خوای گەورە ڕۆژووی مانگی ڕەمەزانی لەسەر موسڵمانان فەرز كردووە و، یەكێكە لەو خواپەرستییە جەستەیی و ڕۆحی و ئیمانیانەی، كە كاریگەریی ڕاستەوخۆ و ئەرێنیی زۆری لەسەر لایەنی دەروونی و هزر و هەڵسوكەوت و ڕەفتار و گوفتار و ڕەوشتی تاك هەیە، دواجار هەموو ئەو كاریگەرییانە كاردانەوەی هەمەجۆر و فراوان لەسەر ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی و ئاراستەكردنی كۆمەڵگە دروست دەكەن.

ڕۆژووگرتن، باشترین هۆكارە بۆ دروستكردنی گۆڕانكاری و ڕاستكردنەوەی سلووك و كردارەكان، وەك بەخششێكی خودایی و قوتابخانەیەكی گەورەی ڕاهێنان و سەر لەنوێ داڕشتنەوەی بونیادی كەسی و بەرزكردنەوەی لایەنی ئیمانی و ڕۆحی ئامانجگەلێكی گەورەی لەخۆ گرتووە. خوای گەورە دەفەرموێت: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَی الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» البقرە:183. واتە: ئەی ئەو كەسانەی باوەڕتان هێناوە، ڕۆژووی ڕەمەزان لەسەرتان پێویست كراوە، هەر وەكو لەسەر گەلانی پێش ئێوە پێویست كرابوو، بۆ ئەوەی خواناسی‏ و پارێزگاری بكەن.

پارێزكاری (تەقوا) هێزێكی ڕۆحی و ئیمانیی نادیارە و لە ئەنجامی نییەتپاكی و دڵسۆزی و پابەندیی بەندە بە پەرستشەكانەوە وەدەست دێت، كە ئامانجی هەرە گەورەی ڕۆژوو گەیشتنە بەم مەرتەبە ئیمانییە، بۆ ئەوەی مرۆڤ بگەیەنێتە ترۆپكی لەززەتی ئیمانی و ڕەچاوكردنی سنوورەكانی حەڵاڵی و حەڕامی و سوودبەخشی بۆ خۆی و دەوروبەری، چونكە ئامانج لە خواپەرستی، چاكبوون و وازهێنانە لە تاوان و هەڵسوكەوتی خراپ، هەروەك یەكێك لە ئامانجی نوێژ و حەج و زەكات، بریتییە لە پاكبوونەوە و دووربوون لە خراپە و كاری ناشیاو.

ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەمیشە مرۆڤ بەرەو باشی ئاراستە دەكات، ئەگەر باش بوو، باشتر بێت، ئەگەریش خراپ بوو، وازی لێ بێنێت و بەرەو چاكە هەنگاو بنێت. لەو سۆنگەوە مەبەستیەتی ڕۆژووگر بە ناوەرۆك و هەقیقەت و ڕۆح بەڕۆژوو بێت، نەك تەنیا بە ناو، یان بۆ ڕووبینیی دونیایی، چونكە ڕۆژوو زیاتر خواپەرستیەكی ڕۆحییە نەك، ڕووكەشی!

ئەگەر وردتر سەیری مەدرەسەی ڕۆژوو لەناو مانگی ڕەمەزان بكەین، دەبینین ڕۆژوو سێ پلەی هەیە:

یەكەم: ڕۆژووی گشتی؛ بریتییە لەو ڕۆژووەی مرۆڤ خۆی دەگرێتەوە لە خواردن و خواردنەوە، كە بەگشتی خەڵكی لە مانگی ڕەمەزان پێویستە خۆیان بگرنەوە لە خورادن و خورادنەوە، بەڵام مەبەست تەنیا خۆبرسیكردن و تێنووكردن نییە، بەڵكو بۆ ئەوەیە بتوانین لە ئەنجامی خۆگرتنەوە لە خواردن و خورادنەوە و هەموو ئەو شتانەی ڕۆژوو بەتاڵ دەكەنەوە، دواجار پەیامێك وەربگرین و خۆمان بگرینەوە لە هەموو خراپە و تاوانێك كە زیان بە خۆمان و دەوروبەر دەگەیەنێت.

دووەم: بەڕۆژووبوونی تایبەت؛ واتە بەڕۆژووبوونی هەموو ئەندامەكانی جەستە لەهەر تاوانێك ببێتە مایەی گرانكردنی باری تاوان و ئازاردانی ئەوانی دیكە، چۆن دەومان دەگرین لە خواردن و خواردنەوە، ئاواش دەست و چاو و گوێ و پێ و هەست و نەست و تەواوی ئەندامەكان بەڕۆژوو بن و نەبنە مایەی ئەنجامدانی خراپە و تاوان.

سێیەم: ڕۆژوی هەرە تایبەت؛ واتە بەڕۆژووبوونی ڕۆح و دڵ و پاكبوونەوەی ناخ لە هەموو دەردە دەروونییەكانی وەك: ڕق و كینە و ئیرەیی و ئەنانییەت و دووڕوویی و نەمیمی و فەسادی و تێكدان و بڵاوكردنەوەی گوتاری ڕقەكاری و پشێوی و...هتد. كە ئامانجی خوای گەورە لە فەرزكردنی ڕۆژووی مانگی ڕەمەزان؛ ئەو مەرتەبە گەورە ڕۆحییە ئیمانییەیە، كە مرۆڤ دەگەیەنێتە پلەی بەرزی ئینسانییەت.

