• Thursday, 02 May 2024
logo

Kurdistan lenêw em araste tazeyeî syaset û stratîjyetî îdarey emrîkada

Gulan Media January 27, 2017 Raport
Kurdistan lenêw em araste tazeyeî syaset û stratîjyetî îdarey emrîkada


Donald Tremp le gutarî destbekarbûnî wek serokî emrîka، rastîyekî pîşanî cîhanda، eu rastîyeş eweye ke (tremp wek kandîd، tremp wek serokî helbjêraw، tremp wek serok) hîç cyawazîyekî eutoy nîye، euey le helmetekanî helbjardn bangeşey bo krd le serokayetî cêbecêy dekat، herwek çon yekemîn karî duay swêndxwardnî wek serok û xwêndnewey gutarî dest bekarbûnî، retkrdnewey yasay çawdêrî tendrustî bû ke le helmetekanî helbjardn nawî lênabû çawdêrî obama، yan (0bama care)، bem hengaweşî eu nasnamey le xoy damalî ke pêandegut (serokêkî popolîstـe)، emeş leber eweye serkrde popolîstekan le helmetekanî bangeşey helbjardn bo kokrdnewey deng komelêk druşm berzdekenewe، belam ke geyştne deselat twanay cêbecêkrdnyan nîye، belam katêk tremp tenya çend xulekêk le bûnî be serokî emrîka، yekêk le belênekanî xoy cêbecê bkat، eme manay eweye euey le helmetekanî helbjardn bangeşey bo krduwe، hewldedat cêbecêyan bkat.
kewate grnge le têrwanînî trempewe manay (behîzîî emrîka) bxwênînewe، emeş bew manayeî aya katêk tremp delêt: debêt emrîka be behêzî drust bkeynewe. aya mebestî eweye bgerêtewe bo goşegîrîî serdemî munro، yan deyewêt wek word wîlsn le cengî yekemî cîhan û tyodor rozfelet le cengî duwemî cîhan bêtewe naw kêşe cîhanîyekan û emîş wek wlsn û rozfelet، şerî cîhanî djî tîror bbatewe؟ welamî em prsyare yekêk le druşmekanî helmetekanî helbjardnî tremp deydatewe، katê gutî: (kşanewey hêzekanî emrîka le êraq buwe hokarî drustbûnî da'ş)، bedîwêkî dîkeda، eger seyrî em gutey tremp bkeyn، pêman delêt: eger emrîka le kotayî 2011 peley nekrdayeu hêzekanî nekşanayetewe û êraqî bo eqlîyetî syasîî kesêkî wek nurî malîkî becê nehêştaye، ewa zemîney drustbûnî da'ş drust nedebû.

prsyarî grng lêreda eweye aya îdarey obama danî bem rastîyeda nenawe ke (eqlîyetî hukmranîî nurî malîkî hokarî drustbûnî da'şe؟) bêguman belê، danî bew rastîyeda naweu heta nurî malîkîş le postî serok wezîran êraq dûr nexrayewe، serok obama ne bryarî dawe beşdarî şerî djî da'ş le êraqda bkat û ne stratîjyetî djî da'ş be têkşandn û le rîşe helkêşanî fîkrî da'ş rageyanduwe.
prsyarî dîke lêreda eweye aya emrîka leserdemî obama behêz nebû؟ bêguman behêz bû، belam le şêwazî bekarhênanî eu hêze serkewtû nebû، her bo nmûne katêk îdarey obama bryarî da bepêy rêkkewtnî sofa hêzekanî le êraq bkşênêtewe، zor layen be gştî û betaybetî serkrdayetî syasîî kurdstan dawayan krd، kşanewey hêzekanî emrîka lem kateda karesat bo êraq drust dekat، xo eger îdarey obama emey leberçaw bgrtayeu hêzekanî le êraq bûnaye، ewa çon lemawey salanî 2006-2008 be bûnî hêzekanî emrîka leêraq، twanra rêkxrawî elqaîde têkbşkêndrêt، ewa eger duay 2011ş hêzekanî emrîka le êraq bûnyan hebuwaye، malîkî berew dîktatoryet û mezhebgerayî baladestî şîe mlî nedenaw eu karesate ruuynededa. lem rwangeyewe tremp delêt: yek heley bçkole le şêwazî bekarhênanî hêzî emrîka، ewa emrîka wek dewletêkî lawaz û bêhêz berceste dekat، em haleteş leduay rageyandnî xelafetî îslamî da'ş، îdarey obama neyşardotewe.

