(*) 

كتێبی «فەتواكانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا»، یەكێكە لەو كتێب و سەرچاوە گرنگانەی بۆ یەكەم جارە لە مێژووی كورد بە كۆمەڵێك فەتوای گرنگ و ناوازە، بە شێوازی زانستی و توێژینەوە و یەكانگیر لەگەڵ قورئان و فەرموودە و فیقهی ئیسلامی و فیقهی واقیع و مەقاسیدی شەرعی دەكەوێتە بەر دیدی خوێنەران و بڵاو دەبێتەوە. لەناو كتێب و سەرچاوە زانستییە ئایینییە كوردییەكانیش بە یەكەم كتێب دادەنرێت، كە بەرهەمی مەلای كوردە و فەتوای كوردی بە شێوازی زانستی و ئەكادیمی لەخۆ دەگرێت، یەكێكیشە لەو بەرهەمە تایبەتانەی لە مێژووی یەكێتیی زانایان لە بواری فەتوا كۆكراوەتەوە و، وەك تاكە بەرهەمی خزمەت و كۆششی بەردەوامی ئەنجومەنی باڵای فەتوا، كتێبخانەی كوردی ڕووناك دەكا و مایەی شانازی و هەنگاوێكی پڕ بەها و بایەخدارە و خەڵكی پسپۆڕ و عاقڵمەند نرخی دەزانێت.

نزیكەی دووساڵە وەك یەكێك لە كارە لە پێشینەكان بە ئەنجام گەیاندنی ئەم پڕۆژەیە بووە، تا ڕەنجی زانایانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا نەفەوتێت و ببێتە سەرچاوەی زانیاری و كارئاسانی لەبەر دەستی زانایان و زانستخوازان. خۆشبەختانە سەرجەم ئەو فەتوایانەی لە نێوان ساڵانی 2010 تا 2024 دەركراون، لەم كتێبە ناوازە دووبەرگیە و بە قەبارەی 900 لاپەڕە كۆكراونەتەوە، كە ژمارەیان 200 فەتوای فەرمیی جیاجیایە لە بواری عیبادات و موعامەلات و بابەتە هاوچەرخ و نوێیەكان.

كتێبی «فەتواكانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا»، بە نۆبەرەی كتێبی فەتوای دەستەجەمعی و دامەزراوەیی دادەندرێت، كە هاووێنەی نەبووە و یەكەمین جارە فەتوای خۆماڵیی ئەنجومەنی فەتوا وەك سەرچاوە بەردەست بێت، ڕاستە پێشتر فەتوای كوردی هەبووە، بەڵام لەسەر ئاستی كەسی بووە، نەك دەستەیەك لە زانایان، بەڵام ئەمەیان بەرهەمی ئەنجومەنێكە، كە ساڵەهایە یەكێتیی زانایانی ئایینیی ئیسلامیی كوردستان خەمی هەڵگرتووە و، خەمی خەڵكی پێ كەم كردووە و، وەك هەوێنی ئاشتەوایی و ڕەنجی زۆری زانایان پێشكەشی كۆمەڵگەی دەكات و، ئاواتی لەمێژینەی زۆربەی زانایانی كورد و خەڵكی دیندار دێنێتە دی.

لەم كتێبەدا ڕەچاوی بنەماو پێوەرە دروست و زانستییەكانی ڕێسا و بنچینە فیقهییەكان، لە چوارچێوەی مەزاهیبی موعتەمەد و هەڵێنجان و بۆچوونی زانایانی پێشین و مەسلەكی زانایانی كورد لە پابەندیی مەزهەبی و ڕێڕەوی زانستی كراوە، هاوكات بنەمای وەسەتیەت و ئاسانكاری و بەرژەوەندیی ژیار و ژین و پاراستنی چوارچێوەی فەتوادان ڕەچاو كراوە، لە پرسە هاوچەرخ و نوێیەكانیش كە پێشینەیان نەبووە، بۆچوونی زانایانی هاوچەرخ و ناوەندە باوەڕپێكراوەكانی فەتوا لە جیهانی ئیسلامی لەبەرچاو گیراوە.

