78%ی خەڵكی كوردستان دەڵێن:

بەغدا شەڕی ئابووری لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەكات

 

ئەم ڕاپرسییە كە لە ڕێی سێرڤەرئۆنڵاینی (Kobotoolbox)ی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان لە هەرێمی كوردستان بە شێوەی ئۆنلاین ئەنجام دراوە، 550 هاووڵاتی لە پارێزگاكانی هەولێر بە ڕێژەی 37.7% سلێمانی، 13.5% دهۆك، 16.4% هەڵەبجە، 3.6% لە ئیدارە سەربەخۆكان، سۆران %7.8 زاخۆ %7.5 ڕاپەڕین 5.3%، گەرمیان 11.3% بەشدار بوون و لە ماوەی ڕۆژانی 14ی10 تا 21ی10ی2023 سەرەڕای بڵاوكردنەوەی لە ڕێی تۆڕی كۆمەڵایەتیی فەیسبووكەوە، بە نامەی ماسنجەر و تیلیگرام و وەتسئەپ و ڤایبەر، لینكی ڕاپرسییەكە بۆ هاووڵاتیان نێردراوە و وەڵامیان داوەتەوە. ڕێژەی 76%ی بەشداربووانی ڕاپرسییەكە لە ڕەگەزی نێر و 24%یان لە ڕەگەزی مێن. لە ڕووی ئاستی خوێندەوارییەوە نزیكەی 70%یان دەرچووانی زانكۆ و دیپلۆمی باڵا و ماستەر و دكتۆران، بڕوانامەی 31%ی بەشداربووانیش 2%یان سەرەتایی و 9%یان ئامادەیین، 11%ی پەیمانگایە، 7%ی ناوەندییە، 2%یان تەنیا خوێندنەوە و نووسین دەزانن. لە ڕووی پیشە و تەمەن و ئاستی بژێوییەوە، نموونەی ڕاپرسییەكە فرەدەستەیە و تا ئاستێكی باش نوێنەرایەتیی كۆمەڵگەی ڕاپرسییەكە دەكەن، ڕاپرسییەكەش تەنیا پرسی توێژینەوە و سۆراخكارییەك بووە بۆ گەنگەشەكردنی ئەو شەڕە ئابوورییەی لەگەڵ هەریمی كوردستاندا دەكرێت. لەمبارەیەوەش ئەم پرسیارانە لە بەشداربووانی ڕاپرسییەكە كراون:

- پێتوایە سیاسەتی دارایی ئێستای عێراق شەڕفرۆشتنە بە هەرێمی كوردستان؟ 48%ی نموونەی ڕاپرسییەكە دەڵێن: بەڵێ، 30% دەڵێن: تا ڕاددەیەك، 22% وتوویانە: نەخێر.

- لەنێوان هەرێـم و بەغدا كامیان خەتابارن لە تێكچوونی پەیوەندییە داراییەكانیان؟ زۆرینە بە ڕێژەی 42.5% هەردووكیان بە خەتابار دەزانن، 28.7% تەنیا بەغدا بە خەتابار دەزانن، 23.1% خەتاكە دەخەنە ئەستۆی هەرێمەوە، ڕێژەیەكی كەمی نموونەكە بە ڕێژەی 5.6% وڵاتان بە هۆكاری تێكچوونی پەیوەندیی نێوانیان دەزانن.

 - بەڕای بەڕێزت هەرێمی كوردستان پابەند بووە بە ڕادەستكردنی مەلەفی نەوت و داراییەكانەوە؟

بە ڕێژەی 48%یان پێیانوایە هەرێم كەمێك پابەند بووە، 31% لەو بڕوایەدان كە هەرێم بە تەواوەتی پابەند بووە، بە ڕێژەی 21% لەسەر ئەو باوەڕەن هەرێم لەمبارەیەوە هیچ پابەند نەبووە.

