le raportekey konfransî mîwnşn turkya lejêr taytlî (turkya: tomarî kudeta) baskrawe herweha rojhelatî nawerastîş lejêr taytlî (rojhelatî nawerast: desttêwerdanekan)، sebaret be turkya raporteke amaje bew barudoxe alozey nawxoy turkya dekat، duay kutadekey temmuzî 2016 ke hkumetî turkya û serok erdogan bebê reçawkrdnî hîç pransîpêkî dîmukratî، yan pêwerekanî yekêtî eurupa، euey wîstûyetî duay encamdanî kudetake krdûyetî، sebaret bem reftaraney turkyaş، raporteke amajey be qseyekî raşkawaney receb teyb erdogan serok komarî turkya krduwe ke lewelamî rexnekanda gutûyetî: (grng nîye pêm delên dîktator، yan her ştêkî dîke، em qsane lem gwêyem deybîstm û lew gwêyeî trm deçête derewe)، amajekrdnî raporteke bem qseyeî erdogan serok komarî turkya manay eweye lew katey turkya berew sedsaley damezrandnî komarî turkyaî nwê le 2023 hengaw heldegrêt، geyştote eu qenaetey keçîtr turkya be sîstmî dîmukratî berêwenaçêt û hengaw bo arasteyekî dîkey hukmranî heldegrêt، betaybetîş ke em reftaraney duay kudetake betewawetî turkya le yekêtî eurupa dûr xstotewe، turkyaş le bûn be endam le yekêtî eurupa naumêd buwe.

turkya leser astî syasetî dereweşî komelêk hengawî tazey helgrtuwe، betaybetî nzîkbûnewe û rêkkewtnî legel rûsya ke emeş bew manaye amajey pêkrawe ke turkya xerîke le nato dûr dekewêtewe، yanîş turkya geyştote eu qenaetey ke tenya be hawpeymanyetî legel rûsya (nek wek endamêkî nato) detwanêt berjewendîyekanî xoy leşerî sûrya yeklayî bkatewe، ke emeş nîşaney eweye nato destewestane le astî çareserkrdnî kêşey sûrya û euey nato pêy wabû (hîç çareserîkî serbazî bo kêşey sûrya nîye)، belam eweta rûsya desttêwerdanî serbazî krdu twanî beşar esed ledeselatda bhêlêtewe û serkewtnî serbazî bedest bhênêt.

sebaret be rojhelatî nawerastîş raporteke cext leser ewe dekatewe ke le êstada barudoxî rojhelatî nawerast berew ewe deçêt ke qonaxî post rojawa le rojhelatî nawerast derbkewêt، emeş bew manayeî eurupa dûdle lewey hîç hengawêk bo çareserî kêşey rojhelatî nawerast begştî û sûrya betaybetî helbgrêt û emrîkaş xoy xstote lawe، bemeş boşayyek drust buweu beasanî lelayen layenekanî dîke (rûsya) prkrawetewe، belam prsyarî serekî lêreda eweye: aya rûsya bo çareserkrdnî kêşey sûrya desttêwerdanî krduwe؟ yan lew katey hestî krd xerîke rjêmî beşar esed derûxêt، desttêwerdanî serbazî krd؟ lemeş zyatr aya katêk rûsya desttêwerdanî serbazî le sûrya encamda، bo ewe bû le tîrorîstanî da'ş bdat، yan yekemcar opozsyonî sûryaî bordûman krd؟ welamî em prsyarane waqîî şerî sûrya deydatewe û be aşkra ewe derdexat ke rûsya katêk desttêwerdanî serbazî krd ke rjêmî beşar esed leser lêwarî rûxanda bû، her boye hêze serbazîyekanî rûsya pêş euey le tîrorîstanî da'ş bden، le opozsîwnî sûryayan da bo euey rêge neden rjêmî beşar esed brûxêt، em desttêwerdane serbazîyeî rûsya le katîkda bû ke dewletanî yekêtî eurupa û nato be raşkawî rayandegeyand ( hîç çareserêkî serbazî bo kêşey sûrya bûnî nîye)، belam her lew kateda rûsya û hawpeymanekanî drêjeyan be krdewe serbazîyekanî xoyandaw bo berjewendî manewey rjêmî esed barudoxekeyan yeklayî krdewe. boye lem çwarçêweyeda raporteke deprsêt: ( aya eme manay ewe nîye êsta rojhelatî nawerast le qonaxî post rojawadaye؟) raşkawanetr manay eweye aya rûsya û hawpeymanekanî nebûnete eu mîhwerey ke bê beşdarîî rojawa، xoyan çon byanewêt kêşekanî rojhelatî nawerast yeklayî dekenewe. lemeş zyatr raporteke cext leser eu pêşêlkarîyane dekatewe ke hêzekanî rûsya be aşkra bordomanî qutabxane û nexoşxaneyan krduwe، belam aya leser em pêşêlkarîyane، sîstmî nêwdewletî hîç kardaneweyekî hebuwe؟ lemeş xraptr hêzekanî rûsya le grtnewey (heleb)da komelkujîyekî hêcgar gewreyan krd، lemeşyanda aya hîç layek desttêwerdanî krd bo euey eu komelkujîye rabgîrêt، yan aya hîç layek raygeyand، ewe jînosaydew encamdrawe؟ welamî em prsyareş eweman pêdelêt، aya syasetî nêwdewletî le qonaxî post sîstmî cîhanî berêwe naçêt؟

