د.كاوە مەحمود وەك پێشمەرگەیەكی دێرینی حزبی شیوعیی عێراق و پاشانیش حزبی شیوعیی كوردستان، هەتا دوای ڕاپەڕینیش هەر بە ناوی سەردەمی شاخ هاوڕێ «هادی مەحموود» دەمانناسی، بەڵام دوای ئەوەی وەك حزبی شیوعیی كوردستان بەشدارییان لە كابینەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كرد و پۆستی وەزیری ڕۆشنبیری و، پاشانیش وتەبێژی حكومەتی كوردستانی وەرگرت، گەڕایەوە بۆ ناوە ئەسڵییەكەی خۆی.

ئەم تێكۆشەرە دێرینە كە لە ئێستادا سكرتێری حزبی شیوعیی كوردستانە، لە هەمان كاتدا، ئەكادیمست و توێژەر و نووسەر و ڕووناكبیرێكی دیاری كوردستانە و، لەسەر پرسە نیشتمانی و نەتەوەییەكان هەڵوێست و قسەی جددیی خۆی هەیە و بەرژەوەندیی باڵای نیشتمان دەخاتە سەرووی بەرژەوەندییە حزبییەكان، لەم گفتوگۆیەدا «بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»، بەمجۆرە دید و تیڕوانین و پێشنیار و چارەسەرەكانی خستەڕوو:

 

بۆ ئەوەی بتوانین ناونیشانێك بۆ ئەو ڕووداوە گەورەیە دابنیێن كە «بەئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»یەتی و ئێمە لێرە گفتوگۆی لەسەر دەكەین، دەمەوێت ئاماژە بەوە بكەم كە لە ساڵی 2016 لە تۆلوس پێشانگایەكیان بۆ تابلۆكانی پیكاسۆ كردبووەوە، لەو پێشانگایەدا تابلۆیەك بە ناونیشانی «فڕۆكە» سەرنجی ڕاكێشام، تابلۆكە بریتی بوو لە دیمەنی كەنار دەریایەك و دوو ژن مەلەیان دەكرد و لە سووچێكی تابلۆكەوە شتێكی بچووكی ڕەش دیار بوو، ئەویش فڕۆكە بوو، لەم تابلۆیەدا وێنەی فڕۆكەكە زۆر بچووك دیارە و بەڵام كەسەكان گەورە، بۆیە ئەگەر بمانەوێت لەو تابلۆیە تێبگەین، دەبێت هەموو ڕەهەندەكانی پێكەوە گرێ بدەینەوە.

لێرەوە ئەگەر بمانەوێت ئەو هێرشانەی دەكرێنە سەر هەرێمی كوردستان وەك تابلۆیەك سەیر بكەین و ناونیشانێكی بۆ دابنێین، ئەوا دەبێت بەوجۆرە خوێندنەوە بۆ ئەم ڕووداوانە بكەین، كە هەموو ڕەهەندەكانی ببینین، لە هەمان كاتدا ئەم ڕووداوە بەشێكن لە چەندین ڕووداوی دیكە كە پانۆرامایەك پێكدەهێنن، ئەم پانۆرامایەش پەیوەندیان بە بارودۆخی ئێمە و ناوچەكە و جیهانەوە هەیە، ئەوجا لێرەوە ئەگەر وردەكاریی ئەو تابلۆیە بخوێنینەوە كە ڕووداوەكانی ئێمە پێكدەهێنت، دەبینین كۆمەڵێك بابەت لە خۆی دەگرێت كە بریتین لە:

1- شەڕی سەربازی

هەرێمی كوردستان هەڕەشەی شەڕی سەربازی لەسەرە، وەك بینیمان لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017 بە شەڕی سەربازی هێرش كرایە سەر كەركووك و ناوچەكانی دیكەی كوردستان و هەتا ئێستاش بە بەردەوامی ڕۆژانە بە‌ ڕۆكێت و كاتیۆشا و درۆن هێرش دەكرێتە سەرمان، لە چوارچێوەیەكی فراوانتردا ئەم شەڕە سەربازییە جیا لە میلیشیا چەكدارەكانی عێراق، ئێرانیش بە مووشەك هێرش دەكاتە سەر هەولێر و توركیاش بە شێوازێكی دیكە هێرش دەكات.

