مامۆستا مەلا عەزیز شوكر زەنگەنە شارەزا و پسپۆڕ لە شەریعەتی ئیسلام بۆ گوڵان: ئەركی حكومەت و لایەنی پەیوەندیدارە كە سنوورێك بۆ بیر و بەرنامەی توندوتیژ و نامۆ دابنێن و نەهێڵن گەشە بكەن
دابەشكردنی ئایینی پیرۆزی ئیسلام بەسەر عیبادەت و سیاسەت و هێنانی هزری توندوتیژیی بێگانە و دوور لە بنەما پیرۆزەكانی ئیسلام، زیانی گەورەی بە ئیسلام و مرۆڤایەتی گەیاندووە. بەداخەوە زۆر لەو گرووپانەی بە پێچەوانەی ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەوڵیان داوە توندوتیژی بێننە ناو كۆمەڵگەوە. هەر بۆ تاوتوێكردنی ئەو پرسە گۆڤاری گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵ مامۆستا مەلا عەزیز شوكر زەنگەنە پسپۆڕ و شارەزا لە شەریعەتی ئیسلام و وتارخوێن و پێشنوێژ لە مزگەوتی سەڵاحەدینی ئەیوبی لە چەمچەماڵ و جێگری بەرپرسی یەكێتیی زانایانی ئایینی ئیسلام لە چەمچەماڵ ئەنجام دا و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.
* لە دوای ڕووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، هەندێ بیروباوەڕ لە ئایینی ئیسلام دەركەوتن كو بوونە هۆكاری ئەوەی ئیسلام دابەش بێت بۆ سیاسی و عیبادەت، ئایا ئەم دابەشكردنەی ئیسلام تا چەند خزمەتی بە ئایینەكە كردووە؟
- سیاسەت چەند جۆرێكی هەیە، ئەوەی كە ڕاستە و گونجاوە بۆ مرۆڤ ئەوە خزمەت بە كۆمەڵگە و خەڵكەكەی دەكات. هەر لەم بارەیەوە بنەمایەكی شەرعی هەیە كە دەفەرموێت «لە هەر شوێنێكدا بەرژەوەندیی خەڵك و گشتی تێدا بوو، ئەوە شەرعی خوایە و خوای گەورە پێی خۆشە». كاتێك سیاسەتێك بەو جۆرە خزمەت بكات، ئەوە قبووڵە، بەڵام سیاسەتێك بۆ كۆمەڵێك، یان گرووپ و لایەنێك بێت و نییەتیان بەرژەوەندیی خۆیان بێت و پەیوەندی بە كۆمەڵگە و خەڵكی بەگشتی نەبێت، ئەوە قبووڵكراو نییە و ڕەفزە. هەر بۆیە هەر كاتێك ئایینی ئیسلام دابەش بكرێت بۆ عیبادات و سیاسەت، ئەوە گۆڕانكارییەك لە بنەما و شیرازەی ڕاستەقینەیی ئایینەكە دروست دەكات، چونكە ئەو ئایینی ئیسلامە زۆر پاك و بێگەردە و بۆ بەرژەوەندیی گشتی و ئاشتی و برایەتی و پێكەوەژیان و خۆشگوزەرانیی خەڵك و كۆمەڵگەكان هاتووە، هەر وەكو خوای گەورە بە پێغەمبەر (د.خ) دەفەرموێت: «وما ارسلناك الا رحمة للعالمین». هەروەها ئایینی ئیسلام بۆ ئەوەشە كە بەندەكان لەسەر ئەو خاكەدا بەندایەتی و عیباداتی خوای گەورە بكەن، نەك ئایینەكە بۆ بەرژەوەندیی چەند كەس و گرووپێك بەكار بێت، كە مەبەستی ڕاستەقینەشیان تەنیا بۆ ئەوەیە بگەنە كورسیی دەسەڵات و ژیانی خۆیان خۆشتر و بەختەوەرتر بكەن، خۆیان لە خەڵكی دیكە جیا بكەنەوە، ئەمەش جگە لەوەی قبووڵكراو نییە، هاوكات هۆكارێكی مەترسیدارە كە دەبێتە هۆی ناسەقامگیری و تێكدانی بارودۆخی وڵات و دەرچوونیشە لە بنەماكانی ئایینی ئیسلام .
