یەكێ لەو دیاردە و كارە خراپ و بێ شەرعییانەی لەناو كۆمەڵگە هەیە و خەڵكانێك كوێرانە پەنای بۆ دەبەن، بابەتی سیحرو جادووە، كە بەداخەوە خەریكە تەشەنە دەكات و دەبێتە مەترسی و هەڕەشە لەسەر كۆمەڵگەی كوردی.

سیحر و جادوو، بریتییە لە ئەنجامدانی تەلیسم و ڕەمز و شێواندن و خوێندن و گرێ و خەڵەتاندن و فێڵ و كاری ناسرووشتی و ناڕەوا و تاوان، كە كاردانەوەی خراپ و نەرێنی لەسەر دەروون و جەستەو بیركردنەوەی مرۆڤ و ئاراستەی كۆمەڵگە هەیە و، جاری وایە بەم هەنگاوە مرۆڤ بەرەو سەرگەردانی و شەڕ و كوشتن و یاخیبوون و جیابوونەوەی خێزانی و داڕووخان و شڵەژانی دەروونی و لەدەستدانی ئۆقرە و متمانە و بێ هیوایی دەبات.

سیحرو جادوو ڕێگایەكە بەرەو خراپی و فەساد و زیانگەیاندن بە مرۆڤ و ئاستی بیركردنەوە و ئاراستەی عەقڵ و ژیان، لەسەرووی هەموو ئەوانەشەوە هۆكارێكە بۆ دەرچوون لە دین و نزیكبوونەوە لە كوفر و وێرانبوونی عاقیبەت، چونكە كەسی جادووگەر (ساحیر) بە لادان لە دین و یارمەتی و دەستتێكەڵكردن لەگەڵ جنۆكە و شێواندنی كەلامی خوا ئەم كارە دەكات، بۆیە ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەموو ڕێگا و دەرگایەكی بەسەر ئەم بابەتە داخستووە و تەنانەت فێربوون و خوێندن و كردن و باوەڕبوون بە بابەتی سیحر بە ناڕەواو نادروست و كوفر دادەنێت.

بەداخەوە كەسانێك كەوتوونەتە نێو ئەم بازاڕە و لەخشتەبردنی خەڵك، كەسانێكی دیكەش بە پەنابردن بۆ ئەم ئافاتە مەترسیدارە بازاڕەكە خۆش دەكەن، لە بابەتی سیحردا (چ ئەوەی دەیكا، یان ئەوەی بڕوای پێیەتی و بۆی دەكرێ) هەردووكیان یەكسانن لە ئەنجامدانی تاوانێكی گەورە و كردەیەكی حەرام و هەنگاوێكی پڕ لە مەترسی بۆ سەر لایەنی ئیمانی و خێزانی و كۆمەڵایەتی.

سیحرو جادوو بۆی هەیە و هەقیقەتیشی هەیە، وەك ئیمامی نەوەوی دەفەرموێ: «والصحيح أن السحر له حقيقة، وبه قطع الجمهور، وعليه عامة العلماء...». واتە: سیحر هەقیقەتی هەیە و كۆی زانایانیش لەسەر ئەوە كۆكن. هەروەها ئیمامی قوڕتوبی لەم بارەوە دەڵێت: «ذهب أهل السنة إلی أن السحر ثابت و له حقيقة». واتە: پەیڕەوانی ئەهلی سوننە پێیان وایە كە سیحر و جادوو بنچینە و حەقیقەتی هەیە، بە دڵنیاییەوە كاریگەری نێگەتیڤی هەیە لەسەر مرۆڤ و تووشی چەندین نەهامەتی دەكات، ئەم كاریگەریی و زیانگەیاندنە بەپێی دەقی قورئان ئاماژەی پێ كراوە، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: «فَيتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْ‌ء وزَوْجِهِ».

