پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینی و ئایینزاكان لە هەرێمی كوردستان بەشێكی ڕەسەن و دانەبڕاون لە هەرێمی كوردستان كوردستان كە بە (11) كورسیی كۆتا لە پەرلەمانی كوردستان بەشدارن، ئەمەش بۆ ئەوەیە تاوەكو دەنگ و ڕەنگ و ژمارەكانیان بزر و پەرشوبڵاو نەبێتەوە. بۆ ئەوەی بزانین ئەو خاڵانە چی بوون وای كرد یاسای هەڵبژاردن هەموار نەكرێتەوە و، بۆ قسەكردن لەسەر كورسیی كۆتاكان و چەندین پرسی دیكە، گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ جەنان جەبار سەرۆكی پارتی ئەنجومەنی نەتەوەیی كلدان ئەنجام دا.

 

 

* ئاشكرایە بەهۆی ئەوەی فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان لە ساڵی 2022 نەگەیشتە ئەو تەوافوقەی كە یاسای هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان هەموار بكرێتەوە، بەم هۆیەشەوە نەتوانرا هەڵبژاردن لە كاتی خۆیدا ئەنجام بدرێت، پرسیار ئەوەیە ئەو خاڵە ناكۆكانە چی بوون كە بوونە ڕێگر لەوەی یاسای هەڵبژاردن هەموار بكرێتەوە؟

- خاڵە ناكۆكەكانی بەردەم هەمواركردنەوەیی یاسای هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان زۆر بوون، بەڵام ئەوەی تایبەت بە كۆتاكان بوو، لەلایەن پەرلەمانتارانی كوردستانەوە گفتوگۆی زۆری لەسەر كرا، سەرئەنجام یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەیویست سیستمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ببێتە چوار بازنە و كورسیی كۆتاكانیش بە هەمان شێوە دابەشی سەر چوار بازنە بكرێت، گەرچی پاش چەندین كۆبوونەوە لەلایەن لایەن و حزبە كریستیانەكان، گەیشتینە ئەو ئەنجامەی كە ئەوە لە بەرژەوەندیی پێكهاتەكاندا نییە، بۆیە ئەو بۆچوون و سیستمەی یەكێتی دەیوویست قبووڵمان نەكرد، هەروەها خاڵێكی دیكەی ناكۆك لەسەر دەنگدانی تایبەت بوو، كە دەیانویست لەو دەنگدانەدا مەسیحییەكان دەنگ بۆ مەسیحییەكان بدەن، نەك دەنگدانەكە بەگشتی بێت، ئێمە ئەو بۆچوونەشمان پەسەند نەكرد، بۆ زیاتر تێگەیشتن و وردبوونەوە لەو ڕاوبۆچوونانە چەندین جار لەگەڵ یوئێن و كونسوڵگەرییەكانی وڵاتان كە لە هەولێرین، كۆبووینەوە، پاشان گەیشتینە ئەوەی یوئین و كونسوڵگەرییەكانیش پێیان ڕاگەیاندین ئەو بۆچوونانەی یەكێتی، بەتایبەت لەسەر دەنگدانی تایبەت دژی مافی مرۆڤە و ناتوانرێت ئیجباری ئەوە بكەین، كە دەنگی مەسیحییەكان تەنیا بۆ مەسیحییەكان بێت، بەڵكو ئێمە وەك مەسیحییەكان جەماوەر و دەنگدەرمان لە ناو خەڵكی هەرێمی كوردستاندا بە شێوەیەكی گشتی هەیە، بۆ نموونە یەكێكی وەك من خەڵك و جەماوەری دەشتی بەرانەتیی سەر بە پارێزگای هەولێر زۆر دۆستایەتی و تێكەڵاوییان لەگەڵم هەیە و دەنگیش بە ئێمە دەدەن، لەلایەكی دیكە ئێمە وەك مەسیحییەكان بەتایبەت وەك لایەنگرانی حزبەكەمان، كەسێكی كوردی موسڵمان كە زۆر نیشتمانپەروەر و شۆڕشگیڕ و دڵسۆزی كورد و كوردستانە، ئەوە دەمانەوێت دەنگ بەوە بدەین، لەو سیستمەی كە ئەوان دەیانویست ئەوە جێبەجێ ناكرێت، بۆیە ئێمە بەشێوەیەكی بنبەست قبووڵمان نەكرد، گەرچی پاشان بۆ ئەوەی هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، بە دۆست و لایەنگر و یۆئێنیشمان گوت: ئەو خاڵەی كە دەڵێت دەنگدانی تایبەت مەسیحی بۆ مەسیحییەكان بێت قبووڵی دەكەین، تەنیا لە پێناو ئەوە بوو قەوارەی هەرێمی كوردستان نەكەوێتە بۆشایی یاساییەوە و پڕۆسەی هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، بەڵام بە هیچ شێوەیەك قبووڵ ناكەین كورسیی كۆتا دابەشی سەر چوار بازنە ببێت، چونكە دەنگەكانمان بزر و پەرشوبڵاو دەبێتەوە، لە شارێكی وەك هەڵەبجە یەك خێزانی مەسیحی نییە و لە سلێمانی خێزانە مەسیحییەكان ژمارەیان ناگاتە (120)خێزان، هەروەها لە دوا هەنگاوی گفتوگۆیەكانی نێوان لایەن و حزبە كوردستانییەكان، جگە لە پارتی، هەموویان دەیانویست بۆ سیستمی هەڵبژاردنی ساڵی 1992 بگەڕێینەوە، كە لەو سیستمەشدا نەتەوەی توركمان كۆتایان نییە و دەبێت لە هەڵبژاردنی گشتیدا بەشداری بكەن، بۆیە ئەمەش قبووڵ نەكرا، چونكە مافی نەتەوەیەكی ڕەسەنی كوردستان پێشێل دەكرێت.

