كورد نەتەوەیەكی موسڵمان و دیندارە و بۆ هیچ حزب و لایەنێك نەهاتووە بیروهزری خۆی بەسەردا بچەسپێنێت

 

دابەشكردنی ئیسلام بۆ ئیسلامی سیاسی زیانێكی گەورەی بە ئایینی پیرۆزی ئیسلام گەیاندووە، بەتایبەتی لە ناو نەتەوەی كوردی موسڵماندا كە نەتەوەیەكی ئایینپەروەر و دیندارە و خزمەتێكی گەورەی ئیسلامی كردووە، خاوەنی چەندین مەلا و مامۆستا و زانای بلیمەتی ئایینییە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە و چەند تەوەرەێكی دیكەی پەیوەندار، گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ دكتۆر محەمەد شاكر پسپۆڕ و شارەزا لە بواری ئیسلامی سیاسیدا ساز دا.

 

* لە دوای ڕووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلمین لە میسر دامەزرا، بۆ دووبارە گێڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی و، دواتر فیكری ئیخوان بووە فیكرێكی جیهانی، ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی ئیسلام دابەش ببێت بۆ سیاسی و عیبادەت، ئایا ئەم دابەشكردنەی ئیسلام بۆ ئیسلامی سیاسی تاچەند خزمەتی بە ئیسلام كردووە؟

- بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە دەبێت بزانین پێگەی سیاسەت لە ئیسلامدا چییە، ئایا پێگەی سیاسەت لە ئیسلامدا پێگەیەكی ئەساسییە كە نەتوانرێت تاكی موسڵمان مومارەسەی عیبادات و دینی خۆی بكات، بەبێ ئەوەی داخیلی جیهانی سیاسەت بێت؟ بۆ ئەمەش سێ بۆچوون هەیە، بۆچوونی ئەو جۆرە حزبانەی ئیخوان و حزبە ئیسلامییەكانی دیكەش ئەوەیە كە ئیسلام بەبێ سیاسەت نابێت، وەك ئەوەی (دوو ڕووی یەك دراوە)، واتە نە ئیسلام بەبێ سیاسەت دەبێت و نە سیاسەتیش بەبێ ئیسلام دەبێت، لەمەدا مەبەستیان ئەوەیە كە ئیمانی تاك كامیل نابێت تا داخڵی جیهانی سیاسەت نەبێت، ئەوەش هەڵەیە، هەرچەندە ئەوان نموونە دەهێننەوە بە كتاب و سوننەت بە حیسابی تەجرووبەی مێژوو، كە خەلافەتی ئیسلامی هەر هەبووە، ئەم بۆچوونە ڕاست نییە و ئەوە زێدەڕۆیی تێدایە، بۆچوونێكی دیكە هەیە دەڵێت ئیسلام و سیاسەت هیچ پەیوەندییان بە یەكترەوە نییە، ئیسلام لە دۆڵێكە و سیاسەتیش لە دۆڵێكی دیكەیە، بۆچوونی سێیەمیش كە من پێموایە ئەو بۆچوونە ڕاستە كە ئیسلام باسی لە هەموو بوارەكان كردووە، بواری (عیبادات و خێزان و سیاسەت و ئابووری و كۆمەڵایەتی و...تاد)، بەڵام لە بواری سیاسیدا تەنیا هێڵە گشتییەكانی داناوە، بەم شێوەیەی ئەوەی داخیڵی جیهانی سیاسەت ببێت لە ڕوانگەی ئیسلامەوە، دەبێت ڕەچاوی ئەو هێڵە گشتییانە بكات، بەڵام وردەكاریی سیاسەت ئیسلام باسی نەكردووە و ئەو هێڵە گشتییانەی كە ئیسلامیش دایناوە، تەقریبەن دەتوانین بڵێین هەندێك بنەمای مرۆڤایەتین، واتە هەر حزبێك داخیڵی جیهانی سیاسەت ببێت، پێویستە پەیڕەوی ئەو بنەمایانە بكات، ئەوجا هەر حزبێك بێت ناوەكەی (ئیسلامی بێت، یان علمانی، یان چەپ بێت، یانیش ڕاست و دیموكراسی بێت) ئەو بنەمایانە پیادە دەكەن، چونكە ئەو بنەمایانە مرۆڤایەتین و جێگەی باوەڕپێبوونی هەموو لایەن و كەسێكە و هەموو لایەنەكان لەسەری كۆكن و لە قاڵب و چوارچێوە نەدراوە بۆ ئیسلامییەكان، بۆ نموونە یەكێك لەو بنەمایانە دادپەروەری (وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ) واتە ئەوەی مومارەسەی سیاسەت دەكات، پێویستە دادپەروەر بێت. دووەم: یەكسانی واتە دەبێت بە یەكسانی تەماشای هەموو لایەنەكان بكات، بۆ نموونە ئێمە (كورد، عەرەب، كریستیان، توركمان، یەهودی و...تاد) و (پیاو، ئافرەت، منداڵ) ئەوە نابێت جیاوازی لە نێوانیاندا بكات، هاوكات ڕەچاوكردنی بەرژەوەندیی خەڵك و ئیتاعەی وەلی ئەمر، كە ئەو بنەمایە ئیسلام بە چاوێكی گەورە و گرنگی داناوە (أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ) ئەو بنەمایانە مرۆڤایەتین و هیچ حزبێك نادۆزیتەوە بڵێت لە كاتێكدا من گەیشتمە سەر كورسیی دەسەڵات، ئەوە من زوڵم دەكەم، یان من بە یەك چاو تەماشای هاووڵاتیان ناكەم، یان من ڕەچاوی بەرژەوەندیی خەڵك ناكەم، خۆ ئەگەر بە نووسینیش بێت، كە تەماشای پەیڕەوی هەر حزبێك دەكەیت لە كوردستان، ئیسلامی بێت، یان عیلمانی، هیچ شتێكی تێدا نییە كە پێچەوانەی ئەو بنەمایانە بێت، هەر بۆیە ئێمە دەڵێین ئیسلام باسی سیاسەتی كردووە، بەڵام بەڕاستی نەچووەتە دیتێل و وردەكارییەوە وەك ئەوەی كە ئیسلامییەكانی ئێستا بانگەشەی بۆ دەكەن، من پێموایە نابێت ئیسلام بە سیاسی بكرێت، بەڵكو دەكرێت سیاسەتەكە بە شێوازێك مومارەسە بكرێت، كە ئیسلام پێی ڕازی بێت، چونكە ئیسلام بە سیاسی بكرێت، زەربە لە خودی سیاسەتەكەی دەدات، چونكە ئەوەی دێتە سەر كورسیی دەسەڵات ئیمانی بە دەستاودەستكردنی دەسەڵات نییە، لەبەر ئەوەی خۆی پێ ڕاستە و بەرانبەرەكەی پێ هەڵەیە، ئەمەش كێشەیەكی زۆر گەورەیە كە تەنیا خۆی پێ ڕاست بێت و بە ناوی خودا و وەك سێبەری خوا، ئاوا حوكم بكات، دەكرێت زۆر شت بكات بە ناوی دینەوە و دینیش ئەوەی نەویستووە، بەڵام دەكرێت ئەو حوكمەی دەكرێت ئیسلام پێی ڕاست بێت (وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ)، واتە ئەوەی گرنگە لە دەسەڵاتدارییەكەدا داپەروەر و یەكسان بێت لە بەرانبەر كۆمەڵگەكەدا، لەمەدا دەردەكەوێت، ئەگەر ئەوەی ئیسلام دەیەوێت بەتایبەتی كە بنەماكانی ئیسلامت جێبەجێ كرد، وەك دادپەروەری و یەكسانی، ئەوە ئیسلام بە حوكمەكەت ڕازییە، بەڵام لە كاتێكدا بەرگێكی ئیسلامی بخەیتە سەر ئەو حوكمە، ئەو كاتە گورز لە ئیسلام دەدەیت، تۆ كە دەچیتە مزگەوت دەبێت بۆ خودا بچیتە مزگەوت، نەك بە ناوی حزبێكی ئیسلامییەوە، چونكە ئەو جۆرە حوكمدارییە خۆی بە سێبەری خوا دەزانێت لەسەر زەویدا و تەنیا ئەوەی خۆی دەیكات پێ ڕاستە و بەرانبەرەكەی پێ هەڵەیە، حزبە ئیسلامییەكان تەنیا خۆیان پێ ڕاستە و دوو حزبی ئیسلامیش كە هەن، یەكێكیان خۆی لەوەی دیكە پێ ڕاستترە .

