لەم چەند ساڵەی دواییدا بڕیارە یەك لەدوای یەكەكانی بەناوی دادگای فیدڕاڵی جێگەی گومان وهەڵوەستەكردنە ،بەشێوەیەك كە هیچ جیاوازییەكیان لەگەڵ ئەو دادگایەی كە سەردەمی ڕژێمی بەعسی رووخاو كە ( دادگای ئەلسەورە ) ناسراو بوو، هیچ جیاوازییەكی لە دژی گەلی كورد و مافەرەواكانی ، بەڵام جیاوازی بریارەكانی ئێستای دادگای بەناوی فیدڕاڵی ئەوەیە ، بەكۆمەڵێك بڕیاری سیاسی و ئابووری و سەربازیش بە سەر هەرێمی كوردستاندا دەسەپێنێت كە ، ئامانج تێیدا لێدان و لاوازكردن و لەكۆتایشدا نەهێشتن و بچووكردنەوەی قەوارەی هەرێمی كوردستانە لە ژێر پاساوی دادگا و یاسا سەپاندنی دەسەلاتەكانی هەرێمی كوردستان .
ئەو هەنگاو وبریارانەی دادگای بەناو فیدراڵی ئەگەر چی بەڕواڵەت باسی سیستەمی فیدڕاڵی و هەرێمی كوردستان وەك كیانێكی دەستووری دەكات لە چوارچێوەی عێراقێكی فیدراڵدا ، بەڵام لە راستیدا بریارەكانی ڕێك پێچەوانەی دەستوور و كیانی هەرێمی كوردستان و شكاندنی شكۆ و ئیرادەی گەلی كوردستانە ، چونكە هەرێمی كوردستان بێ دەسەلات و لاواز دەكات لە رووی سیاسی و دارایی و بریاردانەوە و لەوەش خراپتر پرس و دۆز ومافی كوردستان لە مووچەدا بچووك و بێ بایەخ دەكات لەكاتێكدا پرسی كورد خاك و سەروەرییە
بەڵام دادگای بەناو فیدڕاڵ لە یەك كاتدا ، هەم لە ناڵ دەدا و هەم لە بزماریش. راستە لەرووی داراییەوە حكومەتی فیدراڵی پابەند دەكات ، كە مووچەی خەڵكی كوردستان دابین بكات، لێ لە باریدیكەدا، هەمان ناوەرۆكی كێشمەكێش و ناكۆكییەكانی نێوان حكومەتی فیدڕاڵی عێراق، لەگەڵ هەرێمی كوردستان وەك كیانێكی دەستووری، لەوەی كەدەبێ حكومەتی هەرێمی هەموو داهاتە ناوخۆییەكانی، بە نەوتی و نا نەوتییەوە، رادستی خەزێنەی عێراقی فیدرٍاڵی بكات، دەكاتە بڕیاری یاسایی و بەسەر كوردستان دایدەسەپێنێ، ئەوەش هەمان ئاستەنگ كردن و لە جێگادا چەقاندن و ئامرازی كێشەسازییە لەبەردەم بەرەو پێشەوەچوون و گەشەكردن و كاروبەرنامەی خزمەتگوزارییە گشتییەكانی حكومەت و پەكخستنی پرۆژە شارستانی و دیپلۆماسی و حوكمڕانیی و سەروەرییەكانێتی.
ئەوەی لە ئێستادا هەستی پێدەكرێت و دەبینرێت ئەویە كە ، سەرباری شاگەشەبوونی هەندێك لایەن كەس و لایەن لە ناوخۆی هەرێمی كوردستان ، ئەو بڕیارەی دادگا، چەند ئامانجێكی ستراتیژی قەوارەی هەرێمی كوردستانی كردۆتە ئامانج .
ئەوەی كە دادگای فیدڕاڵی پیلانی بۆ داڕشتووە بریتیە :
یەكەم،، دروستكردنی گومان وپرسیار بەناوی لیست و ژمارە و رێژەی دانیشتووانی ناو چوارچێوەی جوگرافی حكومەتی هەرێمی كوردستانە، ئەویش لە رێگای كەمكردنەوەی ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستان و، نادیدەگرتن و پێشێلكردنی ئەو بڕیار و یاسایانەی لە ساڵی 1992 لە لایەن پەرلەمانی كوردستان بڕیاریان لەسەر دراو جێگیر كران.