* ئەوە دەركەوتووە كە هزری «ئیسلامی سیاسی» بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادات و پیرۆزییەكانی نەتەوە بێبەها دەكەن، لێرەش لە كوردستان دەبینین كە لەو مەدرەسانەی حزبە ئیسلامییەكان سەرپەرشتی دەكەن، پڕۆگرامەكانیان سڕینەوەی هزری نەتەوەیی و نیشتمانییە، هەروەها دەبینین هەندێ كەس ڕێز لە سروودی نیشتمانی ناگرن. ئایا سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمانی چ كارەساتێكی لێ دەكەوێتەوە؟
- پێغەمبەران دروودی خوایان لەسەر بێت كە لەلایەن خواوە هاتوون، هەر هەموویان وتوویانە «یا قومي»، كە هەبووە قەومەكەی لەبەر چاویشی نەبووە، هەر بۆیەش لە ئایینی ئیسلام خاك و نەتەوە و نیشتمان پیرۆزە و لەسەر ئێمەش وەكو كورد ئەركە كە خۆشەویستی و دڵسۆزی و وەفاداریمان بۆ خاكەكەمان هەبێت كە كوردستانە، چونكە ئەو پیرۆزییە باڵایانەی نیشتمانە نرخ و خۆشەویستی و بنەماكانی نەتەوە و نیشتمان و خۆشەویستی بۆ خاكەكەمانی داناوە، زۆر جار ئەوەش دووبارە دەكەینەوە، كە بەڵگەیەكی گەورە و حاشاهەڵنەگرە و پێغەمبەر (د.خ) فەرموویەتی: «ئەو كەسانەی لەسەر خاك و ماڵ و كەرامەتی خۆیان بكوژرێن، بە شەهید حیساب دەكرێن»، بەڵام ئەمڕۆ كەسانێك، یان گرووپ و لایەنی سیاسی بە ناوی ئیسلام پەیدا بوون، كە هیچیان لەگەڵ یەكتر ناگونجێن و هەر یەكەیان بە جۆر و شێوازی جیاواز بیر دەكەنەوە، كارەكانیشیان لەپێناو بەرژەوەندیی تەسكی خۆیانە، بەتایبەتی لەپێناو گەیشتنیان بە دەسەڵاتە. هەموو ئەو بیروباوڕ و گرووپانە لە دەرەوەی ئایینی ئیسلام حیسابیان بۆ دەكرێت، واتە هەر وەكو حزب و لایەنی دیكەی سیاسین، ئینجا چ علمانی بێت، چ بە ناوی دیموكراتخواز و جۆرەكانی دیكە بێت، ئەو ئیسلامییە سیاسییانەش وەكو ئەو لایەنە سیاسییانەی دیكە دەبێت مۆڵەت لە حكومەت و لایەنی پەیوەندیدار وەربگرن بۆ مومارەسەكردنی پەیڕەو و پڕۆگرامەكانیان و بەشداربوون لە كایە سیاسی و حوكمدارییەكانی ئەو وڵات و كۆمەڵگەیەی كە تێیدا دروست بوون. ئەگەرچی دەزانین ئایینی ئیسلام ئایینێكی خوایی و ئاسمانییە بۆ خۆشگوزەرانی و مرۆڤایەتی هاتووە. بەڵام ئیسلامی سیاسی لە دەرەوەی هەموو ئەو سیفەت و كارە ڕاستەقینانەیە كە لەلای ئیسلام پیرۆزە و خۆبەختیی بۆ دەكرێت.
