لە ڕۆژی 2ی ئۆكتۆبەری هەموو ساڵێك یادی ڕۆژی نێودەوڵەتیی ناتوندوتیژیی لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا دەكرێتەوە، وەك ئاماژەیەك بۆ ئەم ڕۆژە كە ڕۆژی لەدایكبوونی گاندی سەركردەی سەربەخۆبوونی هیندستان و پێشەنگی فەلسەفە و ستراتیژیەتی ناتوندوتیژییە و لە یەكێك لە وتەكانیدا دەڵێت: «ناتوندوتیژی بەهێزترین چەكە لە دەستی مرۆڤایەتیدا كە هەتا ئێستا مرۆڤ توانیبێتی دایبهێنێت».

یادكرنەوەی ئەم ڕۆژە، بۆنەیەكە بۆ بڵاوكردنەوەی پەیامی ناتوندوتیژیی لە ڕێگەكانی وەك پەروەردە و فێركردن و هۆشیاركردنەوە و ڕاگەیاندن بە مەبەستی چەسپاندنی كەلتووری ناتوندوتیژی و ئاشتی و لەیەكگەیشتن.

ناتوندوتیژی، پشت بەو چەمكە دەبەستێت كە دەڵێت: بۆ گەیشتن بە ئامانجە ڕەوا و پاكەكان، پێویستە هۆكار و میكانیزمی پاك پەیڕەو بكەین، چونكە ناكرێت بە بەكارهێنانی توندوتیژی كۆمەڵگەیەكی ئاشتیخواز بنیاد بنرێت.

پڕۆفیسۆر (جین شارپ)، گەورە توێژەری بواری بەرگریی ناتوندوتیژ لەژێر ناونیشانی (سیاسەتی كاری ناتوندوتیژ) بەم جۆرە پێناسەی ناتوندوتیژی دەكات: «ناتوندوتیژی لە ساكارترین پێناسەیدا بریتییە لە بەرگریی ناتوندوتیژ و تێكۆشانی كۆمەڵایەتیی دژ بە بەكارهێنانی توندوتیژیی جەستەیی، لە كاتی هەوڵدان بۆ هەر گۆڕینێكی كۆمەڵایەتی، یان سیاسی، هەروەها ناتوندوتیژی شێوازێكە لە خەبات كە خەڵك دەتوانن بە هۆیەوە ململانێ ئەنجام بدەن، وەك وەڵامدانەوەیەك بۆ ئارەزوویان لە گۆڕینی ئاشتیخوازانە.

ناتوندوتیژی جۆری زۆری هەیە و لە زۆر بواردا دەكرێت پەنای ببرێتە بەر، وەك بواری سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و.. هتد.

ئەوەی لێرە مەبەستمانە، ناتوندوتیژییە لە بواری چالاكی و خۆپێشاندان و ناڕەزایی دەربڕین لە بواری ژینگەییدا، كە پێویستە هەردوو لایەنی پۆلیس و ژینگەدۆستان پەنا نەبەنە بەر ڕەفتاری توندوتیژ لە كاتی خۆپێشاندانە ژینگەییەكاندا، كە ماوەیەكە بەداخەوە هەندێك گرووپ لە وڵاتانی ئەوروپا بەتایبەتی بە ناوی ژینگەپارێزییەوە، زیان لە ژینگە و ئاسەوارەكان و دیمەنی جوان و خاوێنی شارەكان دەدەن.

بەپێی نووسینگەی داواكاری گشتی كە بە ئاژانسی هەواڵی ئەڵمانیای ڕاگەیاندووە، تەنیا لە بەرلیندا دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا نزیكەی 2860 كەیسی یاسایی دژ بەو خۆپیشاندەرانە كردووەتەوە، كە سەر بە گرووپی (دوا نەوە) و (یاخیبوون دژ بەلەناوچوون)ـن، لەبەر ئەوەی ڕەفتاری توندوتیژیان نواندووە لە كاتی خۆپیشاندانەكاندا، وەك گرتن و داخستنی شەقام و بەكارهێنانی ئەسفەڵت بۆ خۆنووساندن بە زەوییەوە و ڕشتنی بۆیە بە دیواری بینای فەرمییەوە و بۆیەكردنی ستوونەكانی دەروازەی براندبێرگ لە بەرلین، بە مەبەستی فشارخستنە سەر دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا بۆ خێراكردنی پڕۆسەی ڕاگرتنی بەكارهێنانی سووتەمەنی وەك نەوت و غاز و خەڵووزی بەردین.

ئەمە جگە لەوەی ئەو جۆرە لەو كارانەی بە ناوی چالاكیی ژینگەییەوە دەیكەن، لەكاتی داخستنی شەقامەكاندا دەبێتە هۆی ئاژاوەنانەوە و شەڕكردن لەگەڵ ئەو شۆفێرانەی بەو شەقامانەدا تێپەڕ دەبن، كە ئەمەش جۆرێك لە توندوتیژیی كۆمەڵگەیی بەدوادا دێت و، سەر دەكێشێت بۆ ناسەقامگیریی كۆمەڵایەتی لەو كاتەی زۆرێك لە هاووڵاتیانی ئاسایی دژ بەو ڕەفتارە توندانەی ئەو گرووپانە دەوەستنەوە.

لەلایەكی دیكەشەوە پۆلیس و هەندێك لە كەسانی نزیك لە خاوەن پڕۆژە گەورەكانی كەرتی تایبەتیش لەبەر پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان زۆر جار ئازاری دۆستانی ژینگە دەدەن، كاتێك بە داتا و ڕاپۆرت و زانیاری تیشك دەخەنە سەر ئەو قەیران و زیانە زۆرانەی كە ئەوان هێناویانەتە ئارا لە بواری گۆڕانی كەش و هەوا و پیسكردنی ژینگە و وێرانكردنی سرووشت و سیستمە بایۆلۆژییەكەی.

بۆیە بە مەبەستی پارێزگاریكردن لەدۆستانی ژینگە، پێویستە پارێزگاری لە مافە ژینگەییەكانی مرۆڤ بكرێت و ددان بەوەشدا بنرێت، كە مرۆڤ مافی هەیە لە ژینگەیەكی پارێزراو و گەشەپێدانی بەردەوامدا بژی.

بە كورتی ئەوەی گرنگە ڕەچاو بكرێت، ئەوەیە كە پێویستە ژینگەدۆستان پەنا نەبەنە بەر توندوتیژی و یاساشكێن، لەبەرانبەریشدا لەلایەن دامەزراوە فەرمیی و كۆمپانیا تایبەتەكانیشەوە ڕێز لە داواكانیان بگیرێت و بە لێكگەیشتن و تێگەیشتن و بە هۆكاری ئاشتییانە و یاساییانە هەردوو لا بگەنە چارەسەر بۆ كێشە و قەیرانەكان دوور لە توندوتیژی.