eger prsyar bew arasteye bkeyn، aya îdarey tremp deyewêt çon hêzekanî emrîka (serbazî û abûrî û nerm) pêkewe bekar bhênêt bo eu amancey ke le gutarî destbekarbûnî amajey pêkrdu gutî: (cîhanî hawçerx djî tîrorî îslamîî tundro yekdexeyn û leser goy zewî rîşekêşî dekeyn)؟ lewelamî em prsyareda tremp amajey bewe krd (pştgîrî hawpeymanîye konekanman dekeyn û hawpeymanî taze grêdedeyn؟ belam prsyarî dîke eweye aya grêdanî hawpeymanî be mîtodî îdarey tremp beheman şêwey îdarey obama، yan îdarekanî pêştr debn؟ welamî em prsyare le pêwendîye telefonîyekey mayk pîts bo serokî herêmî kurdstan û welamdanewey tremp bo pêwendîye telefonîyekey serokî taywan xoy berceste dekat، emeş bew manayeî merc nîye hawpeymanî nêwan çîn û emrîka bbête rêgr leberdem grêdanî hawpeymanîyekî taze le nêwan taywan û emrîka، yan hawpeymanî nêwan êraq û emrîka nabêt bbête rêgr leberdem grêdanî hawpeymanîyekî taze le nêwan kurdstan û emrîkada. le dû haleteda eger bo pêwendî nêwan emrîka û taywan pêwendî be bazrganî hebêt û bo pêwendî nêwan emrîka û kurdstan pêwendî be şerî djî tîrorîstanewe hebêt، ewa le îdarey trempda hîç hêz û snûrêk nabne berbest leberdem şkoy emrîka bo baladestîî bazrganî emrîka û bo serkrdayetî emrîka le şerî djî tîrorda، belam euey grnge lêreda helwestey leser bkeyn eweye ke çemkî hêz le îdarey trempda wate pêkewe grêdanewey (hêzî serbazî+ hîzî abûrî + hêzî nerm)، emeş leber eweye em sê hêze pêkewe şko û baladestîî emrîka berceste deken.

kewate eger lem çwarçêweyeda keysî taywan werbgrîn، bewey emrîka çon be pêkewe grêdanî em sê hêze pêkewe، hawpeymanîî taze legel taywan grêdedat؟ bêguman taywan leberamber çîn pêwîstî be her sê hêzekey emrîka heye bo euey btwanêt wek dewletêkî serbexo parêzgarî lexoy bkat، belam aya emrîka eme bo taywan dekat؟ welamî em prsyare planî marşal deydatewe û eger emrîka le myaney grêdanî hawpeymanî tazey legel taywan leser astî hersê hêzeke hawkarî taywan nekat، ewa xzmetêkî belaş pêşkeşî çîn dekat، eme lekatêkda xerîke modêlî dewletî esorîtaryanîzmî çîn le asya û efrîqya û emrîkay latîn wek nmûney dewletêkî serkewtû xoy berceste dekat، boye eger emrîka leser astî her sê hêzekey hawkarî taywan bkat û taywan bbête dewletêkî serbexo، ewa modêlî dewletî taywan le rojhelatî asya û efrîqya û emrîkay latînî leser her sê astî (syasî، abûrî، nerm) mudêlî esorîtaryanîzmî dewletî çînî retdekatewe، emeş debête hêzêkî pştgîrî gewre bo eu şêwazey ke tremp deyewêt emrîka eu dewlete prşngdare bêt ke serncî hemû cîhan rabkêşt.