* بەپێی ئەم مێژووەی ئیخوان موسلمین، ئەوە دەركەوتووە كە فیكری ئیسلامی سیاسی بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادات، پیرۆزییەكانی نەتەوە بێبەها دەكەن، لێرەش لە كوردستان دەبینین كە لەو مەد‌رەسانەی حزبە ئیسلامییەكان سەرپەرشتیی دەكەن، پڕۆگرامەكانیان سڕینەوەی هزری نەتەوەیی و نیشتمانییە، هەروەها دەبینین سەركردەی حزبە ئیسلامییەكان ڕێز لە سروودی ئەی ڕەقیب ناگرن، ئایا سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمانی چ كارەساتێكی لێ دەكەوێتەوە؟

- بە دڵنیاییەوە سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمان كارەساتی لێ دەكەوێتەوە، ئیسلام بە هیچ جۆرێك لە دژی نەتەوە نییە (وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا)، بەڵكو خوای گەورە ئەو هەمەڕەنگی و نەتەوەییەی داناوە، پێغەمبەر(د.خ) لەو كاتە لە مەككە وەدەریان نا، چووە مەدینە، ئەوەندە سۆزی بۆ مەككە هەبوو، دەفەرموێت «ئەگەر خەڵكی تۆ منیان دەرنەكردایە، بە هیچ شێوازێك نەدەڕۆیشتم»، گەرچی مەككە كافری تێدا بوو و پێغەمبەریان دەركرد، كە چووە مەدینە ئەوە پێغەمبەریان حەواندەوە و ئیسلامیش هەر لەوێ گەشەی كرد، بەڵام هەموو كات پێغەمبەر (د.خ) خۆشەویستی و سۆز و دڵی لە مەككە بوو، كە ئەمە بۆ خۆشەویستیی نەتەوە و خاك و نیشتمان دەگەڕێتەوە، هیچ دژایەتییەك لە نێوان دین و نیشتمان و نەتەوەدا نییە، بەڵكو خۆشەویستیی وڵات ئێمە دەڵین (حب الوطن من الأیمان) كە ئەمەش بەڵگەی وەفاداری و ڕاستگۆیی خۆتە بۆ ئەو خاكەی لەسەری پەروەردە بوویت و، لە خێر و بەرهەمەكانی سوود وەردەگریت، لە ئیسلامیشدا بە هیچ شێوەیەك وەك ئەوەی ئیسلامییەكان دەیورووژێنن (وەحدەی دەولەی ئیسلامی) وا نییە. ئەگەر تەماشای قورئان بكەین ئەوەی تێدا نییە و لە هیچ كاتێكیش یەك دەوڵەت نەبووە، ئەگەر تەماشای هەموو قورئانیش بكەین، ئەوە ئومەی ئیسلامی هەبووە و دەولەی ئیسلامی نەبووە، بەڵكو «دەولە» دەستەواژەیەكی تازەیە. ئەوانەی لای خۆمان بۆ هەندێ بەرژەوەندی و سوودی سیاسیی خۆیان تێكەڵی دەكەن و تەفسیری هەڵەی بۆ دەهێننەوە، ئەگەر تەماشای قورئان و فەرموودە بكەین، لە هیچ شوێنێكدا باسی دەولە و ئەدەواتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت كە (بە چ شێوازێك دەبێت، خلافەتە، یان كۆمارییە، یان دیموكراسییە) نەكراوە، لە هەقیقەتدا دوای وەفاتی پێغەمبەر (د.خ) لە سەقیفەی بەنی سەعیدە بووە دیالۆگ كە كێ دەبێتە خەلیفە، لەو كاتەدا ئەگەر سیستمی سیاسی، سستەمێكی دیاریكراو بووایە، ئەوا نەدەبوو گفتوگۆ و دیالۆگ و جیاوازی لە نێوان سەحابەكانی پێغەمبەر (د.خ) دروست ببووایە، ئەگەرچی ئەنساری وتیان با خەلیفە لە ئێمە بێت و مەهاجیرەكان دەیانویست خەلیفە لە ئەوان بێت، هەر بۆیە ئەو جیاوازییە بۆ دەسەڵات و حوكمڕانی هەیە، شتێكی سرووشتی و ئاساییە و پێغەمبەر(د.خ) خۆی نەیویستووە سیستمێكی دیاریكراو هەبێت و شتەكان فەرز بكرێت بەسەر خەڵكدا، لە ئیسلامدا دەبێت ڕێز لە نەتەوە و خاكی خۆت بگریت و بەرگری لە نەتەوەی خۆت بكەیت، پێغەمبەر(د.خ) شەخسی خۆی بەو شێوەیە مامەڵەی كردووە، بەڵام ئەوانەی لای خۆمان كە بەو شێوەیەی خۆیان دەیانەوێت، دەجووڵێنەوە، تەنیا بۆ بەرژەوەندیی شەخسییە، ئەگینا هیچ بەڵگەیەكی لەسەر نییە.       