* گرنگیی دووبارە هەڵبژاردنەوەی پەرلەمانی كوردستان لە چیدایە، ئایا وەك ئەندامێكی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان، بێجگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان چ لایەنێكی دیكە ئامادە و پەرۆشە بۆ ئەوەی هەڵبژاردن لە شوباتی داهاتوو ئەنجام بدرێت؟

- ئێمە هەموومان وەك كوردستانی لە سەرەتای شۆڕشی ئەیلول و گوڵان و هەموو شۆڕشەكانی ڕزگاریخوازی گەلی كوردستان بەشدار بووین، شەهید و خوێنمان بەخشیوە و گوندمان سووتاوە و وێران كراوە و ئەنفال و كیمیاباران كراوین، بۆ ئەوە بوو ڕۆژێك لە ڕۆژان قەوارەیەكی وەك ئەوەی ئێستای كوردستان ببینین، ماوەی زیاتر لە 32 ساڵە خاوەنی قەوارەیەكی ئازاد و سەربەخۆی خۆمانین و حوكمڕانییەكی دیموكراتیی نیشتمانیمان هەیە، بۆیە نامانەوێت جارێكی دیكە بكەوینەوە ژێردەستی و زوڵم و ستەمی شۆڤێنیی و تایفەگەرییەوە، هەر بۆیە بۆ پاراستی ئەو قەوارەیە زۆر گرنگ و پێویستە بەزووترین كات هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، بەتایبەت لەبەر ئەو بارودۆخەی كە ئێستا بۆیان دروست كردووین، كە پەرلەمانمان نەماوە. سەبارەت بەوەی كێ پەرۆشە بۆ ئەوەی هەڵبژاردن بكرێت؟ بە دڵنیاییەوە ئێمەش زۆر پەرۆشین كە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێت، هەرچەندە یەكێتی و هەندێك لایەنی دیكەش لە ڕووی میدیاییەوە دەڵێین هەڵبژاردن پێویستە و، گوایە ئەوان لە ناوەڕۆك و قووڵایی هەست و بیروباوەڕیانەوە دەیانەوێت هەڵبژاردن بكرێت، بەڵام من دەڵێم نەخێر نایانەوێت پڕۆسەی هەڵبژاردن لەو كاتەی كە بۆی دانراوە ئەنجام بدرێت، بەڵگەشمان زیاتر لەسەریان لەو سكاڵایەی ئەم دواییەیە لە دادگای فیدراڵی، كە مەبەستی سەرەكییان ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنە، چونكە سكاڵاكە بە هەرجۆرێك بڕیاری لەسەر بدرێت، وادەكات كۆمیسیۆن نەتوانێت بە تەواوی خۆی ئامادە بكات بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەكە، بۆیە ئەوەی من دەیبینم یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن پەرۆش نین، لەلایەكی دیكەوە ئەو سكاڵایەی كە یەكێتی پێشكەشی كردووە زۆر مەترسیدارە، بەتایبەت لەسەر كۆتای پێكهاتەی توركمان، كە وا دەكات ئەو پێكهاتە و نەتەوە ڕەسەنەی باشووری كوردستان نوێنەریان وەك كۆتا لە پەرلەمان نەمێنێت.  