* ئێمەی كورد وەك گەلێكی موسڵمان، خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەیە، هەر لە ئەحمەدی خانی تا دەگاتە مەولەوی و نالی، بۆچی ئیسلامی سیاسی ئەم مێژووە فەرامۆش دەكات و دەیەوێت مێژوویەكی دیكە لە كوردستان بڵاو بكاتەوە، كە ئەویش مێژووی عەرەبییە؟
- بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە بەوە دەست پێدەكەم، لەو كاتەی كە پیرەمێردی شاعیری گەورەی كورد لە توركیا بۆ شاری سلێمانی دەگەڕێتەوە، پێی دەڵێن: بۆچی هاتیتەوە؟ كە لەو كاتەدا سلێمانی كارەبای نەبووە و زیندەوەری وەكو دووپشكی زۆر بووە. ئەوە لە وەڵامدا پیرەمێرد دەڵێت: «كاولەكەی وەتەن هێندە شیرینە ژەهری دووپشكی لام وەك هەنگوینە». مەبەستی ئەوەیە كە دەبێت هەموو كاتێك مرۆڤ خاك و نیشتمان و میللەتەكەی خۆی لای پیرۆزتر و خۆشتر و شیرینتر و چاكتر بێت. لەلایەكی دیكەوە ئێمە مێژوویێكی زۆر پڕبەخشش و جوان و گەورەمان لە ئایینی ئیسلام هەیە و خاوەنی زانا و بلیمەت و كەسانی زۆر دڵسۆزین بۆ ئیسلام، هەر وەكو هەندێكیان ناویان لە پرسیارەكەتانەوە ئاماژەیان پێ كراوە، كە زۆر لەوە زیاتر و بەناوبانگتریشمان هەیە. لێرەدا تەنیا دەڵێین مێژووی ئیسلامی بە شانازییەوە یەكێكی وەكو سەڵاحەدینی ئەیوبی باس دەكات، كە دەزانین ئەوە كورد بووە و چەند دڵسۆز و خەمخۆری ئیسلام بووە. لەلایەكی دیكەوە كورد و كوردستان خاوەنی چەندین مەدرەسەی ئایینی و حوجرە بووە و چەندین تەریقەتی ئایینی ئیسلامی تێدا هەیە و خزمەتی زۆریان بەو ئایینە كردووە و كورد مێژووەكەی خۆی جێگای شانازییە لەسەر ئاستی هەموو وڵاتانی ئیسلامدا، بەڵام ئەو لایەن و گرووپانە بەتایبەتی ئیسلامی سیاسی كە خۆیان هەڵدەخەڵەتێنن لە پێناسەی ڕاستەقینەی مێژوو و مێژووی ئیسلامی بەتایبەتی، كە ئەمەشیان تەنیا بۆ بەرژەوەندیی دوژمنانی نەتەوە و نیشتمانی كورد و كوردستانە، هەر بۆیە ئەركی حكومەت و لایەنی پەیوەندیداری هەرێمی كوردستانە كە سنوورێك بۆ ئەو بیر و بەرنامە توندوتیژ و نامۆیانە دابنێن و نەهێڵن گەشە بكەن. ئەركی مامۆستا و زانایانی ئایینییە لەسەر مینبەرەكانیان لە وتار و ئامۆژگارییەكانیان ئەو پەیامە ناڕوون و گێرەشێوێن و نانەوەی ناسەقامگیرییەی ئەو گرووپ و لایەنانە بە خەڵك و كۆمەڵگەكەمان بگەیەنن، تاوەكو خەڵك ئاگادار بێت و خۆیان لێ بەدوور بگرن و نیشتمانەكەمان گرفتی نالەباری بۆ دروست نەبێت.