- پێتوایە بەو سیاسەتە داراییە عێراق نیازی لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی كوردستانی هەیە؟

بەشی هەرە زۆری نموونەی ڕاپرسییەكە بە ڕێژەی 65% لەو باوەڕەدان، كە نیازی بەغدا لەو سیاسەتە، لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی كورستانە، 21% دەڵێن: تا ڕاددەیەك ئەو نیازەی هەیە، تەنیا 14%یان لەمبارەیەوە وتوویانە گومانێكی ئەوتۆ لە بەغدا نییە.

 

- سەبارەت بە داهاتووی شەڕفرۆشتنی ئابووریی بەغدا بە هەرێم، ڕێژەی 63%ی نموونەكە لەو باوەڕەدان، كە ئەگەر ئەمریكا و وڵاتانی ڕۆژئاوا فشار نەخەنە سەر بەغدا، شەڕەكە هەر بە زیانی هەرێم بەردەوام دەبێت، بە ڕێژەی 45%یش پێیانوایە عێراق بەردەوامی بەو شەڕە دەدات و دەتوانێت هەرێم بخاتە ژێر بەندوباری زیاترەوە، تەنیا 30%یان لەو باوەڕەدان هەرێم بەرگە دەگرێ و سازش لەسەر مافی كوردستانیان ناكات.

 -     سەبارەت بەوەی كە هەرێم چی بكات بۆ كۆتاییهێنان بەم شەڕە، نموونەی ڕاپرسییەكە بە ڕێژەی 43% پێیانوایە هەرێم دەبێ داهاتی ناوخۆی هەرچەندێك بێت، بەشی خەڵكی لێ بدات و هیوا لەسەر بەغدا هەڵنەچنن، بە ڕێژەی 32%یان لەگەڵ كشانەوەدان لە پرۆسەی سیاسی و حكومەت لە بەغدا، بە ڕێژەی 29%یش دەخوازن هەرێم بە داخوازییەكانی بەغدا زیاتر پابەند و ڕازی ببێت و لە ڕێی وڵاتانی ئێران و توركیاوە هەوڵی چارەسەركردنی كێشەكانی لەگەڵ بەغدا بدات، بە ڕێژەی 23% بە باشی دەزانن هەرێم ئاوارەكانی پارێزگاكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق كە لە هەرێمن بنێرێتەوە، ڕێژەیەكی زۆر كەمیان بە ڕێژەی 13% گرتنەوەی ئاوی بەنداوەكان وەك كارتی فشار بە گونجاو دەزانن.

 سەبارەت بە كاریگەریی گۆڕاوەكان، تێڕوانینی نموونەی ڕاپرسییەكە سەبارەت بە سیاسەتی ئێستای عێراق و شەڕفرۆشتنی ئابوورییانەی بە هەرێم بەپێی شوێن بەم جۆرەیە:

بەڵێ، بەغدا شەڕ بە هەرێم دەفرۆشێت: سۆران بە ڕێژەی 53%؛ سلێمانی 46%، گەرمیان89% هەولێر 46%، زاخۆ 29%، ڕاپەڕین21%، دهۆك 47%، هەڵەبجە 30%.

بەغدا تا ڕاددەیەك شەڕ بە هەرێم دەفرۆشێت: سۆران بە ڕێژەی 30%، سلێمانی 24%، گەرمیان10%، هەولێر 32%، زاخۆ 34%، ڕاپەڕین31%، دهۆك 43%، هەڵەبجە 25%.

نەخێر، بەغدا شەڕ بە هەرێم نافرۆشێت: سۆران بە ڕێژەی 16%، سلێمانی 30%، گەرمیان2% هەولێر 23%، زاخۆ 37%، ڕاپەڕین48%، دهۆك 10%، هەڵەبجە 45%.

