• Thursday, 26 December 2024
logo

werçerxan le helçûnî êraq û dewletanî drawsêwe bo rêzgrtn le îradey xelkî kurdstan

Gulan Media October 11, 2017 Raport
werçerxan le helçûnî êraq û dewletanî drawsêwe bo rêzgrtn le îradey xelkî kurdstan


kêşey serekîî êraq û kurdstanîş legel syasetî emrîka beramber be êraq betaybetî، kêşey kem ezmûnîî eu dîplomatîyeî emrîkaye legel prosey bunyadnanewey wlatêkî hawşêwey êraq le qonaxî duay şer، yan duay nemanî dîktatoryet، her boye îdarey emrîka le salî 2001ـewe ke îmaretî talîbanî le efxanstan rûxand û duay euyş le salî 2003 rjêmî sedam husênî le êraq rûxand، wek dû ezmûnî şkstxwardî emrîka le rêkxstnewey prosey eu dû wlate lemawey 16 salî rabrdû leqelem dedrêt، euca wenebêt em rastîyane lay îdarey donald tremp şarawe bn، belku zor bebaşî hestyan bew şkste krduwe، boye lekarnamey îdarey tremp bo mamelekrdn legel êraq û rojhelatî nawerast û tewauy dewletanî îslamîda، eu brgeye retkrayewe ke carêkî dîke emrîka xoy be dûbare bunyadnanewey dewlet û netewe lew wlatane serqal bkat.
eger leser em waqîe seyrî helwêstî cîms matîs wezîrî bergrî emrîka bkeyn ke xoy hat bo kurdstan û legel serok barzanî kobuweweu duay krd rîfrandom dwabxrêt، belam ke le waqîeke têgeyşt bewey nakrêt em proseye dwabxrêt، be akamî wtuwêjeke razî bû، penay bo hîç guşarêk nebrd، beheman şêwe katêk rîks tîlêrson le myaney peywendîyekî telefonî be serok barzanî rageyand: (baştre rîfrandom dwabxrêt)، belam dîsan euyş geyşte qenaet û pêş encamdanî rîfrandom penay bo hîç guşarêk nebrd.
belam wek maykl prîcnt efserî hewalgrî emrîka le êraq le penêlêkda amajey pêkrduwe، hokarî serekî le kardanewekanî duay encamdanî prosey rîfrandom، degerêtewe bo kurtbînî û kem ezmûnî dplomatkarêkî wek brêt makgorg ke belênî be emrîka û êran û turkya û êraq dabû، eu le twanayda heye rîfrandom le kurdstan dwabxat.
çwarçêwey bîrkrdnewey makgork bo dawakarî le serkrdayetî syasî û xelkî kurdstan bo dyarîkrdnî bedîlî rîfrandom، lew xalewe serçawey grtuwe ke gelî kurdstan le pênawî berzkrdnewey seqfî dawakarîyekanî legel hkumetî bexda، bryarî rîfrandomî dawe، eu lewe bê aga buwe ke eu bryare leser ewe drawe ke pêkewejyan legel erebî êraq kotayî hatuwe û debêt rêgeçareyekî dîke bdozrêtewe bo euey peywendî nêwan kurdstan û êraq rêkbxatewe.
herboyeş duay euey brît makgork be hîsab bedîlekey xoy amadekrd û brdî legel serok barzanî munaqeşey bkat، derkewt eu bedîley xelkî kurdstan wek gerentî bo dwaxstnî rîfrandom daway dekat، brîtîye lew maweyeî hawpeymanan pêwîstyane bo euey be şêweyekî aştîyane û le katêkî guncawda rîfrandom encam bdrêt û komelgey nêwdewletî pştîwanî lê bkat، belam eu bedîley makgork wesfî dekrd، bewey euey serok barzanî daway krduwe lew bedîleda heye، derkewt ne katêkî dyarîkrawî bo dwaxstnî rîfrandom lexoy grtuwe، ne pştgîrî nêwdewletîşî têdaye bo serbexoyî kurdstan lew katey emrîka û hawpeymanî nêwdewletî be guncawî dezann.
bêguman eme carî yekem nîye leduay salî 2003we bo çareserkrdnî kêşekanî êraq û kurdstan، ke ezmûnî dîplomatekanî emrîka barudoxeke aloz deken û le çareserî rasteqîne dûrî dexenewe، her bo nmûne eger bgerêynewe bo şêwazî mamelekrdnî pol brîmerî hakmî medenî emrîka le êraq leduay salî 2003، debînîn leçend prsî grnkî taybet be çarenûsî gelî kurdstan hewlîdabû، belam le bê agayî xoy xerîk bû dûçarî kêşe û heley gewremanî bkat، her bo nmûne:
1. le meseley şêwazî bunyadnanewey êraq wek dewletêkî fîdralî، lay brîmer، fîdralîzmî parêzgakan şêwazîkî pesendtr bû lewey ke layenî kurdstanî daway euey dekrd herêmî kurdstan debêt leser bnemay cugrafî û mêjuuy xoy bo gelî kurdstan dabmezrêt، em kêşeye kewte euey brîmer ferzî bkat، belam îradey xoragrî xelkî kurdstan û pêdagîrî serok barzanî، herêmî kurdstanî leser bnemay mêjû û cugrafya çespand û fîdralîzmî parêzgakanî retkrdewe.
2. leser meseley bunyadnanewey supay êraq û helweşanewey mîlîşyakan le êraqda، dîsan pol brîmer agadarî ewe nebuwe ke hêzî pêşmergey kurdstan hawpeymanî wlatekey buwe le prosey azadkrdnî êraqda، lewe nedegeyşt pêşmerge bnaxey supay bergrî kurdstane le dahatûda، boye kar geyşte euey ke serok barzanî helwêstêkî zor tund werbgrêt û naçarî bkat pêyan blêt، fermûn eger rast deken، wern le kurdstan hêzî pêşmerge helbweşênnewe.