* خاڵی سەرەكیی ناكۆكی لە پرۆسەی هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن، كۆتای پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكانی كوردستانە، فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمان بێجگە لە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان، داوای ئەوەیان دەكرد كە كۆتای پێكهاتەكان بەسەر هەر چوار بازنەی پارێزگاكاندا دابەش بكرێن، بۆچی ئێوە وەك پێكهاتەكان بەم دابەشكردنە ناڕازی بوون؟

- ئێمە وەك پێكهاتەكان بەتایبەت مەسیحییەكان، بە هەموو لایەنەكانمان ڕاگەیاند كە دەتوانن سیستمی هەڵبژاردن بكەنە چوار بازنە و چەندین بازنە، هەر وەك هەڵبژاردنی بەغدا كە(18) بازنە بوو، كە بۆ كۆتاكان تەنیا یەك بازنەبوو، بەڵام بۆ ئێمە لەو كاتەی بكرێتە چوار بازنە، جگە لەوەی دابەشكردنە، هاوكات پەرشوبڵاوكردن و بزربوونی دەنگەكانی ئێمە و كۆتاكانە بەگشتی، چونكە وەك پێشتر ئاماژەم پێدا، ئێمە جەماوەر و دەنگدەرمان لە هەندێ شاری وەك هەڵەبجە و سلێمانی نییە، یان زۆر كەمە، لەلایەكی دیكەوە ئەو پێشنیارەی كە یەكێتیی پێشكەشی كردووە، زۆر ناڕەوا و پێشێلكردنی مافی پێكهاتەكانە، بۆ نمونە كورسیی كۆتای كریستیانەكان كە (5)كورسییە، دوو كورسی بۆ سلێمانی و دوو كورسی بۆ دهۆك و یەك كورسی بۆ هەولێر دانراوە، لەو دابەشكردنەدا بە تەواوی مەبەست و نییەتی یەكێتی دەردەكەوێت، بۆ ئەوەیە كە ئێمە نەبینە خاوەن كورسییە ڕاستەقینیەكەی خۆمان، چونكە دەنگ و قورسایی ئێمە لەسەر پارێزگای هەولێرە، پاشان دهۆك، ئەوان دەتوانن بە پشتبەستنی سەرژمێرییەك ئەو پێشنیارانە بكەن، بۆ نمونە لە ئێستادا تەنیا لە عەنكاوە چوار هەزار خێزانی كلدانی هەیە، جگە لە ئاشووری و سریانی و ئەرمەنی، كەچی یەك كورسییان بۆ داناوە، بەڵام لە سلێمانی كەمتر لە 120 خێزانی مەسیحی هەیە دوو كورسییان بۆ داناوە، بۆیە دەپرسین ئایا ئەمە ڕەوا و هەقە، یان سڕینەوە و نەهێشتنی دەنگی ئێمەیە وەك پێكهاتەیەكی ڕەسەنی هەرێمی كوردستان؟. 