كێ خەتابارە لە تێكچوونی پەیوەندییە داراییەكانیان، نموونەكە بەپێی شوێن بۆچوونیان دەگوڕێت، بەمجۆرە:

هەرێم خەتابارە: سۆران بە ڕێژەی 21%، دهۆك 10%، هەولێر 24%، زاخۆ 37%، ڕاپەڕین59%، سلێمانی 31%، گەرمیان2%، هەڵەبجە 40%.

بەغدا خەتابارە: سۆران بە ڕێژەی 40%، دهۆك30%، هەولێر23%، زاخۆ 5%، ڕاپەڕین10%، سلێمانی 32%، گەرمیان58%، هەڵەبجە 30%.

خەتای هەردووكیانە: سۆران بە ڕێژەی 30%، دهۆك 58%، هەولێر 48%، زاخۆ 56%، ڕاپەڕین 31%، سلێمانی 31%، گەرمیان 27%، هەڵەبجە 30%.

خەتای وڵاتانی دیكەیە: سۆران بە ڕێژەی 9%، دهۆك 2%، هەولێر 6%، زاخۆ 2%، ڕاپەڕین 0%، سلێمانی 5%، گەرمیان 13%، هەڵەبجە 0%.

سەبارەت بە نیازی بەغدا بۆ لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێم، نموونەكە بەپێی شوێن تا ڕاددەیەك ڕای جیاوازیان هەیە

بەڵێ، ئەو نیازەی هەیە: سۆران بە ڕێژەی 77%، سلێمانی 58%، گەرمیان 95%، هەولێر 58%، زاخۆ 37%، ڕاپەڕین 48%، دهۆك 79%، هەڵەبجە 60%.

تا ڕاددەیەك ئەو نیازەی هەیە: سۆران بە ڕێژەی 9%، سلێمانی 27%، گەرمیان 5%، هەولێر 28%، زاخۆ 24%، ڕاپەڕین 24%، دهۆك 13%، هەڵەبجە 20%.

نەخێر، ئەو نیازەی نییە: سۆران بە ڕێژەی 14%، سلێمانی 15%، گەرمیان 0%، هەولێر 14%، زاخۆ 39%، ڕاپەڕین 28%، دهۆك 8%، هەڵەبجە 20%.

بۆچوونی نموونەكە بەپێی شوێن بەرانبەر بە ڕاددەی پابەندبوونی هەرێم بە ڕادەستكردنی مەلەفی نەوت و داراییەكانەوە بەمجۆرەیە:

بەڵێ، بە تەواوەتی پابەند بووە: سۆران بە ڕێژەی 33%، سلێمانی 38%، گەرمیان 58%، هەولێر 27%، زاخۆ 10%، ڕاپەڕین 14%، دهۆك 33%، هەڵەبجە 20%.

كەمێك پابەند بووە: سۆران بە ڕێژەی 51%، سلێمانی 28%، گەرمیان 37%، هەولێر 52%، زاخۆ 49%، ڕاپەڕین 38%، دهۆك 59%، هەڵەبجە 60%.

هیچ پابەند نەبووە: سۆران بە ڕێژەی 16%، سلێمانی 34%، گەرمیان 5%، هەولێر 20%، زاخۆ 41%، ڕاپەڕین 48%، دهۆك 8%، هەڵەبجە 20%.

بۆچوونی نموونەكە سەبارەت بە داهاتووی ئەم شەڕە بەپێی شوێن بەمجۆرەیە:

ئەگەر ئەمریكا و وڵاتانی ڕۆژئاوا فشار نەكەن، شەڕەكە بە زیانی هەرێم بەردەوام دەبێت: سۆران بە ڕێژەی 49%، سلێمانی 59%، گەرمیان 74%، هەولێر 63%، زاخۆ 59%، ڕاپەڕین 55%، دهۆك 70%، هەڵەبجە 65%.

عێڕاق دەتوانێت فشاری زیاتر لە هەرێم بكات و بیخاتە ژێر بەندوباری زیاترەوە: سۆران بە ڕێژەی 53%، سلێمانی 57%، گەرمیان 16%، هەولێر 48%، زاخۆ 59%، ڕاپەڕین 55%، دهۆك 36%، هەڵەبجە 50%.