3. le projey nûsînewey destûrî êraq û sebaret be nasnamey êraq û mafekanî xelkî kurdstan، dîsan brîmer be astêk guşarî xste ser serkrdayetî kurdstan، heta kar geyşte euey profîsor brandn olêrî wtarêkî le rojnamey fannşyal taymz be naw nîşanî (guşarî zyatr le barzanî meken) blawkrdewe û raşkawane cextî leser ewe krdbû ke emrîka dîplomatkarêkî neşarezay rewaney êraq krduwe û tenanet hênde bê agaye le kêşekanî êraq û xebatî rzgarîxwazîî kurdstan، katêk brîmer çote perlemanî kurdstan û wêney barzanî mstefay bînîwe، prsîwyetî eu wêneye kêye؟ brandn olêrî wek emrîkîyek ruuy prsyarî dekate gelî emrîka û pêyan delêt: eger dîplomatkarî wlatêkî dîke bête kongrêsî emrîka û wêney corc waşnton bbînêt û nezanêt kêye، aya êwe çî pêdelên؟ euca bo euey bzann mstefa barzanî kêye، ewa min pêtan delêm bo kurdstan wek curc waşntonî emrîkaye.
4. le raportî dîrasetkrdnî barudoxî êraq le 2006 ke be raportî bîker hamlton nasrawe، dîsan legel euey eu grûpey eu raporteyan amade krdbû، be hîsab grûpêkî zor şarezay herdû partî û komarî bûn، belam lew raspardaney bo êraq û kurdstan dyaryan krdbû، hênde neşareza bûn ke waykrd serok barzanî her le bexdawe retî bkatewe û raşkawane be emrîka blêt ême pabendî eu raspardane nabîn، bo emeş serok corc deblîw boş hate serxet û welamî serok barzanî dayewe ke eu raspardane bo îdarey emrîka mulzem nîn، lemeş zyatr sebaret bew akamey raportî dîrasetî êraq bo çaresekrdnî kêşekanî êraq dyarîkrdbû، leser astî emrîkaş be taybetî eu twêjere balayaney be şêweyekî meydanî leser barudoxî êraq kardeken، hênde bê bayex pênasekran، heta twêjerêkî gewrey wek entunî kurdsman be wtarêk lejêr nawnîşanî (çawerê buuyn şax bzê . mşkî bû) wesfî eu raportey krdbû.


amajekrdnman bo hele û kem ezmûnî dîplomatkarekanî emrîka le êraqda، bo eweye raşkawane be emrîka blêyn: êmey xelkî kurdstan xoman dezanîn kêşey rasteqîneman legel êraqda çîye û serencamîş çon le pêşanda hatne eu qenaetey ke gwêman lêbgrn، êsta duay encamdanî rîfrandom her debêt bgene eu qenaetey euey serkrdayetî syasîî kurdstan û xelkî kurdstan raşkawane pêtan delên ke çîdîke êraq bwarî pêkewejyan û rêkxstnewey prosey syasî lenêwan kurdstan û êraqî têda nemawe، eme rastîyeke ke debêt îdare emrîka wek helêk seyrî bkat، nek leser bnemay hendêk şrovey serçîx û zanyarî hele، helwêstî naberprsyaraney le hember werbgrêt.
Top