«دەبێ منداڵەكانتان فێری ئەوەیان بكەن، خاكی ژێر پێیان خۆڵەمێشی باوك پاپیرانیانە»

  كۆلۆمبس كە لە ساڵی ١٤٩٢ ئەمریكای دۆزییەوە و بە گوتەی مێژوونووس (Todorov T)١٩٨٤، سەدەی شانزەیەم گەورەترین جینۆسایدی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا لەسەر دەستی ئەم خوێنڕێژە بەخۆیەوە دی، ژمارەی قوربانییەكانی ژمارەیەكی پێوانەیی تۆماركرد لە هاووڵاتی دانیشتووانی ڕەسەنی ئەمریكا.. ئەمەش هەمووی لە ژێر دروشمی

(the only good Indians are dead Indians) واتا «تەنیا هیندییە باشەكان هیندیی مردوون». ئەمەش دەمانباتەوە سەر ئەو نوكتەیەی كە ستالین گوتوویەتی: «كوشتنی تاكێك تاوانێكە كە بە یاسا سزا دەدرێت، بەڵام كوشتنی ملیۆنێك تەنیا لە ژمارەیەكی ئاماری زیاتر نییە!» كاتێكیش هیندەییە سوورەكان بۆ یەكەم جار چاویان بە كۆلۆمبس كەوت، هیندییە ژیرەكان ئامۆژگارییان كرد و پێیان گوت: كەلتوری ئێمە

(Oby tender Nature) گوێڕایەڵی سرووشتی دەوروبەرمانە، بۆیە هەوڵ مەدەن ببنە سەروەری ئەم سرووشتە. تەنانەت لە ساڵی 1954 نامەی هیندییە سوورەكان بۆ فرانكلین پیێرس سەرۆكی ئەو كاتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ (سیاتڵی) سەرۆكی هۆزی (دوامیش)ی هیندییە سوورەكان، كاتێك سەرۆكی ئەو كاتی ئەمریكا داوای لێكردن زەوییەكانیان بە حكومەتی ئەمریكا بفرۆشن، سەرۆكی هیندییە سوورەكانیش لە وەڵامی نامەكەیدا پێی وتبوو: «چۆن دەتوانیت كڕین و فرۆشتن بە ئاسمان و خاكەكەمەوە بكەیت، ئەم مامەڵەیە مایەی نیگەرانیی ئێمەیە، چونكە ئێمە هێشتا خاوەنی كەشوهەواوی پاكین و خاوەنی پیسبوونی ئاو نین، ئیتر چۆن دەتوانیت خاكەكەمان لێ بكڕیتەوە؟»

 لای هیندییە سوورەكان خاك پیرۆزیی خۆی هەیە، نەك ئەوە بەڵكو لای ئەوان هەموو دار و درەخت و گیا و ئاو و زیندەوەرەكانیش تەنانەت بە مار و مێروووەوە پیرۆزیی خۆیان هەبووە، لای ئەوان تەنانەت مردووەكانیشیان خاك و زەوی و ئاو و هەوا و ژینگەكەیان لەبیر ناكەن، بگرە ئەوان زەوی و ئاو و هەوا و ژینگەیان بە بەشێك لە خۆیان زانیوە، بە پێچەوانەی سپی پێستەكانەوە كە بە ناو هەر خاكێكدا لەو سەردەمەدا تێپەڕ بووبن، وێرانیان كردووە و هەموو بوونەوەرەكانیان كوشتووە. بۆیە هیندییە سوورەكان لەو نامەیەیاندا داوایان لە سەرۆكی ئەمریكای ئەو كات كرد بوو كە «دەبێت منداڵەكانتان فێری ئەوە بكەن، كە خاكی ژێر پێیان خۆڵەمێشی باوك و پاپیرانیانە». هیندییە سوورەكان زەوییان بە دایكیان لە قەڵەم داوە و ئەوەندە زەوی و خاكیان بەرز لە قەڵەم داوە، گوتوویانە: «زەوی موڵكی مرۆڤ نییە، بەڵكو مرۆڤ موڵكی زەوییە»، بەداخەوە وەڵامەكەی ئەو بۆ خەڵكی رەسەنی ئەمریكا ڕوون بوو، كاتێك چەند نموونەیەكی لە مەیموون و مرۆڤەكانی ئەمریكای لە قەفەسدا پێكەوە هێنایەوە، تا ئەوروپییە شارستانییەكان بتوانن بە یەكەوە سەیری بوونەوەرەكانی هەر دوو ئەمریكای باكوور و لاتینی بكەن! بۆ زانیارییش كۆلۆمبۆس لە یاداشتنامەكەیدا نووسیویەتی كە ئەركی پیرۆزی ئەو بەكارهێنانی سەرچاوەكانی ئەمریكایە بۆ دەستپێكردنەوەی شەڕی خاچپەرستی لە ڕۆژهەڵات.