هەرێم دەتوانێت خۆڕاگر بێت و سازش ناكات: سۆران بە ڕێژەی40%، سلێمانی 30%، گەرمیان 31%، هەولێر 30%، زاخۆ 24%، ڕاپەڕین 17%، دهۆك 31%، هەڵەبجە 20%.

سەبارەت بەوەی چ شتێك لە پێشترینە هەرێم بیكات بۆ كۆتاییهێنان بەم شەڕە، ڕای نموونەكە بەپێی شوێن بەمجۆرەیە:

هەرێم زیاتر ڕازی و پابەند بە داخوازییەكانی بە‌غدا بێت: سۆران بە ڕێژەی 33%، سلێمانی 31%، گەرمیان 6%، هەولێر 31%، زاخۆ 54%، ڕاپەڕین 55%، دهۆك 18%، هەڵەبجە 40%.

هەرێم لە پرۆسەی سیاسی و حكومەت بكشێتەوە: سۆران بە ڕێژەی 23%، سلێمانی 27%، گەرمیان 42%، هەولێر 33%، زاخۆ 17%، ڕاپەڕین 14%، دهۆك 42%، هەڵەبجە 45%.

هەرێم ئاوارەكان بە زۆر بنێرێتەوە: سۆران بە ڕێژەی 5%، سلێمانی30%، گەرمیان 15%، هەولێر 29%، زاخۆ 27%، ڕاپەڕین 17%، دهۆك 23%، هەڵەبجە 10%.

كێشەكان لە ڕێی ئێران و توركیاوە چارەسەر بكرێن: سۆران بە ڕێژەی 30%، سلێمانی 30%، گەرمیان 35%، هەولێر 31%، زاخۆ 20%، ڕاپەڕین 24%، دهۆك 29%، هەڵەبجە 15%.

داهاتی ناوخۆ هەرچەند بوو، بەشی خەڵكی لێ بدرێت لە جیاتی پشتبەستن بە بەغدا: سۆران بە ڕێژەی 53%، سلێمانی 41%، گەرمیان 31%، هەولێر 46%، زاخۆ 24%، ڕاپەڕین 38%، دهۆك 49%، هەڵەبجە 50%.

وەك فشار ئاوی بەنداوەكان بگرینەوە: سۆران بە ڕێژەی 5%، سلێمانی 18%، گەرمیان 13%، هەولێر 16%، زاخۆ 7%، ڕاپەڕین 3%، دهۆك 12%، هەڵەبجە 10%.

ئەوەی جێی سەرنجە نموونەی ڕاپرسییەكە لە ئیدارەی ڕاپەڕین و زاخۆ و كەمێكیش هەڵەبجە ڕایان لە یەكەوە نزیكەوە و بەجیا لە شوێنەكانی تر كەمتر سەركۆنەی بەغدا دەكەن لەو سیاسەتەیدا.

سەبارەت بە كاریگەریی ڕەگەز، لە ئەنجامەكانی ڕاپرسییەكەوە تێبینیمان كرد، كە ئافرەتان بۆچوونیان كەمێك پێچەوانەی پیاوانە و كەمتر لە پیاوان پاڵپشتیی هەرێم دەكەن لە بەرانبەر ئەو شەڕەی بەغدا پێمان دەفرۆشێت و تێكچوونی پەیوەندییەكانمان لەگەڵیدا و نیازی بۆ لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێم و پابەندبوونی هەرێم بە ڕێككەوتنەكان لەگەڵ بەغدا، سەبارەت بە داهاتووی شەڕەكەش ئافرەتان هیوای زیاتریان بە فشاری ئەمریكا و ڕۆژئاوایە لەسەر بەغدا و كەمتر وای دەبینن، هەرێم بتوانێت بەرگەی ئەم شەڕە بگرێت. سەبارەت بەوەی هەرێم دەبێت چی بكات، ئافرەتان لە پیاوان زیاتر لەگەڵ ئەوەدان پشت بە داهاتی ناوخۆ ببەسترێ لە جیاتی هیواداربوون بە بەغدا، نزیكەی بە جیاوازیی 24% دەڵێن: دەبێت هەرێم بە زۆر ئاوارەكانی ناوەڕاست و خواروو بنێرێتەوە، بە ڕێژەی 12%یش زیاتر لە پیاوان داوا دەكەن هەرێم بە داخوازییەكانی بەغدا پابەند و ڕازی بێت.