2- شەڕی ئابووری

شەڕێكی ئابووریی سەختی فرەڕەهەند لە دژی هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەر لە بڕینی بەشە بودجە و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، تا ئەوەی ئێستا گەیشتووەتە لێدانی سەرمایەدار و بازرگانەكانمان بۆ ئەوەی وەبەرهێنان لە كوردستان نەهیڵین و ژێرخانی ئابووریی كوردستان بڕووخێنن.

3- شەڕی گۆڕانكاریی دیموگرافی

هەتا ئێستاش بە ڕێگەی سیاسەتی بەعەرەبكردن، سیاسەتی گۆڕینی دیموگرافیای بەشێكی زۆری ناوچەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بەردەوامە و بە زۆر لەلایەن عەرەبەكانی كەركووكەوە، زەویی جووتیارەكانمان زەوت دەكرێن و داگیر دەكرین.

4- شەڕ پێفرۆشتنەكانی دادگای فیدڕاڵی بە هەرێمی كوردستان

ئەم دادگایە لە ڕێگەی ئەو بڕیارانەی دژی هەرێمی كوردستان دەریان دەكات، بووەتە سەرچاوەی هەڕەشە و مەترسییەكی گەورە بۆ سەر قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان. دەبینین بە بڕیارەكانی ئەم دادگایە، پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكان هەڵدەوەشێنێتەوە، حكومەتەكەمان دەبێتە حكومەتی كاربەڕێكەر، كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنمان نامێنێت، لەمەش زیاتر كە لای خۆمان بایەخی پێ نادەین، بە بڕیاری 233 ئەم دادگایە بڕگەیەك لە یاسای باری كەسێتی دەگۆڕێت، كە لە بنەڕەتدا ئەم بڕگەیە پەیوەندی بە مافی ژنانی كوردستانەوە هەیە و، لایەنە سیاسییەكان بایەخیان پێ نەداوە.

5- شەڕی دەروونی

 هەموو ئەو شەڕانەی لەدژی هەرێمی كوردستان پیادە دەكرێن لە پێناوی ئەوەیە كە شپرزەیی دەروونی لای خەڵكی كوردستان دروست بكەن و متمانەیان بە دەسەڵاتی سیاسی هەرێمی كوردستان نەمێنێت، لە بەرانبەر ئەمەشدا بە هۆی ئەو ناتەباییەی نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستان خەڵك بە جۆرێك خەریكە نائومێد بێت و توانای بەرگری نەمێنێت، یان لاواز بێت.

ئەم پێنج ڕەهەندە ترسناكە تێكڕای ئەو تابلۆیە پێكدەهێنت كە ئەویش «بەئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»یەتی. لەم ڕوانگەیەوە ئەگەر ناونیشانی تابلۆكەی پیكاسۆ «فڕۆكە» بێت، ئەوا ناونیشانی تابلۆكەی ئێمە «هەوڵدانە بۆ نەهێشتنی ئیرادەی خەڵكی كوردستان، دەستەمۆكردنی كوردایەتی بە شێوازی جۆراوجۆر، كۆتاییهێنانە بەو پرۆسە سیاسییەی لە دوای ساڵی 2003 وە لە عێراق دەستی پێكردووە، كە ئەویش پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەتی عێراقە لەسەر بنەمای فیدڕاڵییەت».

لێرەوە ئەگەر تابلۆی «ڕەوشی كوردستان» سەیر بكەین، كە وەك پانۆرامایەك زنجیرە تابلۆیەكی دیكە تەواو دەكات، بەرچاومان بۆ بیننی كۆمەڵێك خاڵ ڕۆشن دەكاتەوە كە بریتین لە:

یەكەم: لە ڕوانگەی شوناسی كۆمەڵگەكانەوە لە خوێندنەوەی ئەم تابلۆیەدا، ململانێ ناوخۆییەكان لە هۆكارە دەرەكییەكان جیا ناكرێنەوە.

دووەم: ناكرێت ئەم تابلۆیە بە شێوەیەكی تەجریدی سەبارەت بە هەموو شەڕ و ناكۆكییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بخوێنرێتەوە، ڕاشكاوانەتر نابێت مەزندەمان بەوجۆرە بێت كە ئێمە دوورگەیەكی دابڕاوین لە ناوچەكە و ئەوەی ڕوودەدات پەیوەندی بە ئێمەوە نییە و پڕیشكی ناگاتە ئێمە، بەپێچەوانەوە ئێمە بەشێك لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستین، لەلایەكی دیكەش ڕاستە لەدوای تەواوبوونی شەڕی سارد، جیهان بووە تاكجەمسەری، بەڵام جەمسەری هێزی هەرێمییش دروست بوو، ئێستا ئێران و توركیا دوو جەمسەری هێزی هەرێمین و كاریگەریی خۆیان لەسەر هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە و، تێكڕای سیاسەتەكانیشان بە بۆچوونی من دژایەتیی دۆزی ڕەوای گەلی كوردستانە، هەر بۆیە ناكرێت خۆمان لە تێكڕای ئەم گۆڕانكارییانەی لە ناوچەكە و جیهان ڕوو دەدەن، جیا بكەینەوە.