* هەندێ لایەن و گرووپ بەناوی ئیسلامەوە پرۆسەیەك بەڕێوە دەبەن، وەك ئەوەی بیانەوێت سەرلەنوێ كۆمەڵگەی كوردستان بە ئیسلام بكەنەوە، ڕاشكاوانەتر وەك ئەوەی میللەتی ئێمە موسڵمان نەبووبێت و ئەوان بیانەوێت موسڵمانی بكەن. ئایا دەكرێت ئیسلامەتی تەنیا ئەو ئیسلامە بێت كە حزبە ئیسلامییە سیاسییەكان پێناسەی دەكەن؟
- گەلی كورد گەلێكی موسلمانی زۆر پاك و بێخەوشە و گیانفیدایی كردووە و خوێنی خۆی بۆ خزمەتی ئایینی ئیسلام بەخشیوە، ئێستاكەش لە ئاستی هەموو دونیا و مرۆڤایەتی گەلی كورد گەلێكی زۆر بێ وێنەی موسڵمانە و ئایینەكەی خۆی گرتووە، تەنیا بۆ بەندایەتی خوای گەورە و عیبادەتە. ئەو كەس و گرووپانە دوورن لە ئایینی ئیسلام، ئەگەر ئیسلامیش بن، ئەوە گوناهی زۆریان دەگات كە تێڕوانینی وا خراپ و بەهەڵەیان لەسەر ئێمەی كوردی موسڵمان هەیە، چونكە لەو كاتەی كورد بووەتە موسڵمان، ئایینەكەی زۆر بە پاكی و دوور لە هەموو كارێكی ناڕەوا پەیڕەو كردووە. وەكو ئاماژەمان پێدا، ئێمەی خاوەنی سەدان زانا و بلیمەتین لە بوارەكانی زانستی ئایین و بنەماكانی و لە سەردەمی پێغەمبەر (د.خ) كەسانی كورد پیاوی متمانە و جێگای باوەڕی پێغەمبەر (د.خ) و هاوەڵانی بوون. لەلایەكی دیكەوە كورد مێژوویێكی جوانی ئیسلامی بۆ خۆی تۆمار كردووە. ئەو كەس و لایەنانە كە ئەو بیر و بەرنامە مەترسیدارانەیان هەڵگرتووە، دەبێت باش بزانن ئێمەی پیاوانی ئایینیش دڵنیایان دەكەینەوە، كە زۆر دوورن لەوەی بتوانن زەفەر بە كۆمەڵگەی كوردی موسڵمان ببەن، بۆ ئەو كارە نامۆ و نەگونجاوانەیان.
* باس لە بەرهەمهێنانی توندوتیژی و تیرۆر دەكرێت لە هزری ئیسلامی سیاسی، ئایا چاندنی تۆوی توندوتیژی و ئیرهاب لە كۆمەڵگە، تاچەند كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات و ئایینی ئیسلام چۆن لێی دەڕوانێت؟
- لە ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا بە هیچ جۆرێك تۆوی توندوتیژی نییە و لە شەڕەكانیشدا ئامۆژگاریی پێغەمبەر (د.خ) ئەوە بووە كە دوور بن لەو كەسانەی كە پەیوەندییان بە شەڕەكەوە نییە، یان بەشدار نین، یان بەساڵاچوون و نابێت دەست بۆ ئاژەڵ و باڵندە و دار و دەرختیش ببرێت، واتە هەموو توندوتیژییەك لە ئایینی ئیسلام گونجاو نییە و توندوتیژی هۆكارێكی مەترسیدارە لەسەر ناسەقامگیری و تێكدانی بارودۆخی كۆمەڵگە. من باوڕم وایە توندوتیژی بە هەموو جۆرەكانی لە ئیسلامدا حرامە و دووربوون لە توندوتیژی هۆكارێكی بەختەوەری و ئاسوودەیی خێزان و هەموو كۆمەڵگە و وڵاتێكە، ئایینەكەش هەر بۆ ئەو كارە باشانە و بۆ بەرژەوەندیی مرۆڤ هاتووە. وەكو پێغەمبەر(د.خ) دەفەرموێت: «من نێردراوم بۆ ئەوەی هەموو كار و ڕەوشتە باش و بەرزەكان تەواو بكەم».