* ئێمە وەك گەلێكی موسڵمان (گەلی كورد) خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەبووە و هەیە، هەر لە «ئەحمەدی خانی»یەوە تا دەگاتە «مەولەوی و نالی»، بۆچی ئیسلامی سیاسی ئەم مێژووە فەرامۆش دەكات و دەیەوێت مێژوویەكی دیكە لە كوردستاندا بڵاو بكاتەوە، كە ئەویش مێژووی عەرەبییە؟

- ئەمە زۆر ڕاستە و ئێستا فكری كوردەواری و تێگەیشتنی كورد بۆ دین تێگەیشتنێكی ئاشتییانە و پێكەوەژیانە و هەموو كات خۆشەویستی و تەبایی بڵاو دەكەنەوە، بۆ سەلماندنی ئەو ڕاستییە ئەگەر تەماشای دیرۆك و مێژووی گەلی كوردستان بكەین، دەبینین هەر لە كۆنەوە پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكان ئازادانە لەگەڵ یەكتر ژیاون، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە تێگەیشتنی زانایانی ئیسلامیی كوردستان و خەڵكی كوردستان بە گشتی تێگەیشتنێكی مرۆڤدۆستییە و بەڕاست و دروستی لە ئیسلام تێگەیشتوون و لەگەڵ سیاسەت تێكەڵیان نەكردووە، هەر بۆیە یەكێك لە شانازییەكانی هەرێمی كوردستان لە ناوچەكە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەو پێكەوەژیانە ئاشتی و لێبوردەییەیە كە لە كۆنەوە تا ئێستاش هەیە، جەنابی سەرۆك بارزانی لە كاتی كردنەوەی یادگەی بارزانی ئاماژەی بەوە دا كە ئەو بنەما ئەساسییانەی بارزانی لەسەر بنیاد نراوە، وای كردووە پێكەوەژیانی نەتەوەیی و ئایین و ئایینزاكان لەناو كورد و كوردستان گەشە بكات و ئێستاكەش بەردەوامە و بەهێزیی خۆی هەیە، بەڵام لە پاشان بەتایبەت لە دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991دا هەندێ بیروباوەڕی ئیسلامیی توندڕەو پەیدا بوون، كە ئەو ئیسلامییانە هەندێ بیروباوەڕی قوتووبەندیان لە دەرەوە هاوردە كرد بۆ هەرێمی كوردستان، كە لەگەڵ كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستاندا ناگونجێت، ئەگەرچی دەیانەوێت لێرە بڵاوی بكەنەوە و بیچەسپێنن بەسەر كۆمەڵگەكەماندا، هەر بۆیە دەبینین بیروباوەڕی توندڕەوی نەك تەنیا بەرانبەر بە كریستیانەكان و ئێزدییەكان هەیە، بەڵكو بەرانبەر خەڵكی ئیسلامی خۆشمان هەیە، كە ئەو هزر و توندوتیژییە لە لای خەڵكی موسڵمانی خۆشمان قبووڵ ناكرێت و ناگونجێت، ئەوانە بەو بیر و هزرە قووتووبەندانەیان تۆی دووبەرەكییان لە ناو كۆمەڵگەكەمان چاند، بۆ ئەوەی توندوتیژی بڵاو ببێتەوە، ئێستا لەناو كۆمەڵگەی ئێمەدا حزبە ئیسلامییەكان خۆشیان یەكتر قبووڵ ناكەن و، ئەو بیر و هزرانەی ئەو حزبە ئیسلامییانەی لەسەر بنیاد نراوە، بە ڕاددەیەكە تاكی موسڵمانی خۆشمان قبووڵیان ناكەن، نەك تەنیا كریستیان و ئێزدی و ئایینەكانی دیكە. بەڵام بیر و هزری تاكی ئیسلامی كورد بیرێكی ساف و هێمنە و دژی توندڕەوییە و قبووڵی پێكەوەژیان دەكەن و دەیانەوێت لە كوردستان پێكەوەژیانێكی ئاشتییانە و لێبووردەیی هەبێت و، بە ئاسووەدیی و بەختەوەری كۆمەڵگە بژی و گەشە بكات. ئەگەرچی بەداخەوە ئەوان ئیسلامی سیاسی لە بەر بەرژەوەندیی شەخسیی خۆیانە و هەندێ بیر و باوەڕی قووتووبەندی دەرەوەیان هێناوە ویستیان لەسەر كۆمەڵگەی كوردستان جێبەجێی بكەن، كە لەوانە بیر و هزری ئیخوانە و هەشیانە بیروباوڕی دیكەیە، بەڵام خۆشبەختانە كۆمەڵگەی كوردەواری لەگەڵ پێكەوەژیاندایە. ئەو خزبە ئیسلامییە سیاسییانە سەرەتا بە جۆرێكی توندڕەوی دەستیان پێكرد، بەڵام كۆمەڵگەی كوردەواری لەگەڵیاندا نییە و كورسییەكانیان لە دابەزیندایە، چونكە خەڵكی ئێمە بە تەواوی لە دین گەیشتوون و زۆربەی كۆمەڵگەی كوردەواری نیاز و نییەتی ئەو حزبانەیان بۆ ئاشكرا بووە.

