هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە هەرێمی کوردستاندا گرنگییەکی گەورە لە چەند ئاستێکی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتیدا نیشان دەدات و لە گرنگترین هۆکارەکانیش کە وای لێدەکات گرنگ بن وچەسپاندنی دیموکراسی هەروها دیاریکردنی سیاسەت و ئاڕاستەکانی داهاتوو ئەنجامی هەڵبژاردن ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر سیاسەت و بڕیارەکانی حکومەت کە پەیوەستن بە گەشەپێدانی ئابووری و ئاسایش و پەروەردە و تەندروستی و بوارەکانی دیکە.دابەشکردنی دەسەڵاتەکان و نوێنەرایەتی سیاسی. لە ڕێگەی هەڵبژاردنەوە دەسەڵاتەکان لە نێوان حزب و پێکهاتە جیاوازەکاندا دابەش دەکرێن. هەروەها بەرەوپێشبردنی سەقامگیری سیاسی. هەڵبژاردنی ئازاد و دادپەروەرانە یارمەتیدەرە بۆ سەقامگیری سیستمی سیاسی، بەو پێیەی ناکۆکییە سیاسییەکان بەشێوەیەکی ئاشتیانە و بە ڕێگەی دیموکراسی چارەسەر دەکرێن.

_به کورتی هه ڵبژاردنی په ڕله مان له کوردستان ده ڕفه تێکه بۆ به هێزکردنی دیموکراسی و دیاریکردنی ئاینده ی هه ڕێم له ڕێگه ی ئیراده ی گەلەوە.

_سیستەمی هەڵبژاردن

سیستەمی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای نوێنەرایەتی ڕێژەیی دامەزراوە، سیستەمێکە بۆ هەڵبژاردنی ئەندامانی پەرلەمان بەکاردێت. ئەمانەی خوارەوە وردەکاری سەرەکین سەبارەت بەم سیستەمە:
ـ نوێنەرایەتی ڕێژەیی لیستی کراوە. هەرێم پشت بە سیستەمی نوێنەرایەتی ڕێژەیی دەبەستێت کە هەڵبژاردنەکان لەسەر بنەمای لیستی حزبی کراوە ئەنجام دەدرێت. ئەم سیستەمە ڕێگە بە دەنگدەران دەدات پارتێکی دیاریکراو هەڵبژێرن و هەروەها دەنگ بە کاندیدی دیاریکراو بدەن لەناو لیستی هەڵبژێردراوی .

_ تەرخانکردنی کورسی: کورسییەکانی پەرلەمان بە پێی ڕێژەی دەنگەکانی هەر لیستێک تەرخان دەکرێت. سیستەمەکە پشت بە شێوازێکی دیاریکراوی حیسابکردن دەبەستێت کە بە میتۆدی هندت ناسراوە، کە بەکاردێت بۆ دابەشکردنی کورسییەکان بەڕێژەی ژمارەی ئەو دەنگانەی کە هەر لایەنێک بەدەستی هێناوە.
- پشک: سیستمی پشکنین هەیە کە بۆ کەمینەکان لە پەرلەماندا دیاریکراوە، کە ژمارەیەکی دیاریکراو لە کورسی بۆ پێکهاتە ئایینی و نیشتمانییەکانی وەک مەسیحی و تورکمان و ئەرمەنەکان تەرخان دەکرێت، بۆ ئەوەی نوێنەرایەتییان لە پرۆسەی سیاسیدا مسۆگەر بکرێت
_ نوێنەرایەتی ژنان: سیستەمی هەڵبژاردن ڕێژەیەکی دیاریکراوی کورسی (نزیکەی 30%) بۆ ژنان تەرخان دەکات بۆ ئەوەی بەشداری کاریگەرانەیان لە ژیانی سیاسیدا مسۆگەر بکات.

پێکهێنانی حکومەتی نوێی هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2024 لە چوارچێوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دێت کە لە 20ی تشرینی یەکەمی 2024 بەڕێوەچوو، بەپێی ئەنجامە بەراییەکان پارتی دیموکراتی کوردستان 39 کورسی بەدەستهێناوە، یەکێتی نیشتمانپەروەری کوردستان 23 کورسی بەدەستهێناوە کورسی، بزووتنەوەی نەوەی نوێ ١٥ کورسی بەدەستهێنا، یەکگرتووی ئیسلامی ٧ کورسی،

سیناریۆی پێکهێنانی حکومەتی نوێی.

هەرچەندە هەتا ئێستا هیچ کەسێک بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێ حکومەت ڕانەسپێردراوە، بەڵام چەند سیناریۆی سەرەکیی هەن بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت.
یەکەم _هاوپەیمانی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان
ئەم سیناریۆیە بە بەهێزترین سیناریۆ دادەنرێت، بەو پێیەی پێدەچێت پارتی دیموکراتی کوردستان هاوکار بێت لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستان بۆ پێکهێنانی حکومەت. ئەم هاوکارییە پێویستە بۆ دەستەبەرکردنی سەقامگیری حکومەت، بەو پێیەی هیچ کام لە لایەنەکان ناتوانن بە تەنیا حکومەت پێکبهێنن. پێکهێنانی حکومەتی بەپێ یەک لەئەمانە مەترسیی بۆ سەر قەوارەی هەرێمی کوردستان دروست دەکات. لەبەر ئەوە یەکێتی نیشتمانی کوردستان و خاون بەسێکی زور خاکی کوردستانی و هێزی زور پێشمەرگە هەیە و لەرابردوو بەشکی گرنگ بو بو پێکهێنانی حکومەتی هەرێمی کوردستان.