سەبارەت بە پەیوەندیی بۆچوونی نموونەكە بە پیشەیانەوە، هەریەكە لە كرێكار كاسب و خانەنشینان و پێشمەرگە و ئاسایش و پۆلیس و كارمەندانی حزبی و پارێزەر و ئەندازیاران لەوانی تر زیاتر پێیانوایە بەغدا شەڕ بە هەرێم دەفرۆشێت و تاوانبارە لە دروستبوونی ئەم ڕەوشە و نیازی لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی هەیە، توێژی پزیشكان لە هەموو توێژەكانی تر زیاتر وای دەبینن، ئەوی ڕوو دەدات، شەڕفرۆشتن نییە بە هەرێم و بە هۆكاری دروستبوونی ئەم ڕەوشەی دەزانن و كەمتر ئەم سیاسەتەی بەغدا بە هەوڵدان بۆ لاوازكردن و هەڵوەشاندنەی هەرێم دەبینن. سەبارەت بە پابەندبوون، پزیشك و مامۆستایانی زانكۆ و بێكار و قوتابیان و ئەوانەی كاری ئازاد دەكەن، لەوانی تر زیاتر لەو باوەڕەدان، كە هەرێم وەك پێویست پابەند نەبووە بە ڕادەستكردنی مەلەفی نەوت و داراییەكانەوە. سەبارەت بە داهاتووی شەڕەكە و ئەوەی كە هەرێم دەبێت چ بكات، ئەو توێژانەی مووچەخۆرن، زیاتر لەگەڵ ئەوەدان كە هەرێم بە داخوازییەكانی بەغدا زیاتر ڕازی بێت. خانەنشین و هێزە چەكدارەكان و كارمەندانی حزبی زیاتر پاڵپشتیی كشانەوە لە بەغدا دەكەن، ئەوانەی بێكارن و ئەندازیاران زیاتر دەخوازن ئاوارەكان وەك فشار بنێردرێنەوە و ئاوی بەنداوەكان بگرینەوە.

لە ڕووی ئاستی خوێندەوارییەوە، تا ئاستەكە زیاتر هەڵكشێت، كەمتر سیاسەتی بەغدا لەهەمبەر هەرێم بە شەڕپێفرۆشتن دەزانن و بەغداش كەمتر بە خەتاباری ئەو ڕەوشە دەزانن و كەمتریش دەترسن لەوەی بەغدا نیازی لاوازكردن و هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی هەبێت، متمانەی كەمتریشیان بە پابەندبووبی هەرێم لەگەڵ بەغدا هەیە. هاوكات لەگەڵ داكشانی ئاستی خوێندەواریدا هیواهەبوون بە فشاری ئەمریكا و ڕۆژئاوا لەسەر بەغدا زیاتر دەبێت، بێجگە لە لای ئەوانەی كە تەنیا دەتوانن بخوێننەوە و بنووسن، متمانە بە خۆڕاگریی هەرێم زیاترە و كەمتر دەترسن لەوەی بە‌غدا لەم شەڕەدا سەركەوتوو بێت. هەڵگرانی بڕوانامەی ماستەر و دكتۆرا لەوانیتر كەمتر پاڵپشتی لە كشانەوە لە حكومەت و پرۆسەی سیاسی دەكەن، زیاتر دەخوازن هەرێم پابەند بێت لەگەڵ بەغدا.