ڕۆزێنتاڵ ئەلڤێس، پڕۆفیسۆرە لە سكووڵی ڕۆژنامەگەری و ڕاگەیاندن لە زانكۆی تێكساس لە ئۆستن، ژیانی ئەكادیمیی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە ساڵی 1996 دەست پێكردووە، ئەویش دوای كاركردنی بۆ ماوەی 27 ساڵ وەك ڕۆژنامەنووسێكی پیشەگەر، لە نێویاندا حەوت ساڵ وانەبێژی ڕۆژنامەگەری بوو لە بەرازیل، لە زانكۆی تێكساس لە سێ بواری سەرەكیدا وانەبێژ و توێژەرە (هەواڵنێری نێودەوڵەتی، ڕۆژنامەگەری لە ئەمریكای لاتین و، ڕۆژنامەگەریی ئەنتەرنێت). گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجام دا، كە تەوەرەكانی پەیوەست بوون بەو گۆڕانكاری و ئاڵوگۆڕانەی لە پانتایی كاری ڕۆژنامەگەری و ڕاگەیاندن دروست بوون، بەتایبەتی هاتنەئارای سۆشیال میدیا و پرسی كارلێكی نێوان سۆشیال میدیا و ڕاگەیاندنی تەقلیدی، هەروەها پێشهاتی پەیوەست بە هەوڵەكانی لەكەداركردنی كاری ڕۆژنامەگەری و ڕاگەیاندن لە وڵاتە دیموكراتییەكاندا و بە دیاریكراوی لە نێو ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و، چەند بابەتێكی دیكەی پەیوەندیدار.

 

 

* زۆر باس لەوە دەكرێت كە جیهان گۆڕانكاریی بەسەردا هاتووە و ئەم گۆڕانكارییەش سەرجەم ڕەهەند و ڕایەڵەكانی ژیانی گرتووەتەوە و، كاری ڕۆژنامەگەری و ڕاگەیاندنیش بەدەر نییە لەم ئاڵوگۆڕانە، خوێندنەوە و تێڕوانینی ئێوە بۆ كاری ڕاگەیاندن لەم سەردەم و ڕۆژگارەدا چییە؟

- من پێم وایە ئەو هەلومەرجەی لە ئێستادا ڕۆژنامەگەری و ڕاگەیاندن كاری تێدا دەكات، گۆڕانكاریی بەسەردا هاتووە و پانتاییەكە ئاڵوگۆڕی بە خۆیەوە بینیوە، واتە چیتر ژینگەی كاركردنی پێشوو لە ئارادا نەماوە. هەر بۆ نموونە و بۆ زیاتر پشتڕاستكردنەوەی ئەم پرسە، دەكرێت لەم ڕووەوە نموونەیەك بخەینە ڕوو. ئێمە لە ماوەی ڕابڕدوودا كۆنفڕانسێكی تایبەت بە ڕۆژنامەگەریمان ئەنجام دا و تێیدا كەسێك لە فەڕەنساوە بەشدار بوو، كە كەناڵێكی یوتیوب-ی داناوە و ئامرازەكانی دیكەی سۆشیال میدیا بەكار دەهێنێت، كە ژمارەی فۆڵۆوەرەكانی گەیشتووەتە 14 ملیۆن كەس، كە ئەمەش زیاترە لەوەی گرنگترین ڕۆژنامەی فەڕەنسی (لی مۆند) هەیەتی، بە چەشنێك كارەكەی بەرفراوان كردووە كە 20 ڕۆژنامەنووس كاری بۆ دەكەن، واتە ئەمە پێت دەڵێت، كە چۆن بوار و پانتایی كاركردنی ڕۆژنامەگەری وەچەرخانی بەسەردا هاتووە. ڕاستە ناتوانین بڵێین هەموو ئەو پێشهاتانەی لەم ڕووەوە هاتونە تەئاراوە باشن، بەڵام دەكرێت بگوترێت كە پێشهاتی باش دروست بوون و نەوەیەكی نوێش لە بواری ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەگەریدا بەڕێوەیە.

