Serwerî û serbexoyî bryarî gele nek hzbe syasîyekan
eger leser bryarî serbexoyî dûdl bîn bjardekanî dîke bo kurdstan çîn؟
netewe lekate çarenûssaz û barudoxe alozekanda
katêk neteweyek dekewête berdem qederêk ke bêcge le tenya yek bjarde û yek rêge hîçî dîkey leberdemda namênêtewe، ewa bêcge le çaweranî bo serok ke bryarêkî neteweyî û çarenûssaz bdat، umêdêkî dîke namênêtewe. le mêjuuy wlatanî dîmukratî û xebatî rzgarîxwazî gelanda، zor caran serok hewlîdawe be rêgey perleman û hzbe syasîyekan kodengîyek û zemînesazîyek bo drustkrdnî eu bryare neteweyye çarenûssaze drust bkat، belam berjewendî hzbî û têrwanînî teskî hzbîyane bo eu bryare çarenûssaze neteweyye، waykrduwe lebrî euey yekgutarî û yekhelwêstî le nêwmalî netewe drust bêt، zor caran lêktrazan û lêkdûrkewtnewe drust buwe، her boye lemcore haletaneda bazney wtuwêjî nêwan hzbekanî becêhêştuwe û ruuy krdote bazneyekî frawantr ke euyş bazney fezay gştîî gelekeyetî. her bo nmûne: katêk mehatma gandî le başûrî efrîqya gerayewe bo euey le myaney xebatêkî aştîxwazane berîtanyaî mezn naçar bkat bo euey ddan be serbexoyî nîmçe kîşwerî hîndstan (eukat hîndstan، pakstan û bengladîşî êstay legeldabû) bnêt، hewlî yekemî ewe bû le rêgey hzbe syasîyekanewe zemîne bo eu xebate xoş bkat، belam ketêk boy derkewt، zor zehmete hzbe syasîyekan leser em şêwaze tazeyeî xebat bo serbexoyî hêndstan rêkbkewn، ewa bryarîda şar be şar û gund be gundî hîndstan bgerêt û xoy rastewxo legel tewauy gelanî hîndstan be muslman û hîndus û eayînekanî dîkewe qsebkat، her bemeş twanî karwanî xwê (msîre almlh) rêkbxat û çok be berîtanyaî mezn dabdat û ddan be serbexoyî hîndstanda bnêt، bem bryareş gandî bo hetahetaye buwe bawkî rohî tewauy hîndstan be pakstan û bangladîşî êstaşewe، beheman şêwe nîlson mandêla duay euey bo mawey 27 salî rebeq le zîndanda bû، belam katêk le zîndan azadkra، bryarîda be aştî kotayî be rjêmî epartayd bhênêt، dyare em bryarey mandêlaş lelayen hzbekanî başûrî efrîqawe be gul pêşwazî lênekra، boye mandêlaş naçar bû rastewxo legel gelekey qse bkat û leser bryarekey xoy sûr bêt û be bê xwênrştn twanî rjêmî apartayd kotayî pêbhênêt û be rêgey snduqekanî dengdan serbexoyî başûrî efrîqya rabgeyenêt. le êstay kurdstanîşda ke msod barzanî rêberayetî prosey serbexoyî kurdstanî kewtuwete serşan û geyştuwete eu qenaetey ke bêcge le serbexoyî elternatîvêkî dîke nîye، hemû hewlî bo ewe xstotekar bo euey be rêgey hzbe syasîyekan zemîneyek bo em bryare neteweyye mêjuuyye brexsênêt، belam sruştî hzbe syasîyekanî kurdstanîş wek sruştî hemû hzbe syasîyekanî netewekanî dîke le qonaxe hestyar û çarenûssazekanda، heta êsta heman sînaryoyan dûbare krdotewe، arastey wtuwêj û kobûnewekanyan hêndey asteng drustkrdne bo em bryare çarenûssaze neteweyye، hênde hewlyan nedawe kêşe nawxoyye lawekîyekan welabnên û hemû pêkewe be yekdengî û yekrîzî zemîne bo em derfete mêjuuyye brexsênn، lem haleteda ke mêjû û newekanî eaynde le hîç kes û layenêkî qbûl naken em derfete mêjuuyyeî bo kurdstan hatotepêşewe ledest bdrêt، ewa em waqîe ferzî dekat eger kobûnewey hzbekan û be dengewehatnî destpêşxerîyekanî serok barzanî be têrwanînî hzbîyane bxwêndrêtewe û kobûnewekan bbne serçawey kat befîrodan، ewa debêt serokî êmeş be hawşêwey seroke karîzmakanî netewekanî cîhan legel gelekey xoy bryarbdat.