ئەو دیاردەیە بە پێی شەریعەت و دەقی قورئان و فەرموودە حەرام كراوە و بگرە سزای توندیش بۆ بكەرانی دیاری كراوە و مەترسی لەسەر خودی ئیمانی مرۆڤەكانیش هەیە. خوای گەورە لە قورئانی پیرۆز دەفەرموێ: «َاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَي مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَي الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّي يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ..» البقرە: 102. واتە: ئەوان شوێنی ئەوە كەوتن، كە شەیتانەكان دەیانخوێندەوە دەربارەی دەسەڵات و حكومەتی سولەیمان، ئاشكرایە كە هەرگیز سولەیمان كافر نەبووە، بەڵكو شەیتانەكان كافربوون ‏و خەڵكیان فێری سیحر و جادوو دەكرد، هەروەها مەردومیان فێری ئەوە دەكرد كە بۆ هارووت‏ و مارووت دابەزیبوون (كە دوو فریشتە بوون) لە بابل (مەبەستیشیان تێگەیاندنی خەڵكی بوو لە سیحر و جادوو)، ئەوانیش كەسیان فێری هیچ شتێك نەدەكرد، تا پێیان نەوتایە: ئەم كارەی ئێمە بۆ تاقیكردنەوەیە و خۆت كافر مەكە (كەچی هەندێك هەر كۆڵیان نەدا) و لەو فریشتانەوە شتی وافێر دەبوون كە ژن ‏و مێردی پێ لە یەك جیا بكەنەوە، (هەر چەندە) ئەو جادووگەرانە ناتوانن هیچ زیانێك بە كەس بگەیەنن، مەگەر ویستی خوای لەسەر بێت، ئەو خەڵكە سەرگەردانە هەمیشە فێری شتێك دەبن كە زیانیان لێ دەدات و سوودی نییە بۆیان.

بەپێی ئاماژەكانی ئەم ئایەتە بێت، سیحر كاریگەری و زیانی مەترسیداری خۆی هەیە و یەكێ لەو لێكەوتە خەتەرناكانە لێكترازانی خێزان و هەڵوەشاندنەوەی ژیانی هاوسەرییە، كاردانەوەی ئەم بەدكارییە بەسەر تاك و كۆمەڵگە و تێكدانی خێزان و نانەوەی نائارامی و پشێوی دەروونی و كۆمەڵایەتی، هێمایە بۆ ئەو ڕاستییە، كە جادووگەری و سیحر نەك تەنیا بۆ خێزان و هەڕەشەی ئابڕووبردن و كاری بەدڕەوشتی، بەڵكو لەسەر كیان و نیشتمانیش مەترسیی زۆری هەیە. بۆیە پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) هۆشداری توند دەداتە ئەو جۆرە كەسانە و لە زیان و مەترسییەكان ئاگاداریان دەكاتەوە و دەفەرموێت: «مَنْ أَتَي عَرَّافًا أو كَاهِنًا فَصَدَّقَه بِمَا يَقُولُ، فَقَدْ كَفَرَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَی مُحَمَّدٍ صلَّي اللهُ عليه وسلَّم»، واتە: هەر كەسێ بچێتە لای ئەوانەی كاری عەڕافی و كەهەنە دەكەن- كە بە زاراوەی ئەمرۆ پێیان دەگوترێ جادووگەر و فاڵگرەوە- ئەوە لە كوفر نزیك بووەتەوەو بێ باوەڕە بەرانبەر ئەو شەریعەتەی بۆ پێغەمبەر هاتووە. یان لە ڕیوایەتێكی دی هاتووە: «مَن أتَي عَرّافًا فسأله عن شَيءٍ لَم تُقبَلْ له صَلاةٌ أربَعينَ لَيلَةً»، واتە: هەر كەسێك بچێتە لای عەڕافێك- جادووگەرێك- پرسیاری لێ بكات، ئەوە چل شەو نوێژی لێ وەرناگیرێت.

 تەنانەت پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) ئەم كردەیە لە دوای شەریكدانان بۆ خوا بە گەورەترین تاوان و بە یەكێ لە گوناهە گەورەكان هەژمار دەكات و دەفەرموێ: «اجتنبوا السبع الموبقات..، قیل: یا رسول الله، وما هن؟ قال: الشرك بالله، والسحر...»، واتە: خۆتان بپارێزن لە حەوت تاوانە گەورەكە، فەرموویان كامانەن ئەی پێغەمبەری خوا؟ فەرمووی: یەكەم: شەریكدانان بۆ خوا، دووەم: كاری سیحر و جادووگەری...

