پڕۆژەی ئاوی فریاگوزاریی خێرای هەولێر بە یەكێك لە پڕۆژە ستراتیژییەكان دادەنرێت بۆ چارەسەركردنی كێشەی كەمیی ئاوی خواردنەوەی هەولێر، سەبارەت بەم پڕۆژەیە و قۆناغەكانی جێبەجێكردنی، گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ ئەندازیار ئاری ئەحمەد قادر بەڕێوەبەری گشتی ئاو و ئاوەڕۆی هەرێم ئەنجام دا.

 

* سەرەتا دەكرێت بزانین بیرۆكەی پڕۆژەی ئاوی فریاگوزاریی خێرای شاری هەولێر چۆن دروست بوو؟

- پڕۆژەی ئاوی فریاگوزاریی خێرای شاری هەولێر پڕۆژەیەكە لە دوای ئەو پێداویستییە زۆرە و ئەو بەرفراوانبوونەی شاری هەولێر و دابەزینی ئاستی ئاوی ژێرزەوی كە كاریگەریی لەسەر بیرەكانی ئاوی خواردنەوە هەبوو. دابەزینی ئاوی ژێر زەوی و وشكبوونی بیرەكان كێشە و گرفتی گەورەی بۆ دروست كردین، ئەمە وێڕای ئەو 1400 بیرەی ئاوی خواردنەوەی شاری هەولێر كاریگەریی لەسەر زیاتر دابەزینی ئاوی ژێر زەوی دەكات، هەر بۆیە ئەو ئاوەی لە بیرەكان بەرهەم دەهات، زۆر كەمی كردبوو، بەتایبەتی لە شارێكدا كە بە شێوەیەكی زۆر خێرا فراوان دەبێت و تیرەكەی بووەتە دوو هێندە و ڕووبەرەكەی نزیكەی (490) كیلۆمەتر چوار گۆشەیە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی داواكاریی زۆری خەڵك لەسەر ئاوی خواردنەوە، بەتایبەتی لە گەڕەكەكانی هەشتی حەسارۆك و باغولمنارە و چەندین شوێنی دیكە، هەموو ئەو هۆكارانەی ئاماژەمان پێ كرد، بووە هۆی ئەوەی ئەو پڕۆژە ستراتیژییەی ئاوی خواردنەوە بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەوە بوو لەسەر ڕاسپاردەی جەنابی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و بڕیار درا، ئەو پڕۆژەیە بە كۆمپانیایەكی ناوخۆ بسپێردرێت و كارەكانی دەست پێ بكات. 

* پڕۆژەیەكی لەم جۆرە تا چەند لە توانای كەرتی تایبەتی نێوخۆییدایە كە جێبەجێی بكات؟ ئایا ئەو بڕە ئاوەی لەم پڕۆژەیە دەگاتە شاری هەولێر چەندە؟