aya bêcge leser bexoyî bjardey dîke heye؟
syasetkrdn û berêwebrdnî prosey syasî، helsengandn û mamelekrdne legel eu bjaraney ke waqîî syasîî netewe deyxate berdem dewlet û hzbe syasîyekan w، le myaney helsengandn û wtuwêj leser eu bjarde cyawazaneş serencam kam bjarde zyatr le berjewendî balay neteweda bû، ewa hemû layek degene rayekî hawbeş û bryarî leser dedrêt، em arasteye zyatr bo barî asayî dewlet û hzbe syasîyekane، belam zor caran ke netewe dekewête barudoxêkî naasayye û tenya yek bjardey leberdemda demênêtewe û eger netwanêt le ser eu bjardeye bryar bdat، ewa çarenûsî netewe dekewête metrsîyewe. her bo nmûne rozfelt zor pêş rûdanî karesatî pîrl harber geyştbuwe eu qenaetey ke bo emrîka bêcge le beşdarîkrdnî le şerî duwemî cîhanîda rêgeyekî dîke nîye، belam herdû hzbî komarî û dîmukratî lenaw kongrês neyandetwanî em prse yeklayî bkenewe، boye duay rûdanî karesatî pîrl harber، serok rozfelt be pştîwanî gelî emrîka bryarîda emrîka bçête naw şerî duwemî cîhan، her em bryareş duay şereke emrîkay krde superpawerî cîhanî، herweha le duay tewaubûnî şerî duwemî cîhanî، hzbe syasîyekanî komarî çwaremî ferensa astengî gewreyan le berdem projekey dîgol drustkrd bo euey şkoy ferensa bgêrêtewe û asewarî dagîrkarî nazîyekan kotayî pêbhênêt، bo emeş bo mawey 12 sal le 1946- 1958 hzbe syasîyekanî komarî çwarem ferensayan geyande eu astey ke metrsî euey lê bkrêt، ferensay mezn leberyek helbweşêt، boye emcareyan şarl dîgol bebê geranewe bo hzbe syasîyekan komarî pêncemî rageyand û destûrekey xste rîfrandom û gelî ferensa pesendî krd، bemeş nek her twanî kotayî be barî naseqamgîrî û syasîî ferensa bhênêt، belku ferensay krdewe bew dewletey ke twanî berdî bnaxey yekêtî eurupay êsta dabnêt.
bo êmeş wek ezmûnî hukmranî başûrî kurdstan، êsta eu kate çarenûssazeye ke bêcge le tenya yek bjarde ke euyş bryarî serbexoyî kurdstane، bjardeyekî dîke leber dest nîye، euca ke deşlêyn bjardey dîke leberdest nîye، ewa dekrêt raşkawane beçend xalêk destnîşanî bkeyn:
1. bjardey dîke bo herêmî kurdstan bêcge le bryarî serbexoyî، geraneweye bo bexda، yan le baştrîn haletda xstne gerî hewlêkî dîkeye lelayen herêmî kurdstanewe bo euey kêşekanî herêmî kurdstan legel bexda çareser bkeyn، em bjardeye eger le êstada bûnî hebêt û hkumetî şîeî nawend bruay be çareserkrdnî kêşekanî nawend û herêm hebêt، detwanîn blêyn dekrêt em bjardeyeş qsey cddî leser bkrêt û hzbe syasîyekanî kurdstan le myaney fraksyonekanyan lenaw perlemanî êraqda be yekdengî nexşerêgeyek drust bken، bo euey btwanîn kêşekanman le çwarçêwey destûrî êraqda çareserbkeyn، belam prsyare eweye: aya hukmranî şîeî bexda bruay beweye kêşekanî xoy legel kurdstan le çwarçêwey destûrî êraqda çareser bkat؟ welamî em prsyare lay eu hzbe syasîyaneye ke le djî serbexoyî kurdstan، pena bo em bjardeye deben û xelk bew core çewaşe deken ke em bjardeye leber deste û carê katî bryardan bo serbexoyî kurdstan nîye.