كتێبی «فەتواكانی ئەنجومەنی باڵای فەتوا» شاكارێكی ناوازەیە كە هەڵقوڵاوی تێگەیشتن و هزرو هەست و زانستی زانایانی هەڵكەوتووی كوردستانە و بە تام و بۆی كوردەواری دەكەوێتە سەر سفرە و خوانی زانایان و كۆڕی زانستدۆستان. ئەم هەنگاوە خزمەتی زۆر بە دین و ژینی میللەت دەكات، بەتایبەت لەبواری پاراستنی ماف و بەرژوەندییە گشتی و تایبەتییەكان، لە ڕووی كاروباری پەیوەست بە دینداری و پێشهات و گۆڕانكارییەكان ڕێڕەوێكی گونجاوە بۆ ئەوەی خەڵك بەرچاو ڕوون بێت لە كار و هەنگاوەكانیان و ئاشنابوونیان بە حوكمی شەرعی. دەكرێ بڵێین. هەر یەك لەم فەتوایانە بۆ كاتی خۆی و بۆ واقیعی كوردستان هاوشێوەی هەڵمەت و شۆڕشێكی زانستیی هێواش، كاریگەری و ڕۆڵی هەبووە لە دیاریكردنی تێڕوانین و جیهانبینی شەرعی و دیاریكردنی ڕێڕەوی دروست و زانستی و ڕاستەڕێكردن و ڕاستكردنەوەی بۆچوون و تێگەیشتنە چەوتەكان. وەك زانراویشە پرسی فەتوا بۆ هەر سەردەم و كۆمەڵگەیەك پرسێكی هەستیارو گرنگە، لەبەر ئەوە زانایانی كورد بەردەوام بە بایەخەوە سەیریان كردووە و ئەو پێگە هەستیارەیان پاراستووە. لەهەمان كات ئەم بەرهەم و شاكارە بە سەرچاوەیەكی فەرمی لەبواری فەتوا هەژمار دەكرێت، كە دەرخەری پێگە و خزمەتی مەلای كوردە بە ڕووی جیهانی ئیسلامی، هێمایە بۆ ئەو ڕاستییە كە كۆمەڵگەی ئێمە پێویستی بە چاولێكەری و وابەستەبوون بە فەتوای دەرەكی و نەگونجاو نییە، بەڵكو ئەم فەتوایانە ڕەچاوی بارودۆخ و تایبەتمەندیی كوردستانیان كردووە، وەك وڵامگۆی پرس و پێشهاتەكان و چارەسەری گرفتی خەڵك بۆشاییەكی گەورەیان پڕ كردووەتەوە، دواجار گەڕانەوە بۆ ئەم بەرهەمە ڕەسەن و سەرچاوە پڕ بایەخە، هۆكارێكی گرنگە بۆ خزمەتی پتری ڕەوشی ئایینی و ڕێڕەوی زانایان و ئاشتیی كۆمەڵایەتی و پاراستنی ئەمنی فكری و سەقامگیریی ئایینی لە كوردستان.

دوورخستنەوەی كۆمەڵگەیە لە فەتوای لابەلا و هاوردە و نەگونجاو و نازانستی و فەتوای گۆگڵی و بازاڕی و میزاجی و سەقەت و فەوزەوی ئەركێكی لە پێشینەیە، دەبێ‌ ئەوەمان لەبەرچاو بێت، فەتوای ناو ئینتەرنێت دەرمانی برینی ئێمە نییە، بەڵكو بۆ شوێن و زرووف و بارودۆخێكی دی دەركراوە و ڕەنگە بۆ كوردستان دەست نەدات. ئەوەش مەعلوومە فەتوای نادروست و دوور لە مەبەستەكانی شەریعەت، یان ئەو فەتوایەی لەلایەن ئەهلی خۆی دەرناچێت، چ كارەساتێك بۆ تاك و كۆمەڵگە دروست دەكات، بە پێچەوانەشەوە فەتوای دروست و گونجاو لە گەڵ مەبەستەكانی شەریعەت چ خزمەتێكی گەورە پێشكەش بە كیان و كۆمەڵگە دەكات.

لەپاڵ هەموو ئەمانەش، ئەم فەتوایانە لە ژێر هەڕەشە و فشار و فیتی هیچ كەس و لایەنێك، یان لە چوارچێوەی تەوەجوهێكی تایبەت و بە ئایدیۆلۆژیا و ئاراستەیەكی فكریی دیاریكراو و بۆ خاتری خاتران دەرنەكراون، بەڵكو بە لەبەرچاوگرتنی ڕەزامەندیی خوا و پێوەرە شەرعییەكان و بەپێی پرسیاری خەڵك و گۆڕانكاری و پێشهاتەكان لەدایك بوون. ئەم كتێبە وێڕای ئەوەی بۆشاییەكی گەورە پڕ دەكاتەوە، ئەو ڕاستییەش دەسەلمێنێت، كە كوردستان پێویستی بە هەنگاوی پتری لەم شێوە زانستی و ئەكادیمی و بە حیكمەتە هەیە.

 

(*)

 

ئەندامی مەكتەبی تەنفیزی و بەرپرسی ڕاگەیاندنی یەكێتیی زانایانی ئایینیی ئیسلامیی كوردستان