 * ئایا دەكرێت بڵێین كە ناوەڕۆكی كاری ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەگەری هەمان سرووشتی پێشووی هەیە، واتە گەیاندنی هەواڵ و زانیاری و ڕاستییەكان بە خەڵك، بەڵام ئەوەی كە گۆڕدراوە تەنیا شێوازی گەیاندن و كارلێكە لەگەڵ ئەو كەسانەی زانیاری و هەواڵەكانیان پێ دەگات؟

- ئێمە دەزانین كە لە نێو كۆمەڵگەیەكی مرۆییدا چیرۆك گێڕەوە هەبووە، واتە بە درێژایی مێژووی مرۆڤایەتی هەر هۆز و خێڵێك و هەر گرووپێكی مرۆیی كەسێك هەبووە كە تێیدا چیرۆكەكانی گێڕاوەتەوە. هەروەها لە وڵاتە دیموكراتییەكانیشدا كەسانێك هەبوون كە تیشكیان خستووەتە سەر چەوتییەكان و وەك چاودێر كاریان كردووە و، داوای ئەوەیان كردووە كە كاروبارەكان بە شێوەیەكی شەفافتر بەڕێوە ببردرێت و ڕایی بكرێت، ئەو كەسانەشی جڵەوی دەسەڵات و بەرپرسیارێتییان لە دەستە، لەسەر چۆنیەتی ئەنجامدانی ئەركەكان و لەسەر ئەدایان لە ڕاپەڕاندنی كارەكاندا، ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتی بكرێنەوە.

 * ئاماژەتان بەوە كرد كە كەسانێك دروست بوون و هاتوونەتە ئاراوە كە ناوت نان «نەوەیەكی نوێ» كە بە ئامراز و شێوازی دیكە كاری ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەگەری دەكەن، ئایا پێت وایە ئەم ئامرازانە توانیویانە ڕۆڵێكی پاڵپشت بۆ ڕۆژنامەگەریی تەقلیدی ببینن، یان دید و بۆچونێكی دیكەتان هەیە؟

- نكۆڵی لەوە ناكرێت كە لە نزیكەی 20 ساڵی ڕابڕدووەوە، سۆشیال میدیا بە ڕاددەیەكی گەورە تەشەنەی كردووە، ئەمەش دژواری و سەختی و ئاڵنگاریی بۆ ڕۆژنامەگەری خوڵقاندووە، بەڵام لە هەمان كاتدا دەرفەتیشی دروست كردووە، چونكە ڕۆژنامەگەری هەوڵی دا كە سوود لە بەكارهێنانی سۆشیال میدیا وەربگرێت بۆ ئەنجامدانی ئەركەكانی خۆی و گەیاندنی پەیامەكانی، لەگەڵ ئەوەشدا من پێم وایە ئێمە لەم ڕووەوە پێمان ناوەتە نێو گۆڕانكارییەكی گەورەوە، چونكە لە ئێستادا و لە زۆرێك لە وڵاتاندا هەوڵی ڕێكخستنی سۆشیال میدیا دەدرێت، تەنانەت لە نێو هەندێ لە ویلایەتەكانی نێو ئەمریكاش هەوڵ دەدرێت، ڕێك بخرێت، كە ئێستا ئەمە لە نێو ویلایەتی كالیفۆڕنیا بەدی دەكرێت، هەروەها كێشە هەیە لەگەڵ تۆڕی ئێكس (تویتەری پێشوو) هاوكات چەندین ناوەندی هەواڵ هەوڵی ئەوە دەدەن، كەمتر پشت بە سۆشیال میدیا ببەستن و هەوڵ دەدەن پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ كۆمەڵگەكانیاندا دروست بكەن. ئەمە بەو واتایە نییە كە دەست هەڵگرتنێكی تەواو هەبێت لە سۆشیال میدیا، بەڵام ئەگەر سەردانی سایتی واشنتۆن پۆست بكەیت، ئەوا دەبینیت كە ڕۆژنامەنووسی تێدایە و هەواڵەكانت پێ دەدەن، كەواتە ئەگەر پوختی بكەمەوە، ئەوا ئێمە لە ژینگەیەكی ڕۆژنامەگەریدا دەژین كە بە ڕەوتێكی خێرا دەگۆڕێت و ڕۆژنامەنووسانیش ئەوپەڕی هەوڵ و كۆششی خۆیان دەكەن بۆ ئەوەی خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن.