2. ême katêk basî çareserkrdnî kêşekanî nêwan herêm û bexda dekeyn le çwarçêwey destûrî salî 2005î êraqda، wate xalî serekî û cewherî eweye ke dewletî êraq wek dewletêkî fîdralî û freyî û perlemanî pênase bkrêt û prosey dabeşkrdnî deselatekan le nêwan herêm û nawend bewcore bêt، ke nawend komelêk deselatî snûrdarî taybet be serwerîî û şkoy dewletî hebêt، wek (pêwendîyekanî derewe، sîstmî bergrî، syasetî nextîney dewlet). herêmekanîş debêt tewauy deselatekanî dîkeyan hebêt، tenanet be deselatî grêdanî hawpeymanî leser astî abûrî legel dewletanî derewey êraqîş. prsyar lêreda eweye aya hawpeymanî hzbe syasîyekanî şîe be hemû hzb û boçûne syasîye cyawazekanyanewe، hîç kamyan amadeyî euey heye êraq wek dewletêkî fîdralî bem şêweye pênase bkrêt؟ yan hemû hewlyan bo eweye ke hkumetêkî otokrasî şîe (ulayetî feqî) le êraqda dabmezrêt û euey bew hukmranîye razî nebêt، debêt lesêdare bdrêt، eger hukmranekanî şîe bewe razîn êraq dewletêkî fîdralî bêt، aya kêşey nêwan herêm û bexda çîn؟
3. debêt eu rastîye leberçawe bgrîn، ke le seretay damezrandnî dewletî êraqewe، kêşey kurd kêşeyeke legel dewletî êraq، leber euey syasetî berîtanyaî kolonyalî nek her le êraq، belku le zorbey wlatanî dîkey kolonyalî berîtanî bewcore buwe ke hemîşe kemîneyek hukmranî eu wlate bken w، pştgîrî eu kemîneyeî krduwe bo euey pêkhatekanî dîke serkut bkat. dyare le êraqda hukmranîî kemîney erebî sunne، beramber erebî şîeş kemtr le kurdî nekrduwe، belam prsyar lêreda eweye aya ke êsta şîe bûne hukmranî êraq، amaden hele gewrekanî pêkhatey dewletî êraq rast bkenewe، betaybetî ke deselatî erebî sunne (leber euey kemîne buwe) lemawey 80 salî hukmranîda be padşayî û komarîyewe، stratîjyetî serekî ewe buwe ke snûrî xoy leser hîsabî kurd û pêkhatekanî dîke frawan bkat û be çrî syasetî beerebkrdnî kurdstanî pyade krduwe، em syasete leber euey rîşeyekî qûlî dakutawe، le destûrî 2005 maddey 140î bo terxankrawe bo euey be çend qonaxêk eu nawçane bgerênewe ser kurdstan. prsyar lêreda eweye duay euey be xwênî hêzî pêşmergey kurdstan nawçe kurdstanîyekanî derewey herêmî kurdstan (nawçekanî maddey 140) ledestî da'ş azadkranewe û parêzrawn، aya êstaş hkumetî bexda amadeye blêt eu nawçane beşêkn le kurdstan، yan lanîkem blêt ba maddey 140 cêbecê bkrêt û prosey rîfrandom encam bdrêt bo euey eu nawçane be şêweyekî yasayî bgerênewe ser herêmî kurdstan؟ welamî em prsyare hadî amrî fermandey heşdî şîe zor be raşkawî dawyetewe û delêt: «debêt duay nemanî da'ş pêşmerge le tewauy eu nawçane bkşêtewe»!!
