سوبحی مەهدی ناسراو بە «هاوڕێ مەهدی»، ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی حزبی شیوعی كوردستانە و یەكێكە لە سیاسەتمەدارەكانی كوردستان و لە كۆڕ و كۆبوونەوە و دیدار و چاوپێكەوتنەكانیدا بەشداری كارای هەیە و بە زمانێكی توندی چەپگەرانە داكۆكی لە مافی كرێكاران و خەڵكی چەوساوە دەكات و بانگەشە بۆ ئازادی و یەكسانیی كۆمەڵایەتی دەكات. لە گفتوگۆی ئەم جارە (مامەڵەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ڕووداوەكانی عێراق و ناوچەكە) لە ڕوانگەی ئۆپۆزیسیۆنەوە بە دیدێكی ڕەخنەگرانە بەمجۆرە بۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستەڕوو.

 

سوپاسی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەم كە بۆ ئەم گفتوگۆ گرنگە (مامەڵەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ڕووداوەكانی عێراق و ناوچەكە) هەموومانی كۆكردووەتەوە.

لە دەستپێكدا دەمەوێت ئەوە بڵێم، لە ڕوانگەی ئۆپۆزیسیۆن و بە دیدێكی ڕەخنەگرانە قسە لەسەر ئەم پرسە دەكەم و، پێموایە خوێندنەوەی ڕەخنەگرانەش دیوەكەی دیكەی باسەكە تەواو دەكات و هەردوو ڕووەكە پیشان دەدات.

ئەگەر هەڵسەنگاندنێكی ورد بۆ مامەڵەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ڕووداوەكانی عێراق و ناوچەكە بكەین، دەبێت ئەم هەڵسەنگاندنە بخرێتەوە ناو ئەو فاكتەرانەی كاریگەریان لەسەر ئاستی مامەڵەكە هەبووە، وەك هەڵكەوتەی جوگرافیی هەرێم، پەیوەندیی هێزە سیاسییەكان لەگەڵ یەكتری و پەیوەندییان لەگەڵ حكومەتی هەرێم و پەیوەندیی دەسەڵات لەگەڵ خەڵك. هەر یەك لەو فاكتەرانەی ئاماژەم پێكردن، لق و پۆپی زۆری لێ دەبێتەوە، بەڵام من لەسەر چەند خاڵ هەڵوەستە دەكەم:

• هەڵسوكەوتی جیاواز لە نێوان دوو دەوڵەت كە كێشەی ناوخۆیان نییە «عێراق و ئێران».

• هەڵسوكەوت لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێ كە كێشەی ناوخۆیان هەیە و كێشەی كوردە و دەوڵەتەكانیشیان بەچاوی نەیار سەیرت بكەن، كارێكی قورسە.

• كاتێك حكومەت لە هاوپەیمانییەكی كۆك و بەرنامەیەكی هاوبەش سیاسەت دادەڕێژێت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ عێراق و ناوچەكە لەسەر بنەمای گەل و خاكی كوردستان، جیاوازە كە حكومەت لەناو هاوپەیمانییەكی ناكۆك و پڕ ململانێی سەخت سیاسەت دادەڕێژێت، هەمان ئامانجی نابێت و سەركەوتوو نابێت.

• بێگومان جیاوازییەكی زۆر لە نێوان دەسەڵاتێكدا هەیە كە بەرنامەكەی بە ئاراستەی خزمەتی خەڵك و دابینكردنی خزمەتگوزاری و ژیانێكی ئاسوودە بێت، لەگەڵ دەسەڵاتێك كە مووچە بە موژدە ڕابگەیەنێت و كەموكورتی لە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانی وەك كارەبا و ئاو و تەندروستی و خوێندن هەبێت.

كاتێك ئەم بارودۆخە هەمووی پێكەوە لەبەر چاو دەگرین و لەناو ئەم بارودۆخە مامەڵە بكرێت، بێگومان ئەركێكی قورس دەبێت. هەردوو حزب كە دەسەڵاتیان بەدەستەوەیە، هەر لە سەرەتای شەستەكانەوە بە بەردەوامی لە ململانێ و ناكۆكیی جۆراوجۆردا بوون. لەسەردەمی شەڕی ئێران-عێراقدا، لەبری ئەوەی دژی شەڕ بن و بێلایەن بن، خۆیان كرد بە بەشێك لەو شەڕە، لەگەڵ ئەوەی ڕژێمی بەعس و سەدام حوسێن پێشتر بەرنامەی دانابوو كە ئەنفال و كیمیاباران و جینۆسایدی كوردستان بكات كە تاوانێكە لە ئەستۆی سەدام و بەعسدایە، بەڵام ڕژێمی بەعس ئەمەی كردە بیانوویەك بۆ ئەوەی دڕنداتەتر و بە ئاشكرا ئەو كارە بكات.