سێیەم: هەندێك لە كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كێشەی نیوەی یەكەمی سەدەی بیستەمە و ئێستا ئێمە لە چارەكی یەكەمی سەدەی بیست و یەكەمداین بە چارەسەرنەكراوی ماونەتەوە، لەوانە یەكێكیان كێشەی فەلەستینە، ئەویتریان مەسەلەی كوردستانە، كە دەشڵێم كوردستان، مەبەستم هەر چوار پارچەی كوردستانە، نەك هەرێمی كوردستان بە تەنیا. لە ماوەی دوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە تاكو ساڵی 2020، زیاتر لە 285 شەڕ ڕوویان داوە و ئەمە جگە لەوەی هەموو خەبات و بەرگری و تێكۆشانێكیش كە بزووتنەوە ڕزگاریخوازییەكان كردوویانە، خراونەتە خانەی شەڕی ناوخۆی دەوڵەت، نەك خەبات لە پێناوی ئازادی و سەربەستی.

چوارەم: یەكێك لەو گۆڕانكارییانەی بەتایبەتی لە ماوەی ئەم 10 ساڵەی دوایی هاتووەتە ئاراوە، ئەوەیە كە ئەم شەڕانە تەنیا بە هێزی سەربازی و سوپای فەرمیی دەوڵەتی ناكرێن، بەڵكو بەشی زۆریان بە هێزی میلیشایی دەكرێت. ئەگەر سەرنج بدەین لە عێراق حەشدی شەعبی هەیە، لە شەڕی ڕووسیا و ئۆكرانیا ڤاگنەر هەبوو، لە لوبنان حزبوڵڵا هەیە و لە یەمەن حوسییەكان، لەناو ئەم گۆڕانكارییەدا دیاردەی دەوڵەتی قووڵیش بە فراوانی دروست بووە و وەك هێزێك دەوڵەت بەڕێوە دەبات.

پێنجەم: بە هۆی پێشكەوتنە خێراكانی تەكنەلۆژیا و دەركەوتنی زیرەكیی دەستكرد، میلیشیا و گرووپە چەكدارەكان، چەكی كوشندەیان دەست كەوتووە و شەڕی پێدەكەن. تیرۆریستانی داعش یەكێك بوون لەو میلیشیا چەكدارانە كە توانییان خەلافەتی ئیسلامی وەك دەوڵەت ڕابگەیەنن، بۆیە دەبێت سەرنج لەسەر ئەوەش بدەین، تەنانەت شەڕی میلیشیا چەكدارەكان، شەڕی تەقلیدی نین و چەكەكانیشیان تەقلیدی نین و بەشێك لەو شەڕانەش بە وەكالەت بۆ دەوڵەتی دیكە دەكرێن.

شەشەم: لەناو ئەم هەموو شەڕ و گۆڕانكارییانەدا، دەبینین جیهان لەم سەردەمەدا لە ناو بارودۆخێكی پاشاگەردانی و نادڵنیایی دەژی، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی توانای چارەسەركردنی كێشەكانی نییە و، وەك دەبینین شكستی هێنا لە چارەسەری ئەو كێشانەی لە شەڕی غەززە ڕوویان داوە.

لێرەوە بەگرێدانەوەی هەموو ڕەهەندە جیاوازەكانی ئەم تابلۆیە، ڕووبەڕووی ئەو پرسیارە دەبینەوە «ئایا پێویستە لەسەرمان چی بكەین؟» كە پێویستە وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە:

• گرنگە دەستنیشانی ئەوە بكەین، ئەو شەڕ و هێرشە ڕۆكێتییانەی دەكرێنە سەر هەرێمی كوردستان، تەنیا بەئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان نییە، بەڵكو مەسەلەی كورد لە تەواوی ناوچەكە كراوەتە ئامانج و، دەیانەوێت ناسنامەی كوردبوونمان نەمێنێت.