4. sebaret be hkumetî fîdralî êraq ke pêwîste rengdanewey hemû pêkhatekanî êraq bêt، her pêkhateyek be qewarey xoy û beşdarî nwêneranî herême fîdralekan le encumenî fîdralî êraq be yeksanî، dyare bepêy destûrî êraq، hkumetî fîdralî hêndey nwênerayetî pêkhate neteweyî û eayîne cyawazekanî êraq dekat، hênde bo ewe danamezrêt ke rastewxo hukmranî şar be şar û gund be gundî êraq bkat، hkumetî fîdralî karî eweye hawsengîî nêwan hkumete lokalekan rabgrêt û hemû dahatekanî êraq beşêweyekî yeksan beser hkumete lokalekanî êraqda dabeş bkat، dyare hkumetî lokalîş dû corn، corêkyan danpêdananî resmîye pêş nûsînewey destûrî êraq be herêmî kurdstan wek herêmêkî serbexo ke dwatr eme le destûrda çespêndrawe، corî duwemîşyan parêzgakanî dîkey êraqe ke ewanîş detwann bepêy yasay herêmekan، her yekeyan herêmêkî serbexo bêt، yan çend parêzgayek xoyan le herêmîkda rabgeyenn، belam eger lem rastewe seyrî têrwanînî hawpeymanî hzbe şîekanî êraq bkeyn، ewan hîç kamyan ne brwayan beweye hkumetî fîdralî le bexda bewcore hukmranî bkat، ne brwaşyan be dabeşkrdnî deselatekan heye، lemeş zyatr leber euey ewan be corêkî dîke û wek hkumetêkî sentralî seyrî hkumetî fîdralî le bexda deken، debînîn hemû obalî şkstî dewletî êraq be hemû damezrawekanyewe debestnewe bewey em hkumete hkumetî pşkpşkêneye، boye natwanêt hukmranî bkat، eme le katêkda hkumetî fîdralî bexda tenanet bo bexdaş wek paytext boy nîye hukmranîî rastewxo bkat، belku hukmranîî rastewxoy rojaney xelk peyweste be hkumetî lokalî bexdawe، nek hkumetî fîdralî ke baregakey le bexdaye.
lêrewe eger têgeyştnî şîe bo hkumetî fîdralî le bexda، hkumetêkî sentralî otokrasî şîe bêt، eme manay eweye katêk herêmî kurdstan deyewêt kêşekanî legel bexda çareser bkat، legel hkumetêkî otokrasî şîe wtuwêj dekat، eu hkumeteş bruay bewe nîye herêmî kurdstan le myaney yasa û bryarekanî perlemanî kurdstan hukmranî bkrêt. eger herêmî kurdstan bo nmûne le myaney yasay newt û gazî perlemanî kurdstan deselatî xoy be sûdwergrtn le serçawe sruştyekan bekar bhênêt (ke le destûrî êraqda eu deselatane be herêmî kurdstan drawe)، ewa rûberuuy szadanî brînî budce û mûçe debêtewe، herwek çon le 2014ـewe leser em bnemaye budce û mûçey kurdstanyan brîwe û heta êsta hkumetî fîdralî le bexda yasay newt û gazî nîye û deyewêt kurdstan naçarbkat be yasay newt û gazî rjêmî be's mamele bkat، ke emeş wate lxawkrdnî abûrî kurdstan le destî nawenda، her boye eger hkumetî fîdralî le bexda be krdeyî buwe hkumetî sentralî nawend، aya ç manayek bo herêmî kurdstan demênêtewe wek herêmêkî serbexo le çwarçêwey dewletêkî fîdralda؟ lemeş raşkawanetr eger şîe amade nebêt êraq bbête dewletêkî fîdralî، aya manewey herêmî kurdstan wek herêmêkî fîdralî le çwarçêwey dewletêkî otokrasî şîeda، galtekrdn nyeî be syaset û xelkî kurdstanîş؟