پاش ئەو هەموو كارەساتەی بەسەر كوردستان هات، ئینجا لەساڵی 1988 بەرەی كوردستانی ڕاگەیەندرا، وەك خەڵكی سادەش پێیان دەگوتین «شەقی زەمانە ناچاری كردن یەك بگرن»، بەڵام وێڕای هەموو ئەمانەش دامەزراندنی بەرەی كوردستانی هەنگاوێكی نیشتمانی بوو، توانی هەموو هێز و تواناكان لە دەوری خۆی كۆبكاتەوە، هەر بۆیە كاتێك لە ئاكامی هەڵە و سەركێشییەكانی سەدام بە داگیركردنی كوەیت هەڵومەرجێكی نێودەوڵەتیی لەبار هاتە پێشەوە و گەلی كوردستان توانی ڕاپەڕین بەرپا بكات، ئەوكات ڕۆڵی پێكەوە كاركردن و بەرەی كوردستانی بۆ هەموو لایەك بە دیار كەوت و، دەرفەتێك هاتە پێشەوە بۆ پێڕەوكردنی دیموكراسی هەڵبژاردن بۆ دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەت ئەنجام درا، بەڵام بەداخەوە لەم هەڵبژاردنە مێژووییەشدا ساختەكاریی حزبەكان ڕێگەی نەدا، ئیرادەی گەلی كوردستان وەك خۆی بەرجەستە بێت، لەو كاتەوە سیستمی 50 بە 50 هاتە ئاراوە، بووەتە قەیران و زیانێكی گەورەی بە بەرژەوەندییە باڵاكانی گەلەكەمان گەیاندووە.

رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی بۆ دروستكردنی ئارامی و سەقامگیری لە هەرێمدا هەنگاوێكی باش بوو، بەڵام لە پیادەكردندا دەركەوت تەنیا بۆ دابەشكردنی كێكی دەسەڵات بوو. ئەم سیاسەتە هەڵەیە ئێستا ئاكامەكەی بەمجۆرەیە:

- حزبێك بەرەو بەشە چەوسێنراوەكەی ڕۆژهەڵات پەیوەندییەكانی پتەوتر دەكات، حزبێكی دیكە بەرەو بەشە چەوسێنراوەكەی باكوور.

- لە قووڵایی خاكی كوردستاندا بە موشەك و درۆن لێمان دەدەن، كەسانی ئەمنیی هەردوو جەمسەری دەر و دراوسێمان خەریكی كردەوەی سەربازین.

- هەر لایەك بە جیا دەچێتە بەغدا، لەوێ بە كۆمەڵێك بەڵێن و ڕێككەوتنی خۆش دەگەڕێتەوە، بەڵام ئەو بەڵێن و ڕێككەوتنانە هەفتەیەكی بڕ نەكردووە، زۆر جار لە ماوەی چەند كاتژمێردا لێی پاشگەز بوونەتەوە. زیاتر لە 50 ماددەی دەستووری و تەنانەت مووچەی ئاسایی خەڵك بە هەڵواسراوی لەگەڵ بەغدا ماوەتەوە.

- لە شێوازی مامەڵەی حزبەكاندا لەگەڵ بەرانبەرەكانیان هەست دەكرێت جۆرێك لە خۆ بەكەم زانین هەیە.

- نەبوونی دامەزراوەیەك بۆ هاریكاریی حكومەت لە چارەسەركردنی كێشەكان، دامەزراوەیەك كە پشتئەستوور بێت بە پسپۆڕ و پڕدەست بێت بە داتا و زانیاری.

- لە زۆر پرۆسەدا هاوپەیمانیمان لەگەڵ ڕۆژئاوادا كردووە، وەك لە دووبارە بونیادنانەوەی عێراق لەدوای 2003، دواتر لەشەڕی دژی داعش، هاوكاریكردنی سوپای عێراق لە شەڕی دژی داعش لە مووسڵ و حەویجە، لە هەموو ئەمانە ڕێككەوتن كراوە، بەڵام ڕێككەوتنەكان دیكۆمێنتی ئیمزاكراوی نییە، یان ئەگەر هەشبێت زۆر كەمە، بۆیە نەبوونی ئەم دیكۆمێنتە دەبێتە هۆكاری ئەوەی نەتوانین لە بەردەم لایەنی سێیەم داكۆكی لە مافەكانی خۆمان بكەین.