ئێستا بەپێی ئاماژەكان ئەم دیاردەیە لە ناو كۆمەڵگەی ئێمە بەربڵاوە و كەسانێك بە ناوی دین و لەژێر ناوی مەلا و شێخ ئەم كارە دەكەن، كەسانی ساویلكەش بۆ ڕاستكردنەوەی باری لاوازی دەروون و بە ئامانجی هاتنەدی ئاوات و كردنەوەی بەخت و گەیشتن بە مەبەستێكی دیاریكراو، یان خەیاڵاوی و زیانگەیاندن بە كەسی ناحەز و دەركردنی ڕق و كینە لە كەسانی دیكە و.. هتد. پەنا بۆ ئەو جۆرە كەسانە دەبەن و پارەی خۆیان بە هەدەر و ئیمانیان تووشی لەدەستدان و ژیانی خۆیان بەرەو سەرگەردانی دەبەن.

بۆیە ئەنجومەنی باڵای فەتوا لە بەرواری 23ی5ی2021 لە فەتوایەكی گرنگ و تایبەت هەڵوێست و دیدگای شەرعی لەم بارەو لەپێناو هۆشیاركردنەوەی خەڵك لە خۆپارێزی بەرانبەر ئەم دیاردەیە و چوون بۆ لای فاڵگرەوە و جادووگەران بڵاو كردەوە، كە لە بەشێكی فەتوایەكە هاتووە: «جادووكردن و سیحر جگە لەوەی گوناهێكی گەورەیە و لە چوارچێوەی كوفردایە و سزایەكی گەورەی لە قیامەتدا هەیە، كاریگەریی زۆر خراپیشی هەیە لەسەر تاك و كۆمەڵگە و تێكدانی شیرازەی خێزان، هەروەها پارە بە هەدەردان و زەرەرگەیاندن بە خەڵكی بێ‌تاوانی تێدایە و كە ئەمانە تێكڕایان گوناهی گەورەن و پێویستە كۆمەڵگەیان لێ دوور بخرێتەوە»‌. لە بەشێكی دیكەیدا هاتووە: «پێویستە موسڵمانان خۆیان بەدوور بگرن، هەر كەسێكیش كاری وای ئەنجام داوە، پێویستە دەمەو دەست تەوبەی لەسەر بكات».

بە دوایدا لە 22ی6ی2021 یەكێتیی زانایان نووسراوێكی فەرمی بە ژمارە (447)‌ ئاراستەی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم كرد، لە پێناو پاراستنی شكۆی خێزان و بەها كۆمەڵایەتییەكان، داوای كرد پێویستە ڕێگە لە هەموو ئەوانە بگیرێت كە سیحر و جادوو دەكەن و بەو ناوە هەم بازرگانی بە دین و ژینی میللەت دەكەن، هەم كارێكی پێچەوانە لەگەڵ ناوەرۆكی ئیسلام ئەنجام دەدەن.

خۆشبەختانە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی لە پڕۆژەیەكدا چەند ڕێنماییەكی بە ناونیشانی (ڕێنمایی تایبەت بە نەهێشتنی دیاردەی سیحر و جادوو و هاوشێوەكانی) دەركرد و لە ژمارە (313)ی ڕۆژنامەی وەقائعی كوردستان بڵاو كرایەوە و، لە بەرواری 3ی1ی2024 گشتاندنێكی بۆ سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییەكانی ئەوقاف كرد، بە ئامانجی جێبەجێكردنی ناوەرۆكی ڕێنماییەكان لە بارەی دیاردەی سیحر و جادووەوە.

لە ژێر ڕۆشنایی هەنگاوە پەیوەستەكانی ئەم بوارە، بۆردی باڵای وتاری هەینی لە وەزارەتی ئەوقاف؛ چەندین وتاری هەینی تایبەت كردووە بەم پرسە بە ئامانجی هۆشیاركردنەوەی هاووڵاتیان و كۆمەڵگە لەبارەی مەترسییەكانی سیحرو جادوو پەنا بردن بۆ ساحیران، كە دوایین وتاری بە ناونیشانی (سیحر و مەترسییەكانی لەسەر خێزان و وڵات) پەسند كردووە.

هەموو ئەو پەیام و هەوڵە گرنگانە و هاوشان هیممەتی مامۆستایانی بەڕێزی ئایینی، پێویستە ببنە هاندەر و زەمینەیەكی باشی هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگە و نەهێشتنی ئەم دیاردەیە كە وەك بازاڕێكی ڕەش خەریكە شیرازەی خێزان و ئاشتیی كۆمەڵایەتی بەرەو ئاقارێكی مەترسیدار ببات.

 

بەرپرسی ڕاگەیاندنی یەكێتیی زانایانی ئایینیی ئیسلامیی كوردستان