5. xalêkî dîke meseley çarenûsî pêşmergeye ke hemû kat bzavî rzgarîxwazî kurdstan bebê pêşmerge hîç manayekî nebuwe û êstaş herêmî kurdstan bebê pêşmerge hîç manayekî nîye. dyare lenaw destûrî êraqîşda behewl û pêdagîrî serok barzanî، pêşmerge wek gardî kurdstan û beşêk le damezrawey bergrî êraq çespêndrawe، emeş manay eweye bepêy destûr pêşmerge erkî parastî kurdstanî wek beşêk le êraq leser şane û serwerîî herêmîş beşêke leserewerî êraq، boye lew budceyeî bo parastnî serwerîî êraq dyarî dekrêt، debêt budcey pêşmergeş lew budceye bdrêt، belam ba seyrî syasetî hkumetî şîe le bexda bkeyn، le mawey 12 salî rabrduuy duay prosey azadkrdnî êraq، debînîn bexda nek her yek dînarî budcey pêşmergey nedawe، le hemankatda serwerîî herêmî kurdstanîşî be beşêk le serwerî êraq nezanîwe û amancî ewe buwe pêşmerge lejêr gemaroy bexdada netwanêt serwerîî kurdstan bparêzêt، tenanet le duay euey da'ş hêrşîşî krdeser kurdstan û beşêkî xakî kurdstanî dagîrkrd، duay euey be nêwancîgerî emrîka û berîtanya û netewe yekgrtuwekan، kurd leser eu bnemaye beşdarî hkumetekey ebadî krd ke hkumetekey budcey pêşmerge legel budcey serwerîî êraq bêt، belam eweşî nekrd، eme manay eweye şîeî êraq xoyan raşkawane be kurdstanyan rageyanduwe، serwerîî kurdstan beşêk nîye le serwerî êraq، başe ke serwerîî kurdstan beşêk nebêt leserwerî êraq aya qsekrdn legel bexda ç manayekî heye؟
bo welamî em prsyare grnge serok legel gelekey xoy em prse raşkawane yeklayî bkatewe.
prsî serbexoyî muzayedey syasî leser nakrêt gel le hîç layekî qbûl nakat
le prosey bryardanî çarenûssazî neteweda، hzbî syasî eu mafey nîye nwênerayetî netewe bkat، heta eger eu hzbe hzbî fermanreway wlatîş bêt، emeş leber eweye eger hzbî syasîî fermanrewa le brî netewe bryar bdat، ewe eu hukmranîye degorêt bo hukmranîyekî xosepên û dîktatorî، tenanet serokî helbjêrdrawî neteweş bebê geranewe bo netewekey xoy eu mafey nabêt bryarî çarenûssaz leser eayndey netewe bdat، em rastîye berçawrûnîyekman dexate berdest ke hzbî syasî pêş hemû şt le çwarçêwey yasay hzbekan le dewletda kardekat û dewlet snûrî çalakîyekanî hzb dyarî dekat، ke lem çwarçêweye derçû، îdî ewe karî hzb nîye û dewlet xoy bryarî leser dedat، kewate emeş pêman delêt، hzb boy nîye yarî be şkoy netewe bkat، yan eaydyolojyetî xoy beser neteweda ferzbkat، yan hzbekey bkate serbazgayek û ferman beser takekanî netewe ferz bkat. lewaneye bo em halete prosey rîfrandomî berîtanya bo cyabûnewe le yekêtî eurupa nmûneyekî baş bêt. dyare lem cîhaneda hîç serok û serok wezîranêk nîye hêndey serokî emrîka û serok wezîranî berîtanya deselatî hebêt، legel euey deselatekanyan le çwarçêwey destûrî wlatekeşyan be çendîn vîto snûrdar krawe، belam zor carîş twanîwyane be pşt bestn be ray gştî û be geranewe bo gelekanyan eu vîtoyane labern، emeş wek çon rozfelt twanî emrîka berête naw şerî duwemî cîhanî be heman şêwe çerçlîş twanî berîtanya berête naw hawpeymanî eu şere، belam eger be dîwêkî dîkeda seyrî em deselataney serokî emrîka û serok wezîranî berîtanya bkeyn، eger gel boçûnêkî cyawazî hebû le serokî emrîka، yan serok wezîranî berîtanya، herwek le rîfrandomekey mangî huzeyranî rabrduuy berîtanya bînîman ke zorîney gelî berîtanya deyanuyst le yekêtî eurupa bênederewe û davîd kamîron-î serok wezîran û serokî partî parêzgaran deyuyst berîtanya lenaw yekêtî eurupa bmênêtewe، ewa wek bînîman dîvîd kamîron destî lekar kêşayewe û teslîmî îradey zorîney gelî berîtanya bû، ba grîmaney eweş bkeyn، grîman boçûnekey kamîron bo eayndey berîtanya baştr bû.