• ئەو دەستدرێژییانەی دەكرێنە سەر هەرێمی كوردستان، پرسێكە پەیوەندی بە بوونی بنكەی هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانانەوە نییە، بەڵكو هەوڵێكە بۆ ئەوەی هەموو ئاراستەكان دژی دۆزی ڕەوای كورد بن و هێرشی بكەنە سەر.

• دەبێت لایەنە سیاسییەكانی كوردستان هەڵسەنگاندن بكەن لەسەر شێوازی بەشدارییان لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا و ئەو پرسیارە لە خۆمان بكەین: «ئایا پرۆسەی سیاسیی عێراق بەرەو كوێ دەڕوات؟» ئەوەی من دەیبینم، ئەوەیە لە دوای ساڵی 2003 هەلێك هاتە پێشەوە بۆ ئەوەی عێراق ببێتە دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و كوردستانیش هەرێمێك بێت لە چوارچێوەی ئەو دەوڵەتە فیدڕاڵییە، ئێستا هەلەكە كۆتایی هات و تەواو بووە. ئەمەش مانای ئەوەیە ئێمە ئێستا گەڕاوینەتەوە بۆ قۆناغی ڕاگواستنەوە و نازانین چیمان بەسەر دێت و بەرەو كوێ دەچین، بەتایبەتیش كە ئەو شاڵاو و دەستدرێژییانەش بە بەردەوامی دەكرێنە سەر گەلی كوردستان.

• بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم شاڵاو دەستدرێژییانە، ئێمە وەك هێز و لایەنە سیاسیەكانی كوردستان پێویستمان بە یەكگرتوویی هەیە، ناكرێت ئێمە لە هێرشی داگیركارێك بێدەنگ و لەسەر ئەوی دیكە بەدەنگ بێین، بۆ ئەمە پێویستمان بە یەكڕیزی و یەكهەڵویستی هەیە لە چوارچێوەی بەرژەوەندیی باڵای گەلی كوردستاندا.

لە دوماهی قسەكانمدا و لە چوارچێوەی ئەو سەرنجانەی لە قسەی بەشداربووان لام دروست بوون، ئەو سەرنجەم لادروست بوو كە لە ئێستادا گوتارێكی سیاسی لەناو خەڵكی هەرێمی كوردستاندا زاڵە و هێزە سیاسییەكانیش ڕۆڵیان تێدا هەبووە، ئەگەر هەموو ڕەهەندەكانی ئەو گوتارە زاڵە پێكەوە كۆبكرێتەوە، لە تایتڵی شانۆگەرییەكی سامۆئیل بیكت بەناونیشانی «لە چاوەڕاوانیی گۆدۆ»دا بەرجەستە دەبێتەوە، ئەمەش بەو مانایەی ئێمەش لە چاوەڕوانیی ئەوەین كە هۆكارێكی نێودەوڵەتی بێتە پێشەوە و ئەم بارودۆخە یەكلایی بكاتەوە و هۆكاری ناوخۆیی هیچ ڕۆڵێكی نییە.

ئەوەی ئێمە باسی دەكەین، پرسی ناكۆكیی نێوان دوو هێز نییە كە لە چوارچێوەیەكدا لایەك سەركەوتن بەسەر لایەكەی دیكە بەدەست دەهێنێت، ئەم پرسە پاشخانێكی مێژوویی هەیە. ڕووداوەكانی عەززە دەریانخست قوبەی ئاسانین و سیستەمی پیكاسۆ ناتوانێت ئاسایشی ئیسرائیل بپارێزێت، دەریخست تەنیا بە هێرشەكانی حەماس ناتوانێت سیفەتی ڕزگاریخوازی وەربگرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە مانای بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی ئەوە نییە كە خەڵكی مەدەنی بكوژێت، بۆیە ئەوەی كە دێتە پێشەوە ئەوەیە كە ڕێگەچارەی دیالۆگ و دانوستاندن بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بوونی نەماوە، كاتێك باسی هێرش و دەستدرێژییەكان دەكەین بۆ سەر هەرێمی كوردستان، دەبێت لەوە ئاگادار بین، ئەم پرسە پەیوەندی بە پرۆسەی سیاسی و ئیشكالیەت لە دەوڵەتی عێراق و دەوڵەتانی ناوچەكە (سووریا و ئێران و توركیا)وە هەیە.