- پڕۆژەی ئاوی فریاگوزاریی خێرای هەولێر لە 2/7/2024 لە لایەن كۆمپانیایەكی نێوخۆییەوە دەستی بە كارەكانی كردووە، ئەم كۆمپانیایە بە شارەزا و پسپۆڕی نێوخۆیی دەستی بە كارەكانی كردووە و ئیشەكانی وەكو ڕووپێوكردنی تۆپۆگرافی و جیۆتەكنیكاڵ و دیزاینكردنە، كە ئەو كارانە نزیكەی مانگێكی خایاند، لە هەمان كاتدا تەواوكردنی ئیشوكاری زەوی و زاری بەر پڕۆژەكە دەكەوێت و دانانی كەمپی كۆمپانیاكە و دانانی ڕێڕەوی بۆڕییەكانی پڕۆژەكە لە ماوەی مانگێكدا كاری باشیان لەسەر كرا، لە پاشان ڕاستەوخۆ لە لایەن كۆمپانیاكەوە كاركردن لە پڕۆژەكە بە تێچووی (479) ملیۆن دۆلار دەستی پێكرد. پڕۆژەكە توانای هەیە لە هەر كاتژمێرێكدا (20) هەزار مەتر سێجا ئاو بپاڵێوێت و ڕۆژانە دەكاتە (480)هەزار مەتر سێجا، لە كاتێكدا بەرهەمی ئاوی ئەو پڕۆژەیە بەراورد بكرێت بە توانای ئەو پڕۆژەیەی ئاوە كە ئێستا لە هەولێر هەیە، كە پڕۆژەكانی ئاوی ئیفراز (1 و2 و3)كە لە كاتژمێرێكدا توانای (13) هەزار مەتر سێجایان هەیە و بیرەكانیش كە(50%)ی ئاوی هەولێر دابین دەكەن، ئەوانیش لە كاتژمێرێكدا توانای (13) هەزار مەتر سێجا ئاویان هەیە، ئەمەش ئەوەمان پێ دەڵێت كە توانای ئەو پڕۆژە فریاگوزارییە خێرایە نزیكەی توانای هەر سێ ئیفراز و هەموو بیرەكانی ناو شاری هەولێری هەیە. پڕۆژەكە پێك دێت لە وەرگرێكی ئاو لەسەر زێی گەورە لە نزیك گوندی كەورگۆسك، لە پاشان بە دوو بۆڕیی تیرە (1600) ملم لە جۆری كاربۆن ستیل كە لە دروستكراوی وڵاتی توركیایە و بە ستاندارادی جیهانییە بۆ ئاوی خواردنەوە، ئەو دوو بۆڕییە (21) هەزار مەتر سێجا ئاو لە كاتژمێرێكدا دەگوازێتەوە بۆ وێستگەی پاڵاوتن لە نزیك گوندی (گاینج) كە نێوان ئەو دوو بەشە هەشت كیلۆمەترە، وێستگەی پاڵاوتنەكە كە لە نزیك گوندی(گاینج)ـە دەتوانێت لە هەر كاتژمێرێكدا (20) هەزار مەتر سێجا ئاو بپاڵێوێت، ئەو بەشەی پاڵاوتنەكە پێك دێت لە دوو بەش لە ناو یەك سیاج، ئەگەر لە كاتێكدا یەكێك لە بەشەكانی ئەو پاڵاوتنە كێشە و گرفتی هەبێت، ئەوە بەشەكەی دیكە كاری خۆی دەكات لە پاڵاوتن و بەرهەمهێنانی ئاو و هەر لە ناو ئەو دوو بەشەش چەندین بەش و كاری دیكە هەیە، كە بۆ پاڵاوتن و بەرهەمهێنانی ئاوەكە لە ڕووی پێویستی زانستی و كیمیایی و میكانیكییەوە بەشێكن لە پڕۆژەكە، لە هەمان شوێن حەوزی ئاوی پاك هەیە و وێستگەی كارەباش لەخۆ دەگرێت كە لە كاتی پچڕانی كارەبای نیشتمانیدا كاری پێ دەكرێت بۆ پاڵاوتن و بەرهەمێنانی ئاوی پاك، كە بەپێی ستانداردی عێراقی و ڕێكخراوی (who) بەرهەم دێت بۆ خواردنەوە لەو وێستگەی پاڵاوتنەوە. پاشان لە ڕێگەی پەمپی پاڵنەرەوە بە دوو بۆڕیی (1500) ملمی كاربۆن ستیل بە درێژی (16) كیلۆمەتر ئاوە پاڵێوراوەكە كە لە حەوزەكەدا كۆ كراوەتەوە، لە وێستگەی پاڵاوتنەكەوە دەنێردرێت بۆ نزیك گوندی سێبیران و لە نزیك گوندی سێبیران وێستگەی دابەشكردنی ئاوەكەمان هەیە كە پێك هاتووە لە چوار حەوزی سەرەكی كە بە تێكڕایی هەر چوار حەوز بڕی (100) هەزار مەتر سێجا ئاو لەخۆ دەگرێت، لە هەمان شوێن چوار وێستگەی پاڵنانی ئاومان هەیە لە ڕێگەی چوار هێڵی سەرەكییەوە ئاوەكە بۆ شاری هەولێر دەنێردرێت كە دوو هێڵ لە بۆڕییەكان (1200) ملمییە و دوو هێڵیشیان (800)ملمین، لەو چوار بۆڕییە بۆڕییەكیان دێتە سەر شەقامی (150) مەتری بە لای گوندی گەزنە، پاشان دێتە پشت عەنكاوە و بەحركە و لە پاشان دەسووڕێتەوە تا دەگاتە شەقامی مەسیف–پیرمام، لەو شوێنەش تێدەپەڕێت تا دەگاتە شەقامی (150) مەتری و لەوێشەوە دەڕوات تا دەگاتە نزیك كەسنەزان. هێڵی دووەم (بۆڕی دووەم) دێتە پێش فڕۆكەخانەی هەولێری نێودەوڵەتی تا دەگاتە عەنكاوە و لەوێشەوە دەڕوات تا دەگاتە شەقامی شۆڕش (ڕێگەی مەسیف)، دوو بۆڕییش لەو چوارەی هەیە، كە یەكێكیان (1200) ملم و ئەوەی دیكە (800) ملم بە دەستە ڕاستدا دەسووڕێنەوە بە دەوری شاری هەولێردا كە هەر دووكیان لەسەر شەقامی (120) مەترین، كە یەكێكیان بە دیوی دەرەوە و ئەوەی دووەمیان بە دیوی ناوەوەی شەقامی (120) مەتریدا دەڕۆن، كە بۆڕیی (800) ملمەكە لە شەقامی ڕەشكێن دەست پێ دەكات، تا دەگاتە شەقامی مووسڵ، لەوێشەوە بۆ شەقامی مەخموور تا دەگاتە شەقامی كەركووك. هێڵی دووەمی (1200) ملمییەكە بە هەمان شێوەی بۆڕیی یەكەم دەڕوات، تا دەگاتە شەقامی بنەسڵاوە و لەوێشەوە نزیك دەبێتەوە لە شەقامی كەسنەزان. ئەو چوار بۆرییەی ئاماژەمان پێ كردن، بە دەیان هێڵی دیكەی ئاوی خواردنەوەی لێ جیا دەبێتەوە، واتە ئەو چوار هێڵەی (بۆڕیی) پڕۆژەكە هەر چوار دەوری هەولێر دەگرنەوە، ئەو گەڕەك و شوێن و زەوییانەی كەوتوونەتە سەر شەقامی (120) مەتری و (150) مەتری، هەر دوو دیوی ناوە و دەرەوەی ئەو دوو شەقامە ئاویان بۆ دابین دەكرێت.           