- گومان خستنە سەر خاك و گۆڕێنی ناونیشانی «خاكی كێشە لەسەر» لە چوارچێوەی ماددەی 140ی دەستووری عێراقدا.

- هێزی پێشمەرگەی كوردستان كە سیمبولی فیداكاری بوون بۆ گەل و خاكی كوردستان، ئێستا بوونە هێزی حزبی و وەك هێزێكی نیشتمانی ڕێك نەخراون، ئەمە لە كاتێكدا هاوپەیمانان ئامادەباشییان لەم پرۆسەیە هەیە و هاوكاریی زۆر باشمان دەكەن.

لە ئێستادا چی بكەین و هەنگاوەكانمان چی بن؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا چەند پێشنیار دەخەمەڕوو.

1. بەدامەزراوەیی كردنی دامەزراوەكانی حكومەت و دیاریكردنی دەسەڵاتەكانیان بەپێی یاسا.

2. یەكخستنەوەی هەردوو ئیدارەی هەرێم، كە بە ڕووكەش یەك خراونەتەوە، بەڵام بە پراكتیكی هەردوو ئیدارەكە بوونی هەیە.

3. دامەزراندنی دەستەیەك بۆ هاریكاریی حكومەت و ڕێكخستنی گفتوگۆكان، گرنگە كارئاسانییان بۆ بكرێت لە ڕووی دابینكردنی زانیاریی بەردەست و توانای كاركردنەوە.

4. یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە كە گەرەنتیی سەلامەتی و مانەوەی قەوارەی سیاسیی هەرێم مسۆگەر دەكات.

5. لە پەیوەندییە دەرەكییەكاندا، لەكاتی كۆبوونەوە لەگەڵ ئەو شاندانەی دێنە كوردستان و ئەوانەشی سەردانی وڵاتان دەكەن، پێداگری لەسەر پشتیوانیی سیاسی بۆ هەرێمی كوردستان بكەن، ئەوەی ئێستا هەیە تەنیا هاوكاریی ئابووری و مرۆیین، وەك ئەوەی مامەڵە لەگەڵ كەمپێكی ئاوارەدا بكەن.

6. گرێدانی كۆنگرەیەكی نیشتمانی لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، لەم كۆنگرەیەدا نوێنەرانی سەرجەم توێژ و چینەكان و حزب و پێكهاتەكان بەشدار بن بۆ ئەوەی وەڵامی پرسیارە بێ وەڵامەكان بدرێتەوە و پلان بۆ داهاتووی ئەم نیشتمانە دابڕێژرێت.

7. بایەخدان بە پشكی هەرێم لە پۆست و دامەزراوەكانی حكومەت و دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراق، زۆر گرنگە خەڵكانی بەتوانا و پسپۆڕ و بڕیاربەدەست بنێرینە ئەنجومەنی نوێنەران، وەزارەتەكانی حكومەتی فیدڕاڵی بۆ ئەوەی بتوانن بە باشترین شێوە مامەڵە بكەن و خەم لە بەرژەوەندییەكانی هەرێمی كوردستان بخۆن و داكۆكی لە مافەكانی خەڵكی كوردستان بكەن.

لە دوماهیدا دەمەوێت بڵێم، لەم گفتوگۆیەدا كارەساتی خوشك و برا ئێزدییەكان زۆر بە باشی خرایە ڕوو، هەورەها كەمتەرخەمیی پەرلەمانی عێراق لە ئاستی ئەم كارەساتە گەورەیە خرانە ڕوو، بۆیە بەشێك لەو بەڕێزانەی لەم گفتوگۆیە لەگەڵمان بەشدارن و خۆیان گوێبیستی ئەو كارەساتە گەورەیە بوون و بەشێكیشن لە دەسەڵات و پرۆسەی سیاسیی عێراق، جێگەی خۆیەتی كە گەڕانەوە بۆ بەغدا هەڵوەستەی جدی لەسەر كارەساتی خوشك و برا ئێزدییەكان بكەن.

ئەوەی ماوەتەوە ئاماژەی پێ بكەم، ئەوەیە كە كێشەكان چەند گەورە بن، گفتوگۆ چارەسەریان دەكات، شەڕی گەورەی نێوان دەوڵەتان، شەڕی پێكهاتەكانی ناو یەك دەوڵەت چەند درێژەی كێشا بێت، سەرەنجام هەر لەسەر مێزی گفتوگۆ چارەسەر كراوەو هەر لەوێش چارەسەر دەبێت.