* حزبە ئیسلامییەكان پرۆسەیەك بەڕێوە دەبەن، وەك ئەوەی بیانەوێت سەرلەنوێ كۆمەڵگەی كوردستان بە ئیسلام بكەنەوە، ڕاشكاوانەتر وەك ئەوەی میللەتی ئێمە موسڵمان نەبووبێت و ئەوان بیانەوێت موسڵمانی بكەن، ئایا دەكرێت ئیسلامەتی تەنیا ئەو ئیسلامە بێت كە حزبە ئیسلامییەكان پێناسەی دەكەن؟

- بە دڵنیاییەوە نەخێر، وەك ئاماژەمان پێ دا، ئیسلام پەیوەندیی بە سیاسەتەوە نییە، ئەوەی ئەو حزبانە دەیانەوێت، ئەوەیە كە خەڵكانێك بۆ خۆیان ڕابكێشن و لە لایەنی حزبییەوە سوودیان لێ وەربگرن و دەنگی خۆیانی پێ زیاد بكەن، تا بگەنە سەر كورسیی دەسەڵات، ئەگەرچی زۆرینەی كورد موسڵمانە، بەڵام هەندێ لە حزبە ئیسلامییەكان پێیانوایە دەبێت خەڵكیش 100% وەك ئەوان بیر بكاتەوە و پێیانوایە سیاسەت ڕوكنێكی ئەسیلە لە دین، ئەگەرچی ئێمە دەزانین ئەركانی ئیسلام و ئیمان دیارن و بە هیچ شێوەیەك سیاسەت لەو چەمك و بیروباوەڕانەی ئیسلامدا نییە، ئەوان دەیانەوێت بە جۆرێك مومارەسە و تەعریفی ئیسلام بكەن، كە سیاسەت بكەنە ڕوكن و بەشێكی گرنگی دین و بیكەنە مەرجێك بۆ ئیمانی تاك و، شرۆڤە و لێكدانەوەی ئیسلام و ئایەت و حەدیسەكان بە شێوەیەك بكەن كە وا بكات، كاریگەری لەسەر خەڵك دروست بكات و بۆ لای خۆیانی ڕابكێشن، تا بەو هۆیەوە جەماوەر و كورسییەكانیان لە هەڵبژاردندا زیاد بكات، بۆ نزیكبوونەوەیان لە كورسیی دەسەڵات، ئەو حزبە ئیسلامییە سیاسییانە بە هیچ جۆرێك سەركەوتوو نەبوون لەكار و ستراتیژەكانیاندا، چونكە كۆمەڵگەی كوردی زۆر زیرەك و ئاگاداران و لە مەبەستی ئەو حزب و لایەنە ئیسلامییانە و ڕاستییەكان باش تێدەگەن و دەزانن ئیمان هیچ پەیوەندی بە سیاسەتەوە نییە و سیاسەت لایەنێكی دونیاییە .