دووەم _پێکهێنانی حکومەت لە پارتی دیموکراتی کوردستان لەگەڵ پارتەکانی تر
- پارتی دیموکراتی کوردستان دەتوانێت هەوڵی پێکهێنانی حکومەت بدات لەگەڵ لایەنەکانی دیکەی وەک بزووتنەوەی نەوەی نوێ یان یەکگرتووی ئیسلامی، بەڵام ئەمە ڕەنگە ڕووبەڕووی ئاستەنگی ببێتەوە لە بەدەستهێنانی زۆرینەی پێویست. سەبارەت بە هەڵوێستی بزووتنەوەی نەوەی نوێ بەبڕوای من " خەونی شاسوار عەبدولواحید ئەوەیە ببێتە هێزی یەکەم ئەگینا بەشداری حکومەت ناکەن بۆیە بزووتنەوەکە لە ئۆپۆزسیۆن دەمێنێتەوە "

سێیەم _هاوپەیمانی نێوان یەکێتی نیشتیمانی و لایەنەکانی ترئەگەری ئەوە هەیە یەکێتی نیشتمانپەروەری کوردستان هەوڵی پێکهێنانی حکومەت بدات لەگەڵ لایەنەکانی تر، بەڵام ئەم سیناریۆیە بە کەمتر دادەنرێت بە لەبەرچاوگرتنی بێ توانایی یەکێتی نیشتمانپەروەر لە بەدەستهێنانی زۆرینەی دەنگ لەسەر خۆی.ئەم سیناریۆ زورمەحالە رووبدات بێ پارتی دیموکراتی کوردستان سەرکەوتوونابێت.

چوارەم _لایەنەکانی تر لە ئۆپۆزسیۆن دەمێننەوە.
ڕەنگە هەندێک لایەن وەک بزووتنەوەی نەوەی نوێ لەبری بەشداریکردن لە حکومەتدا مانەوە لە ئۆپۆزسیۆن هەڵبژێرن، ئەمەش ڕەنگە فشار لەسەر حکومەتی نوێ زیاد بکات.

پێنجەم _سیناریۆی چەقبەستوویی سیاسی.
ئەگەر ڕێککەوتن لە نێوان لایەنە گەورەکان نەکرێت، ڕەنگە چەقبەستوویی سیاسی ڕووبدات کە چەند مانگێک بەردەوام دەبێت، وەک ئەوەی لە هەندێک قۆناغی پێشوودا ڕوویدا. ئەم سیناریۆیە ڕەنگە ببێتە هۆی فشاری دەرەکی و ناوخۆیی بۆ پێکهێنانی حکومەتێکی کۆدەنگی بۆ ئەوەی ئیدارەی هەرێم پەک نەخات.
Lawyer Dilshad
Lawyer Dilshad Abdullah Barware
بە گوێرەی یاسا، دوێنی کاتی تانەدان کە سێ ڕۆژ بوو کۆتایی دێت ، تانەی لایەنەکان تا ئیستا ڕوون نییە، بەڵام پێشبینی دەکرێت چەند لایەنێک تانەیان لە ئەنجامەکان داوە.

بەپێی بڕگەی سێیەمی ماددەی ١٠ لە یاسای سەرۆکایەتیی هەرێم، لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا دوای پەسەندکردنی ئەنجامەکانی کۆتایی هەڵبژاردن لەلایەن ئەنجومەنی دادوەرییەوە، ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی کوردستان بانگهێشتنی ئەنجامدانی یەکەمین دانیشتنی خولی نوێی پەرلەمان دەکات، دوای هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی پەرلەمانیش، پەرلەمانی هەرێم کەسێک بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت دەستنیشان دەکات و لەلایەن ئەنجومەنی دادوەرییشەوە ڕادەسپێردرێت، تا لەماوەی مانگێکدا کابینەی نوێی حکومەت پێکبهێندرێت.

ئەنجام

پێکهێنانی حکوومەتی نوێی هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2024 پرۆسەیەکی ئاڵۆز دەبێت و پێویستی بە هاوپەیمانی ستراتیژی نێوان لایەنە جیاوازەکان هەیە. ئەگەری زۆرە سیناریۆی هاوپەیمانی نێوان پارتی دیموکرات و یەکێتی نیشتمانی کوردستان ، بەڵام گرژی و هەلومەرجی سیاسی ئێستا ڕەنگە کاریگەری لەسەر ئەم پرۆسەیە هەبێت. بەلام حكومەتی داهاتوو بێ یەکێتی و بێ پارتی هیچ سەرکەوتوو نابێت لەبەر ئەوەیە ئەم دوو پارتە پێگەیەکی بهێز لەناوچەکە هەیە هەم رووی سەربازی هەم رووی خاک و تایبەتی پارتی دیموکراتی کوردستان لەسەر ئاستێ دەولی پارەتەکی هەر سەرکەوتوویە و خاوێن پێگەیەکی جەماوەری زوربەهێزە . ئێمە گەشبین بو حكومەتی داهاتوو بە حکومەتی خزمەت وئاوەدانی و سەقامگیری وزیاتر خزمەتی خەلک دەبێت...

دلشاد عبدالله بەرواری
پارێزەر و راوێژکاری یاسایی