekî zorîş destêwerdanî supay pasdraran û mîlîşyakanî heşdî şe'bî le prosey syasîî êraq dûr bxatewe.

Top