دووەم،، ئەو بڕیارەی دادگای بەناو فیدرال، تەبایی و یەكریز جوگرافیا و ئاسایشی نەتەوەیی كوردستانی كردۆتە ئامانج. لە بنەڕەتەوە هۆكاری نارازیبوون و سكاڵای هەندێك لایەنی سیاسی و رێكخراوی پێشەیی، لە نەبوونی موچەوە سەرچاوەی گرتووە، ئەوەش رونە كە هەموو هۆكارەكانی نەبوونی مووچەش رێگری و دژایەتی و ئەو پاوانخوازییەی عێراقی بەناو فیدڕاڵی بووە، بۆیە لەو روانگەوە، بڕیاری دادگا پشتیوانی راو دیدگە و ململانەی حكومەتی عێراق دەكات، كە ستراتیژی خۆی لەسەر تێكدانی تەبایی و لێكترازانە ڕیزەكانی كوردستانە .
سێیەم ،، دادگای فیدڕاڵی زۆر بە روونی و ئاشكرایی ، هەموو بنەماكانی دیموكراسی و ئازادی و پێكەوەژیانی ئایینی و نەتەوەیی لە هەرێمی كوردستان كە دەیان ساڵە وەك رەمزێكی جوانە كردۆتە ئامانج، كە ماوەی 33 ساڵە لەم هەرێمە بوونی هەیە و یەكێكیشە لە شانازی خاڵە پڕشنگدارەكانی وەرچەرخانی مێژوویی دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس. فرە نەتەوەیی و ئایینی، لە كوردستان بە كردەوە لە پەرلەمانی كوردستان رەنگ دەداتەوە، بەتایبەت لە ناو غەیرە كوردەكان ، لە پەرلەمانی كوردستان نوێنەری خۆیان هەیە و نوێنەرایەتی ماف و بەرژەوەندی خۆیان دەكەن.
چوارەم ،، بریاڕەكانی دادگای بەناو فیدڕاڵی پێشێڵكردنی ماف و نەتەوە و ئایینەكانە و لە نوێنەرایەتكردنی خۆیان وپێگەكەیان ، لێدانی بنەماكانی ئازادی و دیموكراسی گەل و نەتەوەیەكە كە زیاتر لە یەك سەدەیە لە پێناویدا خەبات و قوربانیدانی بۆ بەخشیووە ، لە زێهینیەتی دەسەڵاتێكی تاكڕەویی مەزهەبەگەرایی شوێنی نابێتەوە و هەرس ناكرێت ، بۆیە هەوڵی ڕێگریكردن و لێدانی دەكرێت.
پێنجەم ،، لە رابردووش عێراق گیرۆدەی ناوچەگەرێتی و تایفەگەرێتی و مەزهەبگەرایی بووە كە ئەوەش هۆكار بووە كە هەرگیز دیموكراسی و پێكەوەژیان و یەكتر قبووڵكردن هەرگیز گەشە نەكات بەتاییەتی لە دوای 21 ساڵ لە ڕووخانی رژێمی بەعسی و جارێكی تر كڵپەسەندنەوەی ئاگری بن خۆڵەمێشی لێكترازانە كۆمەڵایەتییەكان و سەرهەڵدانەوەی دژایەتیكردنەكان و بێ متمانەییەكان لە قالبی باڵباڵێنەی سیاسی و گرۆپگەریی میلیشیایی و خۆشبوونی ئاگری دەمارگیری مەزەبی و تایفی ، زۆر كارەساتبارتر سەریان هەڵدایەوە و لەو ژینگەیەدا ئاستی متمانە و هاوڵاتیبوون و وابەستەبوون، لە نێوان ئەو لەت و چین و پارچانەدا، لە نزمترین ئاستی خۆیدا ماوەتەوە.
لە ئێستادا ، عێراق گیرۆدەی دەسەڵاتێكی تایفی و هەزهەبییە ، كە جگە لە دەستبەسەرداگرتنی سەروەت و سامان و جێبەجێكردنی فەرمانی دەرەكیی ودەستكەوتی زیاتر شتێك نەماوەی بەناوی حكومرانی وسەروەری یاسا و دەستوور وهاوبەشی و دیموكراسی و فیدڕاڵی ،بێجگە لەوە هیچ لایەنێك دەوڵەت وەكوو دادوەر نابینێ و بەفەرمی ددانی پێدانانێن. ئەوەش هۆكارێك بووە بۆ ئەوەی لەو دوو دەیەی رابردوودا، هیچ جۆرە هاوسەنگییەك لە عێراق نەمێنێتەوە و بە بچوكترین هەژان لاسەنگ ببێتەوە، واتا دادگای بەناو فیدڕاڵی چەكێكە بۆ لەناوبردنی فیدڕاڵی ، دەستور و دیموكراسی و هاوبەشی بە ئاقاری سیستەمێكی تاكڕەوی مەزهەبی و تایفی .