* بیانووی حزبە كوردستانییەكان بۆ دابەشكردنی كۆتای نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان ئەوەیە كە دەڵێن: «ئەم كۆتایانە بەشێكن لە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان» ئەمە لە كاتێكدایە نەتەوەكان جیاواز و ئایینەكانیش جیاوازن، پرسیاری ئێمە ئەوەیە ئێوە چۆن سەیری ئەم خاڵە دەكەن، كە پشتگیریی فراكسیۆنی پارتی دەكەن؟ گریمان ئەو تۆمەتەی ئەوانە ڕاستە، ئێوە وەك نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان لە كام خاڵە هاوبەشەوە هاوپەیمانی لەگەڵ پارتی لە لایەنەكانی دیكە بە باشتر دەزانن؟

- ئەمەی ئەو لایەن و حزبانە دەیڵێن جێگەی سەرسوڕمانە، چونكە لە كاتێكدا ئێمە لەگەڵ تۆ نەبین ئەوە دوژمنین، بەڵكو ئەوەی ئەوان باسی دەكەن شتێكی دیكەیە، لە هەموو دنیا بۆ پێكهێنانی حكومەت و تێپەڕەندنی یاسای نیشتمانی و بەرژەوەندییە باڵاكان، هاوپەیمانی هەیە، ئێمە كە هاوپەیمانیمان لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هەیە، هۆكار ئەوەیە كە ئەو حزبە پشتگیری و داكۆكی لە ماف و بەرژەوەندییەكانمان دەكات، بۆیە لەگەڵیاندا هاوپەیمانیمان كردوە، نەك ئێمە لەگەڵ ئەوانین بەبێ هیچ كار و بەرژەوەندییەك و دژی لایەنێكی دیكە بین، نەخێر هەموو لایەن و حزبە كوردستانییەكان ڕێزیان لامان هەیە، بەڵام بەرژەوەندیی هاوبەش و چارەنووسسازمان لەگەڵ پارتی هەیە و من لێردا شاهێدییەكی دیكە دەدەم، كە ڕۆژێك لە ڕۆژان پارتی بە ئێمەی نەگوتووە لە فڵانە كار و پڕۆژە دەنگ بە ئێمە بدەن، بەڵكو واقیع و كار و پڕۆژەكان، بەتایبەت ئەوانەی نیشتمانی و بەرژەوەندیی گشتییە، وای كردووە دەنگەكانمان لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و واقیعە ڕاستەقینەكە بێت. لەلایەكی دیكەوە ئێمە وەك كلدان هەرگیز ئەو وتار و بڕیارەی جەنابی سەرۆك مسعود بارزانی لەبیر ناكەین كە لەكاتی شەڕی تیرۆریستانی داعش فەرمووی (ئێمە یان لەگەل یەكتر دەژین یان لەگەڵ یەكتر دەمرین)، هەروەها زۆرجار ئێمە باس لەوەش دەكەین كە ئەگەر جەنابی سەرۆك بارزانی نەبووایە، ئەوە ناو ماف و بەرژەوەندییەكانمان لە دەستووری هەمیشەیی عێراقدا نەدەبوو.

* ئێوە وەك كریستیانەكان، بەتایبەت كلدانی، كە بەشێكی ڕەسەنی گەلی كوردستانن، مەزندەتان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی كوردستان و بەشداریی كریستیانەكان لە حكومەتی داهاتووی كوردستاندا چۆن دەبینن؟

- ئێمە وەك كلدان بۆ ئەوەی پارێزگاری لە قەوارەی هەرێمی كوردستان بكەین، پێویستمان بەوەیە لەو كات و ساتەی كە بۆ پڕۆسەی هەڵبژاردن دیاری كراوە، هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، تاوەكو لەو بۆشایی یاسایی و بارودۆخە نەخوازراوەی هەیە، ڕزگارمان ببێت، داواكارین لە حزب و لایەنە كوردستانییەكان جەخت لەوە بكەنەوە ئەمڕۆ باشترە هەڵبژادرن بكرێت نەك سبەی، ئێمە لە هەڵبژاردنی پارێزگاكانی عێراقیش لیستێكی هاوپەیمانیمان لەگەڵ چەند لایەنێك بە ناوی (حامورابی) دروست كردووە، كە بەشداری لە هەڵبژاردنەكەدا دەكەین، هەرهەمان ئەو هاوپەیمانییە بەشدار دەبین لە هەڵبژاردنەكەی پەرلەمانی كوردستانیش، لەلایەكی دیكەوە هەموو كات ئێمە حكومەتی كوردستان بە هی خۆمانی دەزانین و بەشداریی كارای تێدا دەكەین.