euca eger leser astî rûberûbûnewey tîror û tundroyî îslamî syasî keysî kurdstan werbgrîn، ke leşerî djî da'şda serkewtnî serbazî beser da'şda rageyanduwe، le drustkrdnî jîngey syasîşda reg û rîşey tundroyî helkenduwe، lem çwarçêweyeda eger emrîka hawpeymanî taze legel kurdstan grêbdat، aya pêwîste leç astêkda hawkarî kurdstan bkat؟ aşkraye hawpeymanîî emrîka legel kurdstan cyawaz legel hemû hawpeymanîyekanî dîkey emrîka lecîhanî erebî û îslamî، manayekî taybetî bo şkoy emrîkaw serkewtnî şerî djî da'ş leser herdû astî syasî û le rîşehelkêşanî fîkrî tîroru tundroyî îslamî drust dekat، emeş leser eu bnemayeî ke kurdstan tenya dewlete ke zorbey danîştuwanekey muslmanî sunne mezhebn، belam yekemîn dewlete le têkşandnî serbazî tîrorîstanî da'ş û yekem dewletîşe ke zorbey danîştuwanekey muslmanî sunne mezhebew jîngey syasîî nawxoy em wlate rêge be dlawstbûnî tundroyî îslamî û mezhebgerayî nadat.
kewate euey îdarey tremp umêdî bo dexwazêt ke da'ş be şêweyekî serbazî têkbşkênrêt û fîkrî tundroyî îslamî le rîşe helbkêşrêt، ewa kurdstan leser herdû asteke mudêlî eu dewletey pêşkeş krduwe ke detwanêt tîrorîstan têkbşkênêt û fîkrî tundrewîî îslamîş rîşekêş bkat، kewate lem haleteda drustbûnî dewletî kurdstan wek dewletêkî xawen serwerîî، debête berdî bnaxey eu stratîjey îdarey tremp djî fîkrî tîrorîî tundroyî îslamî deygrête ber، euca bo euey em dewlete parêzraw bêt û hemane heley îdarey obama dûbare nekrêtewe ke be kşanewey hêzekanî le êraq rûyanda، ewa debêt pştîwanî gewrey hêzî serbazî kurdstan bkat bo euey le hereşekanî dewrber bîparêzêt، le hemankatda debêt le ruuy hawkarî abûrî û barzganîşewe kurdstan wek şerîkî xoy seyrbkat، bo euey be hawşêwey 16 dewletekey eurupa leduay şerî duwemî cîhanî nfuzêkî cyopolîtkî lenawçeke bo emrîka drust bbêtewe.

bem arasteye katêk delên،îdarey tremp degerêtewe bo goşegîrî nîwegoy rojeaway zewî، eme bew manaye nîye îdarey tremp destberdarî beşêkî cîhan begştî، yan rojhelatî nawerast debêt، belku eme bemanay emrîkay serdemî wîlsne ke katêk hate naw şerî yekemî cîhanîyewe، emrîka xawenî 25%î abûrî cîhan bû، katêk rozfelet hate naw şerî duwemî cîhanî û şerekey brdewe، emrîka xawenî 50%î abûrî cîhan bû، le êstaşda katêk tremp deyewêt serkrdayetî şerî cîhanî djî fîkrî tîror û tundroyî îslamî bkat، raste emrîka xawenî 19-20%î abûrî cîhane، belam eger wek wlsn û rozfelet، hêzekanî (serbazî û abûrî û nerm) pêkewe grêbdatewe û pêkewe bekaryan bhênêt، ewa brdnewey şerî cîhanî djî tîroru fîkrî tundrewîî îslamî karêkî qurs nabêt، kurdstanîş lem hawpeymanîyeda eu dewlete hawçerxe behêzey rojhelatî nawerast debêt، ke tremp hewldedat emrîka bbête eu dewletew serncî hemû cîhan rabkêşêt.

Top