ئەگەر توانیمان بەو ئاراستەیە سوود لە مانگی ڕەمەزان وەربگرین، دەتوانین ئەو هێز و وزە و ورە و تێكۆشانەش بەدەست بێنین، كە بە هۆیەوە مرۆڤ ئاسانتر دەتوانێ بەسەر نەفس و ئارەزووەكانیدا زاڵ بێت و خۆی لەسەر چاكە و دووربوون لە خراپە ڕابهێنێت، چونكە هەر كەس خۆی دەناسێ و دەزانێ باری دەروونی چۆنە و لە چ ئاستێكدایە، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: «بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ) القیامە: 14، واتە: بەڵكو ئینسان خۆی شایەتە بەسەر خۆیەوە (ئەندامەكان شایەتن بە سەریەوە).

ڕۆژوو، ئەو قوتابخانەیە فێری خۆگری و خۆڕاگری و ئارامگری و دڵپاكی و دەستپاكی و زمانپاكی و مرۆڤدۆستی و ڕەوشتبەرزی و بیركردنەوەی ئەرێنی و ئاسوودەیی و میانڕەوی و ئاشتیخوازی و كردەوەی چاكمان دەكات، لەوەشدا هێز و ئیرادەی زاڵبوون بەسەر نەفس و ماددە و دونیاگەرایی لە ناخی مرۆڤ بەرهەم دێنێت، بە شێوەیەك كە بتوانێ هاوسەنگی لە ژیان ڕابگرێت، چونكە هێزی مرۆڤ لە ماددە و دەستەڵات و تافی لاوێتی و هێزی جەستە و پشت و پەنا نییە، بەڵكو لە خۆگرتنەوە و زاڵبوونە بەسەر نەفس و لادانە دەروونی و حەزە شەیتانی و هەڵچوونەكانە، وەك پێغەمبەر (درودی خوای لەسەر بێت) دەفەرموێت: (لیسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَة، لَيْسَ الشَّدِيدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الغَضَبِ) ڕواه البخاری.

ڕۆژوو فێری تێكۆشان و هەوڵ و هیممەتبەرزی و هەڵنان و پاڵفتەی دەروونمان دەكات، بە ئەندازەی ئیخلاس و خۆڕاهێنان و سوودوەرگرتن و تێگەیشتنمان لە مانا و حیكمەتەكانی مانگی ڕەمەزان، دەتوانین لایەنی دەروونیمان ڕێك بخەینەوەو ڕێڕەوی گونجاوی بۆ بدۆزینەوە و لە چوارچێوەی ئەو سنوور و ڕێسایانەی خوای گەورە لێمانی دەوێت، ئاراستەی بكەین، كە ئەمەش جیهاد و كۆششێكی یەكجار گەورە و ویستراو و مەبەستە، وەك پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) دەفەرموێت: (الْمُجَاهِدُ مَنْ جَاهَدَ نفسه لله) ڕواه ابن حبان.

ئەگەر نەتوانرا وەك مەبەستە سوود لە فەلسەفەی ڕۆژوو وەربگیرێت، یان مرۆڤ تەنیا بە ڕووكەش و عادەتی و بێ ناوەرۆك بەڕۆژوو بوو، ڕەنگە وەك پێویست كاریگەری و كاردانەوە لەسەر تاك و كۆمەڵگە دروست نەكات و، زیاتر ببێتە مەوسمێكی زەمەنی و تێپەڕكردنی كات، لەسەر ئەمەش پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) دەفەرموێت: (مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالعَمَلَ بِهِ، فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ فِي أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ) ڕواه البخاری. یان دەفەرموێت: (رُبَّ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَرُبَّ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ) ڕواه ابن ماجە.

كەواتە ڕۆژوو وێڕای ئەوەی دەرفەت و خولێكی ساڵانەی خواپەرستیی گەورەیە، لە هەمان كات فاكتەری دووبارە داڕشتنەوەی هەڵسوكەوت و لایەنە ئیمانی و ڕەوشتی و دەروونییەكانە و كار لەسەر ڕۆح و ناخی مرۆڤ دەكات و، گیانی مرۆڤ هاوسەنگ دەكاتەوە‌ و ڕێگە نادا، حەزو ئارەزوەكان بەرەو لاسەنگی ‌و هەڵچوون و لادانی بەرێت، ئیرادەی خێر لە ناخیەوە دروست دەكا‌و ڕەنگدانەوەی ئەرێنی بەسەر كردار و ڕەفتارو گوفتاری مرۆڤدا دێنێت‌، سۆز و بەزەیی ‌و گیانی هاوكاری ‌و برایەتی بڵاو دەكاتەوە، سەرەنجام ئەو هەنگاوە خێرە بە واتا گشتییەكەی بۆ كۆمەڵگەش بەخێر دەگەڕێتەوە و، ئیرادەی شەڕ و دەرهاوێشتەكانی بەسەر جەستەی كۆمەڵگە كەم دەكاتەوە.