kewate eme pêman delêt، prosey serbexoyî kurdstan nabête prosey layenêkî syasîî dyarîkraw، her layenêkî syasî dyarîkrawîş ba hzbî fermanrewaş bêt، eger em proseye bkate prosey xoy، ewa cya lewey xedrêkî gewre le netewekey dekat، le hemankatda serwerîî û îradey neteweyîş hîç manayekî namênêt، belam dekrêt hzbe syasîyekan le brî euey xedr le îradey netewe bken، fakterêkî xêrbn bo derxstnî îradey netewe، heta eger îradey netewe lew bryarda dj be berjewendî hzbe syasîyekanîş bêt، her emeş waykrduwe eu prsaney pêwendîyan be şkoy netewewe heye، wek bryardanî serbexoyî، destûr، eu sîstme syasîyeî hukmranî wlat dekat، yan wek dewletanî endam le yekêtî eurupa sebaret be destberdarbûn le nextîî nîştmanî û bekarhênanî nextîî yoro، em prsane hzbe syasîyekan bryarî leser naden û eu mafeşyan nîye bryarî leser bden، tenanet eger hzbe syasîyekan le ser pêşnyarêkîş rêkbkewn، ewe pêşnyare û bryar nîye، eu kate debête bryar ke gel rîfrandomî leser dekat û eu kate leser hemû layekîş ferz debêt ke pêwey pabendbn.
sebaret be serokî wlat ba serokî helbjêrdrawî naw gelîş bêt û zorîney geleke dengî pêdabêt، dîsan em serokeş bebê geranewe bo gelekey eu mafey nabêt leser eu prse çarenûssazaney şkoy netewe dyarî deken bryar bdat، lêreda grnge ewe bebîr bhênînewe ke cenabî mstefa barzanî le salî 1963-1964 bo agrbestî şorş legel hkumetî bexda ray gelî kurdstanî wergrtuwe û serbexo lebrî gelekey bryarî nedawe، emeş leser eu bnemaye buwe ke eu şorş bo gelekey dekat، eger gelekey ştêkî la pesend nebêt، eu mafey nîye beser gelekeyda ferzî bkat.
lem rwangeyewe eger seyrî hemû qse û gutarekanî serok msod barzanî bkeyn، her le salî 1991 ta êsta، tenanet lew kateşî ke serokî şandî danustandnî berey kurdstanî buwe legel bexda، raşkawane euey wtuwe، ême deçîn wtuwêj dekeyn، belam akamî wtuwêjeke dexeyne berdestî xelkî kurdstan eger gelî kurdstan pesendî krd، debête bryar، nek min îmzay leser bkem. lemeş zyatr duay raperînî beharî 1991 ke eu katîş barzanî serokî berey kurdstanî bû، dîsan be aşkra raygeyand hîç hzbêkî syasî boy nîye xoy beser gelî kurdstanda ferz bkat û debêt gel xoy bryar bdat ç sîstmêk dyarî dekat û mtmaney xoy bekam layenî syasî dedat. leser prsî serbexoyî kurdstanîş ke serok barzanî le newrozî 2012 be aşkra be cîhanî rageyand، eger malîkî êraq berew dîktatoryet berêt، ewa gelî kurdstan nabête paşkoy hkumetêkî dîktatorî û tenya yek bjardey leberdemda demênêtewe euyş geraneweye bo bryarî gelî kurdstan، seyr bken le 2012 serok barzanî gutî: «gelî kurdstan ç bryarêk bdat، ême naçarîn her eu bryare cêbecê bkeyn.» em gutar û reftaraney msod barzanî bo pênasey serok pêman delêt: serok mafî euey heye rêgeçare destnîşan، yan pêşnyar bkat، belam euey serçawey bryardane gelî kurdstane، nek serok، yan hzbêkî syasî dyarîkraw.