لەم چوارچێوەیەدا گرنگە ئێمە بەو جۆرە سەیری ئەم پرسە بكەین، كە ئاسایشی هەرێمی كوردستان یەك ئاسایشە و بەشێكە لە ئاسایشی نەتەوەیی هەر چوار پارچەی كوردستان، ئەگەر سەرنج بدەین دەوڵەتانی (ئێران، عێراق، توركیا، سووریا» وێڕای هەموو ناكۆكییەكانی نێوانیان، بەڵام بە درێژایی مێژوو هەمیشە لەسەر لێدانی پرسی كورد و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان پێكەوە كۆك بوون. هەر بۆیە ئەو هێرشانەی ئێران و توركیا و میلیشیا چەكدارەكانی عێراق دەیكەنە سەر هەرێمی كوردستان هەموو یەك ئامانجیان هەیە و ناكرێت لێكیان جیا بكەینەوە.

ئەمە یەكەم جار نییە ئێران بە ڕۆكێت هێرش دەكاتە سەر هەرێمی كوردستان، پێشتر هێرشی كردووەتە سەر كۆیە و لە كەمپی ئاوارە مەدەنییەكانی حزبی دیموكراتی كوردستانی داوە و بە دەیان ژن و منداڵی شەهید كردوون، هەروەها توركیا بۆ نموونە هێرشی كردە سەر ناوچە گەشتیارییەكانی زاخۆ بە دەیان گەشتیار بوونە قوربانی، لە هەمان كاتدا چەندین هاووڵاتیی سڤیل لە گوندەكانی كوردستان بە هۆی ئەو هێرشانەوە كوژراون، لە بەرانبەر ئەم دەستدرێژییانە عێراق وەك دەوڵەت هیچی پێ نەكراوە، لەوەی زاخۆ كە هەندێك گەشتیاری عەرەب بوونە قوربانی هەندێك ناڕەزایی و بەیاننامەی دەركرد، بەڵام بۆ ئەوەی ئێران ئەوەشی نەبووە. كوشتنی خەڵكی مەدەنی لە هەر كوێیەك ببێتە قوربانی وەك یەكە و تاوانی گەورەیە، بۆیە ئەم حاڵەتە پێویستی بە تەكیفیكی یاسایی هەیە. ئەوەی لە ناوچەكە ڕوودەدات، بەتایبەتی لەو شەڕ و دەستدرێژییانەی ڕوودەدەن و خەڵكی مەدەنی و بێتاوانی تێدا دەبێتە قوربانی، ئەوجا ئەم تاوانانە لە سووریا بن، یان لەو هێرش و دەستدرێژییانە بن كە لەلایەن دەوڵەتانی دراوسێمان بێت، ئەوەی عێراق لە دژی هەرێمی كوردستان دەیكات، هەموویان دەكەونە چوارچێوەی تیرۆری ڕێكخراوی دەوڵەتەوە.

پرسیاری گرنگ ئەوەیە لەناو ئەو هەموو كارەسات و چارەنووس نادیارییەدا، بۆچی هەر دەبێت چاوەڕوانی « گۆدۆ» و هۆكارێكی دەرەكی بین، بۆ ئەوەی بارودۆخەمان بۆ یەكلایی بكەنەوە، یان دەبێت خۆشمان خەمێك لە خۆمان بخۆین؟

بۆ ئەوەی بتوانین خۆشمان ڕۆڵێكمان هەبێت لەم بارودۆخەدا، خاڵی گرنگ كە دەبێتە بناغە بۆ چارەسەری هەموو كێشەكان، گرێدانی دیالۆگی نیشتمانییە، ئەم دیالۆگە دەبێت دیالۆگێكی ڕەخنەگرانە بێت، پێداچوونەوە بێت بە هەموو سیاسەتەكان، پێداچوونەوە بێت بە سیاسەتی چەمكی حوكمڕانیی باش لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری، ئەمە تەنیا ڕێگە چارەیە و دەبێت خۆمان بۆ گۆڕانكارییەكان ئامادە بكەین. دەبێت كاریگەر بین لەناو گۆڕانكارییەكاندا، دەبێت پێش هەر شتێك لە خۆمانەوە دەست بە گۆڕانكاری لە خۆماندا بكەین، ئەگەرنا هەر چاوەڕێی هۆكاری دەرەوە بكەین بۆ ئەوەی بارودۆخەكەمان بۆ یەكلایی بكاتەوە، ئەوا بەدڵنیاییەوە دەكەوینە چوارچێوەی ئەو تایتڵەی كە ساموئیل بیكت دایناوە: «لە چاوەڕوانیی گۆدۆ»دا دەمێنینەوە.