 ململانێی نێوان مرۆڤ و ژینگە بووەتە ململانێیەكی توند

ئەمڕۆش مرۆڤی شارستان تەنیا لە چوارچێوەی چەمكی گەورە و كۆیلەدا مامەڵە لەگەڵ سرووشتدا دەكات، بەڵام ئێستا لە ململانێی خۆیدا لەگەڵ سرووشتدا (Nations vs. Nature) واتە (نەتەوەكان بەرانبەر سرووشت) تووشی كێشەیەكی گەورە بووە، بەم شێوەیە لەگەڵ بەدواداهاتنی نەوەكان ململانێی نێوان مرۆڤ و ژینگە بووەتە ململانێیەكی توند، بە تایبەت دوای گەشەكردنی تواناكانی مرۆڤ، كە بووەتە هۆی دەرخستنی ئاسەوارە وێرانكەرەكان لەسەر ژینگە لە لایەك و، لەسەر خودی مرۆڤ لە لایەكی دیكەوە، بەم شێوەیە سازانی نێوان مرۆڤ و ژینگە لەدەست چووە، ئەمەش بووە هۆی زیادبوونی دەردراوەكان و پاشەڕۆ و زبڵ و خاشاك و پیسبوونی ئاو و هەوا و خاك.

گرنگیی پاراستنی ئەم پێكهاتانە درەنگ كەوتەوە، بەتایبەتی كە پرسی سیناریۆی كابووساویی پلەی گەرمی دەستی پێكرد، چونكە پلەی بەرزی گەرمی ژمارەی پێوانەیی تێپەڕاند، زنجیرەیەك تۆماری كەشوهەوا سەبارەت بە گۆڕانی پلەی گەرمی و گەرمبوونی ئاوی زەریاكان و ڕووبەری سەهۆڵبەندانەكەی زەریای جەمسەری باشوور، زەنگی ئاگاداركردنەوەی بۆ زانایان لێدا، كە دەڵێن «خێرایی و كاتی ئەم گۆڕانكارییە بێ وێنەیە و پێشتر ڕووی نەداوە»، لەبەردەم بێتوانایی سیاسەتمەدارانی جیهان بۆ ئەوەی بە تەواوی جددی بن لە مامەڵەكردن لەگەڵ خراپتربوونی قەیرانی كەشوهەوا، هەستێك لە گەشەكردندایە كە ئەم سیاسەتمەدارانە، یان لە گەورەیی كێشەكە تێناگەن، یان ڕاوێژكارەكانیان تەواوی ڕاستییەكانیان پێ ناڵێن! لە كۆتاییدا ئەگەر ئەفسانەی دوایین مرۆڤ(Last Man) لە یەكلاكردنەوەی مێژووی نوێدا زاڵ بێت، ئەدی ڕۆڵی میكرۆبەكانی دوایی (Last Microbe) لە بەكتریا و ڤایرۆسە سەرسەختەكان لە قەیرانەكانی مێژووی مۆدێرنماندا چییە؟ بەڕاستی پاساوەكانی ئەم شكستە چین لە بەرانبەر كێشەی كەشوهەوادا، كە بە شێوەیەكی بێ وێنە ڕووبەڕووی شارستانییانەی مرۆڤایەتی دەبێتەوە؟!! لە كاتێكدا كە گەمژەیی سیاسەتمەدارانی جیهانی شارستانی هێشتا لە پاساوەكانیاندا سەبارەت بە حەتمییەتی ململانێی گەلان (Nation vs. Nation) كۆتایی نایەت.

 مرۆڤ بە هۆی كەمتەرخەمی و حەزی بۆ پاوانخوازییەوە زەوی وێران دەكات و خۆی تووشی نەخۆشی و كورتبوونەوەی تەمەن دەكات

شارەزایان ئاماژەیان بەوە كردووە كە ئەمساڵ ساڵێكی زۆر زۆر گەرم دەبێت، بە شێوەیەك لە (60) ساڵی ڕابردوو جیهان گەرمای وای بەخۆیەوە نەبینیوە، بە شێوەیەك لە زۆربەی كیشوەر و ناوچە جیاوازەكانی جیهاندا پلەكانی گەرما لە (45) پلە تێپەڕ دەبن و لە هەندێك شوێن (50) پلە تێپەڕ دەكەن، هەر لە ئێستاوە مالیزیا و ئەندەنوسیا و سەنگافورە و عێراق و وڵاتانی كەنداو و دەیان وڵاتی دیكە پلەكانی گەرمایان لە (45) پلە نزیك بووەتەوە، گرفتە گەورەكە لەوەدایە پێشبینبی هیندییە سوورەكانی ئەمریكا سەرەتاكانی دەركەوتووە، بەوەی مرۆڤ بەهۆی كەمتەرخەمی و حەزی بۆ قۆرخكاری و پاوانخوازی و دەسەڵات و دەستكەوت، لە ناو چوارچێوەی ململانێیەكی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیدا زەوی وێران دەكات و خۆی تووشی نەخۆشی و پەتا و قەیران و كورتبوونەوەی تەمەن و دەرد و نەخۆشی دەكات، بەمەش ژیان ڕوو لە خراپی دەكات، بۆ ڕاگرتنی بارودۆخەكەش، تەنیا بە چەند پەنێڵ و لێدوانێكی داڤۆس و كۆنگرە نێودەوڵەتییەكان هەرەسی ژینگەی جیهان ڕاناگیرێت.