* تا چەند ڕێژەی پڕۆژەكە جێبەجێ كراوە و ئایا دەكرێت بۆ هاوینی ساڵی داهاتوو پڕۆژەكە تەواو بێت؟

- ئەو پڕۆژەیە بڕیارە بە (550) ڕۆژ تەواو بكرێت، ئەو كۆمپانیا ناوخۆییەی كە جێبەجێی دەكات، هێمن گرووپە كە زۆر بەناوبانگە و بەوە ناسراوە كە كارەكانی لە كات و ساتی دیاریكراو و بگرە زووتریش تەواو دەكات و، پابەندی هەموو كار و ڕێنماییە نێودەڵەتییەكان و ستانداردی جیهانییە، كە لە هەر بوارێكدا كاری كردبێت، كارەكانی بە ئاستێكی زۆر باش و خێرا دەچێتە پێش، ئەو كۆمپانیایە بە شەو و ڕۆژ بە سێ ستاف كار دەكەن و ئامێر و ئالییەتی زۆری تێدا خراوەتە كار و لە ئێستادا (20%)ی پڕۆژەكە تەواو كراوە، لە هێڵەكانی گواستنەوەدا زیاتر لە شەش شوێن كاری لێدەكرێت و لە هەر سێ بەشی سەرەكیی پڕۆژەكە لە وێستگەی سەرەكی و ئینتێك و وێستگەی پاڵاوتن بە شەو و ڕۆژ كار دەكرێت. ڕۆژانە بە هەر سێ شەفت بە (600 تا 1000) ئامێر دوو هەزار تا سێ هەزار كرێكار و وەستا و كارمەند و ئەندازیار و سەرپەرشتیار كار لە پڕۆژەكەدا دەكەن. كۆمپانیاكە بۆ زیاتر خێرایی كاركانیان لە شوێنی پڕۆژە و كارەكەدا چەند كارگەی كۆنكرێتی داناوە و (تاقیگەی كێڵگەیی) داناوە و لە چەند شوێنێك كەمپی حەوانە و پشوودانی داناوە بۆ ئەوانەی لە پڕۆژەكەدا كار دەكەن، تاوەكو بتوانرێت بە خێراییەكی باش پڕۆژەكە تەواو بكرێت. هێڵەكانی پڕۆژەكە بگاتە هەر شوێنێك بۆ ماوەی (30) ساڵی داهاتوو ئاویان بۆ دابین دەكات، بە ئومێدی ئەوەین بە شێوەیەكی قۆناغ بە قۆناغ تا تەواوبوونی پڕۆژەكە لەو بیرە ئاوانەی لە ناو هەولێر هەیە (1200) بیر دابخرێت، كە ئەمەش دەبێتە هۆكارێكی زۆر گرنگ بۆ زیادبوون و پاراستنی ئاوی ژێر زەوی و لەو پڕۆژەیەدا سەرەتا تەنیا چوار ئەندازیاری ئێمە و لایەنی پەیوەندیدار كاریان لەسەر پڕۆژەكە دەكرد، بەڵام ئێستا بە دوو تیم هەر تیمێك (10) ئەندازیار سەرپەرشتیی پڕۆژەكە دەكەن.

* چاودێری و بەدواداچوونی پڕۆژەكە لە ڕووی كات و كوالێتییەوە تا چەند ڕەچاو كراوە؟

- پڕۆژەكە سەرەڕای چاودێری لە لایەن بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاو و ئاوەڕۆ و لایەنی پەیوەندیدار و وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار، ئەوە جەنابی سەرۆكی حكومەتی كوردستان زۆر بە وردی لە ڕێگەی سەرپەرشتیارانی پڕۆژەكەوە چاودێریی ئەو پڕۆژە ستراتیژییە گرنگ و گەورەیەی پایتەختی كوردستان دەكات و بەردەوام داتای ڕۆژانە و هەفتانە لە ڕێگەی ڕاپۆرتەكانەوە بۆ وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران دەنێردرێت، لە كۆتاییدا پێم خۆشە زۆر سوپاسی جەنابی سەرۆكی حكومەتی كوردستان بكەم بۆ ئەو پڕۆژە گەورە و ستراتیژییە.