dyare rûsya tenya le rojhelatî nawerast yan sûrya، bnemakanî asayş û sîstmî cîhanî pêşêl nekrduwe، belku le okranyaş komelêk pransîpî grngî asayşî eurupay pêşêlkrduweu eu szayaneşî leser eu reftaraney xraye ser rûsya، nek her karîgerî leser rûsya nebuwe، belku bûne fakterî euey ke rûsya yek xalî rêkkewtnî (mînsk) cêbecê nekat، emeş pêman delêt ke rûsya êsta wek soper pawer le cîhanda euey byewêt deykat، belam prsyarî grng eweye katêk îdarey donald tremp bangeşe bo ewe dekat ke legel rûsya rêkdekewêt، aya rêkkewtnî rûsya û emrîka ç rengdaneweyekî taze be sîstmî cîhanî debexşêt؟ lewelamî em prsyareşda raporteke bewcore welamî eu prsyare dedatewe: eger emrîka û rûsya rêkbkewn، manay eweye serdemêkî tazey rolî hêze gewrekan dêtewepêş، bewey hêze gewrekan detwann çarenûsî hêze gçkekan dyarî bken û sîstmî cîhanî hîç bayexêkî namênêt، wate hêz debête fakterî yeklakrdnewey kêşekan، nek yasa û rêsay nêwdewletî le çwarçêwey sîstmî cîhanîda، em metrsîye way le zorbey serkrdekanî eurupa krduwe، (pêş euey donald tremp destbekarbêt، hoşdarî ewe bden) ke eu bnema serekîyaney sîstmî nêwdewletî û asayşî eurupay leser damezrawe، be rêkkewtnî nêwan rûsya û emrîka hîndey egerî helaysanî şerêkî dîke xoş dekat، hînde nabête hokarêk bo bedîhênanî aştî le cîhanda.

sebaret bem metrsîyaney eurupa û rojawa leser rojhelatî nawerast، prsyar eweye: aya eger helwêstî emrîka û eurupa leberamber kêşekanî rojhelatî nawerast bew aste bêt ke destewestan bn leastî çareserkrdnî kêşekan û bemeş boşayyek drust bûbêt û rûsya û hawpeymanekanî beasanî btwann prî bkenewe، aya eayndey azadî û dîmukratî û seqamgîrî lem nawçeye berew kam araste hengaw heldegrêt؟ bêguman welamî em prsyare lewaneye reftarekanî hkumetî turkya duay kudetakey temmuzî 2016 bîdatewe û pêman blêt، berew şêwazî hukmranîî potîn le rûsya hengaw heldegrêt û zemîneyek drust debêt bo euey pştgîrîyekî frawan bo deselate esorîtaryanîzmekan bêtearawe û carêkî dîke çarenûsî rojhelatî nawerast be çend rjêmîkî dîktatorî bspêrêtewe.