dyare lemawey salî 2012 ta seretay 2015ـeş، nek tenya hewle nawxoyyekan، belku emrîka û berîtanya û netewe yekgrtuwekanîş le hewlî eweda bûn rêgeçareyek bo çareserkrdnî kêşekanî nêwan bexda û herêm bdoznewe، bo emeş guşarî zoryan bekarhêna bo euey leser mîkanîzmêk rêkbkewn، heta le novmberî 2014 û le baregay rêkxerî bzûtnewey goran le grdeke، rêkkewtn leser eu mîkanîzme beşdarî hkumetî ebadî bken، belam perlemanî êraq tenya bo mawey 30 xulek çawerêy euey nekrd، kurd bryarekey xoy be fermî bdate perlemanî êraq، perlemanî êraq kobûnewekanî xoy destpêkrd bo mtmanedan be hkumetekey ebadî. em reftarey perlemanî êraq ke rengdanewey bîrkrdnewey erebî êraq bû be şîe û sunnewe beramber be kurd، peyamêkî aşkra bû ke erebî êraq nayanewêt kurd beşêk bêt le êraq، lew katewe zor helwêstî nêwdewletî beramber herêmî kurdstan gorankarî beserda hatuwe û elternatîvyan bo şêwazî mamelekrdn legel herêm dozîwetewe lew katey ke bexda amade nebuwe wek dewletêkî fîdralî mamele legel herêmî kurdstan bkat، herwek çon pêntagon be agadarî bexda rêkkewtnî legel wezaretî pêşmerge encamda، herweha bankî nêwdewletî lay xoyewe pşkî kurdstanî lew qerze cyakrdewe، emeş manay eweye eger bexda sûr bêt leser mlhurîyekanî beramber kurdstan، ewa komelgey nêwdewletî bo mamelekrdn legel kurdstan beduay elternatîvî dîkeda degerêt.
euey lem xwêndneweye pêy degeyn، eu rastîyeye ke serok barzanî le 2012 be cîhanî rageyandn، eger hkumetî bexda berew dîktatoryet bçêt û amade nebêt le çwarçêwey destûrî êraq kêşekan çareser bkat، ewa bedîlî dîke nîye û debêt bgerêynewe bo gelî kurdstan o euey bryar bdat. dyare duay nzîkey pênc sal beser em gutarey barzanî-da، êsta nek her dewlete gewrekan û komelgey nêwdewletî، belku êraq û dewletanî drawsêy kurdstanîş geyştûnete qenaet ke kêşekanî nêwan herêmî kurdstan êraq bew şêwazey herêm daway dekat le çwarçêwey destûrî êraq cêbecê bkrên، geyştote bnbest û çareser nakrên، boye beramber eu hengawaney serok barzanî helîdegrêt bo geranewe bo bryarî xelkî kurdstan، bêcge le rêzgrtnî eu îradey eu bryare dedat، kardanewey slbî dîkeman nebînîwe، belam euey bote cêgey seyr û semerey syasî le kurdstanda، eweye hzbe syasîyekanî kurdstan êsta leser em prse çarenûssaze mştumrî syasî deken، ke le bneretda em prse tenya û tenya peyweste be bryarî gelî kurdstanewe، nek hzbe syasîyekan.
destpêşxerîyekey serok barzanî w
çareserkrdnî kêşe syasîye nawxoyyekan
katêk basî destpêşxerî serok barzanî bo layene syasîyekan dekrêt، pêwîste amaje bewe bkrêt em destpêşxeryeî drîjepîderî eu zncîre destpêşxeryane ke serok barzanî berdewam le pênawî yekrîzî û yekgutarî hzbekanî kurdstan krdûyetî، destpêşxerîye hengawêke bo danustandnî nêwan hzbe syasîyekan bo euey derwazeyek bdozrêtewe bo euey kêşe syasîyekan çareser bkrêt، belam lêreda pêwîste raşkawane eu rastîye bxeynerû ke destpêşxerîyekey serok barzanî hîç dawayekî leser hzbe syasîyekan têda nîye، belku eme hewlêkî dîkeye bo euey eu layene syasîyaney kêşeyan heye، kêşekanî xoyan be aşkra blên bo euey be hemû layek çareser bkrêt. lêreda grnge cext leser eu kêşane bkeynewe ke pêwendî be hzbe syasîyekanewe heye، bewatayekî dîke kêşey nîwan hzbe syasyekan dekrêt be wtu wêj çareser bkrêt، belam hendêk cyawazî dîke heye le ser şêwazî sîstmî hukmranî، prsî destûr، şêwazî helbjardnî serokî kurdstan û deselatekanî، şêwazî pêwendî herêm legel bexda، yan bryarî gelî kurdstan bo manewe legel êraq، yan bryarî serbexoyî، em core prsane ke pêwendye be şkoy netewewe heye، karî hzbe syasîyekan nîn û debêt hemû hzbe syasîyekan eu prsane lêy gerên bo îradey gel û bzann gelî kurdstan çon bryarî leser dedat.