* پرسێكی دیكە هەیە كە پەیوەندیدارە بە پەیوەندیی نێوان ڕۆژنامەنووس و ڕژێمە سیاسییەكانەوە، كە ئێمە بینیمان لە نێو ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا، سەرۆكی پێشووی ئەو وڵاتە (دۆناڵد ترەمپ) هێرشی دەكردە سەر ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەنووسان و بە ساختە و چەواشەكار لە قەڵەمی دەدان، كە ئەمە لە وڵاتێكی دیموكراتی و ئازادیشدا ڕووی دا، ئێوە چۆن لەم پێشهات و پرسە دەڕوانن؟

- لە ڕاستیدا ئەمە یەكێكە لەو كێشە مەترسیدار و جددییانە كە لە ئێستادا جیهان ڕووبەڕووی بووەتەوە، كە پێم وایە لە ئێستادا ڕەوت و تەوژمێك هەیە لە جیهاندا دژ بە دیموكراسی، ئەمەش بووەتە كێشەیەكی ڕاستەقینە لە نێو ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، بەتایبەتی لە پەیوەندی بە هەڵبژاردنی داهاتووی سەرۆكایەتی لەم وڵاتەوە، چونكە هێشتا دۆناڵد ترەمپ هەوڵی بە شەیتانكردن و لەكەداركردنی ڕۆژنامەنووسانی دەدات، و بە دوژمنی خەڵكی لە قەڵەمیان دەدات، كە خۆی هەوڵی بەدەستهێنانەوەی سەرۆكایەتیی ئەمریكا دەدات، ئەمەش گوتارێكی مەترسیدارە، چونكە گوتاری لەم چەشنە هانی دروستبوونی دوژمنایەتی بەرانبەر ڕۆژنامەنوسان دەدات. كەواتە ئەگەر وڵاتێكی وەك ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە بەهێزترین وڵاتی دیموكراسییە لە جیهاندا، سەرۆكێكی هەبێت كە چوار ساڵ هەوڵی ناشیرینكردنی ڕۆژنامەی ئازادی داوە، ئێستاش دووبارە هەوڵی بەدەستهێنانەوەی دەسەڵات و بوون بە سەرۆك دەدات، بە چەشنێك كە ئەم هەڵبژاردنە دەبێتە ململانێ و ڕكابەری لە نێوان ئەو كەسانەی خوازیاری چەسپاندنی دیموكراسین و كەسانێكیش كە بایەخ و گرنگی بە دیموكراسی نادەن، چونكە یەكێك لە كاندیدەكان لەلایەن گرووپێكەوە پشتیوانی دەكرێت كە دیموكراتی نین، ئەمەش دەرئەنجام و دەرهاویشتەیەكی خراپی لێ كەوتووەتەوە، چونكە زۆر وڵاتی دیكەش هەوڵیان داوە، كە هەمان شت دووبارە بكەنەوە و هەوڵیان دا ڕۆژنامەنووسان لەكەدار بكەن و ناوبانگیان بشێوێنن.

 * ئایا دەكرێت بڵێین كە ئەو هەوڵانەی نێو هەندێ لە دەوڵەتە دیموكراسییەكان دژ بە ڕۆژنامەگەری، كاركردنە بە ئاراستەی لاوازكردنی پایەكانی دیموكراسی لەو وڵاتانەدا، بە چەشنێك كە هەوڵەكان بە ڕۆژنامەنووسان دەست پێدەكەن، بەڵام بەوان كۆتاییان نایەت؟

- من هاوڕام لەگەڵ ئەوەی ئەم هەوڵانە بەشێكن لە كاركردن بۆ لاوازكردن و لە كۆتاییدا لە ناوبردنی دیموكراسی، چونكە ئەوە ڕوونە كە ئەگەر ڕۆژنامەگەریی ئازاد نەبێت، ئەوا ناتوانین بڵێین دیموكراسی لە ئارادایە، كەواتە بەڵێ هەنگاوی یەكەم ناشیرینكردنی وێنەی ڕۆژنامەنووسانە، بۆ ئەوەی لە كۆتاییدا بتوانن پایەكانی دیموكراسی لە ناو ببەن و ڕژێمێكی سەركوتكار دروست بكەن، كە دەبێت زۆر وریا بین لەبارەی ئەم مەترسییەوە، چونكە تەنانەت لە نێو خودی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاش پێشهاتێك هاتووەتە ئاراوە كە پێشتر چاوەڕوان نەكراو و پێشبینی نەكراو بوون.