💢 شوێنی دڕۆن لە سیستەمی یاسایی نێودەوڵەتیدا. (بەشی دووەم سەروەری)💢

💢 شوێنی دڕۆن لە سیستەمی یاسایی نێودەوڵەتیدا. (بەشی دووەم سەروەری)💢

پرەنسیپی سەروەریی تەواو و تایبەتی دەوڵەت بەسەر ئاسمانی وڵاتەکەیدا لە مادەی (١)ی ڕێککەوتننامەی شیکاگۆدا بەرجەستە کراوە و بەپێی مادەی (٢)ی ڕێککەوتننامەکە، سەروەری ئاسمانی دەوڵەت فەزای سەرووی زەوی و خاکی تەنیشت خۆی دەگرێتەوە ئاوەکان لە ژێر سەروەری خۆیدا، ئەمەش وا دەکات ئەم جۆرە سەروەرییە بناسرێت (CC44، 1944: مادەی 1&2).
پێدەچێت پێویست بێت گرنگی بەو ڕاستییە بدرێت کە لە باسکردنی پەیوەندی نێوان فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و پەیمانی شیکاگۆدا، بنەمای ئەو پرسە، کە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانە، زیاتر باس دەکرێت و بابەتی دیکەی وەک پرەنسیپی سەروەری باس نەکراوە، چونکە پێشوەختە ئەوەیە کە حکومەت کە فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە بەکاردەهێنێت ڕەزامەندی حکومەتی خاکی هەیە.و مەرج نییە بنەماکانی دەستێوەردان نەکردن و بەکارنەهێنانی هێزی پێشێل کردبێت، یان لەسەر بنەمای داواکاری وڵات بۆ یارمەتی. بۆیە جا لەسەر بنەمای ڕەزامەندی خاکی وڵات بێت یان لەسەر بنەمای داواکاری وڵات، ئەم بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان ڕێگەپێدراوە (Groof, 2016: 141).
لێرەدا سەروەری ئاماژەیە بۆ سەربەخۆیی هەوا و بۆشایی هەر وڵاتێک سەربەخۆ لە وڵاتانی دیکە. لە مادەی (١)ی ڕێککەوتننامەی شیکاگۆدا هاتووە کە "دەوڵەتی گرێبەستکار سەروەرییەکی تەواو و تایبەتی هەیە بەسەر ئاسمانی سەرووی خاکەکەیدا"، لەکاتێکدا مادەی (٨)ی ڕێککەوتننامەی شیکاگۆ بە ئاشکرا فڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەبێ ڕەزامەندی پێشوەختەی حکومەتەکانی دیکە قەدەغە دەکات.(Abeyratne, 2015: 69).
بەڵام لەم خاڵەدا [سەروەری] پرسی یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی دەوروژێنرێت. جگە لەوەش، مۆڵەتی بەکارهێنانی هێز لە بواری jus ad bellum یان دەبێت لە شێوەی بەرگری لەخۆی شەرعیدا بێت بەپێی میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان (مادەی ٥١) یان دەبێت لەسەر بنەمای مۆڵەت و بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایش بێت ( بەشی حەوتەمی میساقەکە)، کە بێگومان پێویست ناکات دیاری بکرێت، بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان ڕێگەپێدراو نییە.
هەروەها پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە داهاتووی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بە چۆنیەتی بەکارهێنانی حکومەتەکان. ئەمەش بەو مانایەیە کە دۆخی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی پێشوەختە دڵنیا نییە و بە پلانی فڕین دیاری دەکرێت کە حکومەت پلانی بۆ داناوە. هەر فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان ڕەنگە بۆ ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی و ئۆپەراسیۆنێکی دیکە بۆ هاوکاری مرۆیی بەکاربهێنرێت. بۆیە سروشتی فڕین گرنگە لەو یاسایەی کە بەڕێوەی دەبات (Abeyratne, 2015: 77). جگە لەوەش، فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان لە یاسای فڕۆکەوانی نێودەوڵەتیدا هیچ بەرگرییەکی ڕەها و تایبەتیان نییە

Top