kewate lem destpêşxerîyeda serokî kurdstan beşêk nîye le kêşey nêwan hzbe syasîyekan، belku deyewêt nawbjîwankarî nêwan hemû hzbe syasîyekan bêt û deyewêt bzanêt dawakarî hzbe syasîyekan çîye؟
sebaret be prsî postî serokî herêmî kurdstan، aşkraye serok barzanî postî pêşmergayetî sengerî kurdstan be hemû post û pley dnya nagorêtewe û postî serokî herêmî kurdstan şkoy bo serok barzanî drust nekrduwe، belku ewe şkoy serok barzanî-ye ke postî serokî herêmî kurdstanî gewretr krduwe، boye serok barzanî pêştrîş hzbe kurdstanîyekanî banghêşt krduwe û pêy gutûn: «fermûn kandîdî xotan dyarî bken bo euey dewru teslîmî legel bkem.» sebaret bem dewr û teslîmey serok barzanî basî dekat، kem ta zor ewaney be hîsab kêşeyan legel serok barzanî heye، amaje bewe naken، mebestî serok barzanî le prosey (dewr û teslîm) manay çîye؟ bêguman eger lem qseyeî serok barzanî be tewawetî têbgen، ewa le berdemî gelî kurdstanda hemû rastîyekan aşkra debêt، boye grnge lêreda amaje bewe bkeyn، katêk msod barzanî wek pêşmergeyek delêt: «fermûn kandîdî xotan dyarî bken bo euey dewru teslîmî legel bkeyn»، mebestî em pêşmergeye eweye le êstada postî serokî herêmî kurdstan komelêk taybetmendî heye، wek hemahengî legel hêzekanî hawpeymanan، pêwendîyekanî derewey herêmî kurdstan ke rastewxo legel serokdaye، serkrdayetîkrdnî berekanî şerî pêşmerge be drêjayî zyatr le 1000 kîlometr، wate serok barzanî le nîyetpakî xoyewe deyewêt eu kesey kandîd dekrêt bo postî serokî herêm lelayen hzbekanewe، çend mangêk hawkarî bkat، heta eu pêwendîyaney bo rêkdexat û deselatekanî xoy degwazêtewe boy. seyrbken serok msod barzanî çon bîr le eayndey kurdstan dekatewe.
leser em bnemaye destpêşxerîyekey serok barzanî، destpêkî yekeme bo destpêkrdnî şefafyet legel gelî kurdstanda، wate le myaney em destpêşxerîyeda debêt layene syasîyekan be aşkra be gelî kurdstan blên، kêşe syasîyekanyan çîn û erkî hzbî syasî le kurdstanda çîye û dawakarî hzbe syasîyekan çîye. eger kêşeke meseley serokayetî herêmî kurdstane، ewa serok barzanî nek nabête kêşe، belku asankarîş dekat bo euey eu astenge laberêt، eger meselekeş sîstmî perlemanî û helbjardnî seroke lelayen perlemanewe، yan rastexo lelayen xelkewe، em prseş pêwendî be serok barzanî û be eayndey kurdstanîşewe heye û hîç layenêkî syasî natwanêt le brî gelî kurdstan em prse yeklayî bkatewe، le hemû haletêkda em destpêşxerîye krdnewey dergayekî walaye legel gelî kurdstan. euey pêwendî be hzbe syasîyekanewe hebêt، hzbekan pêkewe basî deken û eweşî pêwendî be şko û çarenûsî netewewe hebêt، ewa gelî kurdstan bryarî lê dedat، lem haleteşda hzbekan detwann kêşe û mlmlanêy xoyan çareser bken، yan helîpesêrn، belam natwann be şko û eayndey netewekeman perdepoşî bken.