* باس لە بەرهەمهێنانی توندوتیژی و تیرۆر دەكرێت لە فیكری ئیخوان موسلمین و ئیسلامی ئوسوڵیدا، تەنانەت باس لەوە دەكرێت، یەكەم ڕێكخراوی تیرۆریستی لەسەر دەستی سەید قوتب بە ناوی (تەنزیمی سڕی) دامەزراوە، ئایا چاندنی تۆی توندوتیژی و ئیرهاب لە كۆمەڵگەدا، تاچەند كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات؟

- بە دڵنیاییەوە بەرهەمهێنانی توندوتیژی كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات، بۆ نموونە دیتمان داعش چ كاولكاری و توندوتیژی و كۆمەڵكوژییەكی ئەنجام دا و چی بەسەر شاری مووسل و حەڵەبدا هێنا، كە تا چەندین ساڵی دیكە وەك خۆی لێ نایەتەوە، هەروەها ئابووریی وڵاتیان داڕماند و ئاشتەوایی كۆمەڵگەیان لە قۆناغێكدا ڕاگرت و كێشەیان بۆ دروست كرد، ئەوانەی ئیسلام تێكەڵی سیاسەت دەكەن، بەرانبەری خۆیان ناخوێننەوە و زۆربەشیان پێیان وایە كە بەرانبەرەكانیان ڕاست نین، هەموو ئەوانەش دەبنە هەڕەشەیەكی گەورە لەسەر كوردستان و نیشتمان و مەترسین، ئەو حزبە ئیسلامییە سیاسییانە هەڕەشەن لەسەر هەر وڵاتێك كە تێیدا بن.

* خاڵێكی دیكەی مەترسی لە فیكری ئیسلامی سیاسیدا مەسەلەی دووبارە تەفسیركردنەوەی (فەتوادان)ـە، لە ئیسلامدا دەبێت حكومەت، یان «ئەمیرئەلموئمنین» فەتوا بدات، بەڵام ئیسلامی سیاسی دەڵێت هەر كەسێك دەتوانێت فەتوا بدات و خەڵك بكوژێت، ئایا ئەمە بێماناكردنی فەتوا و دروستكردنی ئاژاوە نییە لە كۆمەڵگەدا؟

- ئەمە ئەوەیە كە ئێمە دەڵێین فكری تەكفیرییە، بەم پێیە هەر بیرێك بەرانبەر خۆی بە كافر بزانێت و ئەو ڕۆشنبیرییەش بڵاو بكەنەوە كە ئێستا زۆر لە ئیسلامییەكان باسی ئەنواعی تەوحید دەكەن، ئەگەرچی لە لای ئێمە هەر كەسێك بڵێت و لە حەدیسیش هاتووە (لا اله الا الله محمد رسول الله) ئەوە ئیسلامە، بەڵام ئەوان عەقیدە بە بیروباوەڕەوە دەبەستنەوە، بۆ نموونە دەڵێن فلانە كەس نوێژ ناكات بە كافری دادەنێن، یان دیتمان داعش چۆن سەری تەنانەت موسڵمانیشیان دەبڕی و بە كافریان دادەنا، بۆیە لە فتوادانیش دەوڵەت بڕیار دەدات و تاك ناتوانێت بڕیار بدات، لە سەردەمی كۆنی ئیسلامیشدا بۆ تاك نەبووە، قەساس بكات و كەسێك بكوژێت، بەڵكو دەوڵەت قەساس دەكات، بەڵام ئەوەی ئیسلامییەكان دەیكەن و لە هەمووشی مەترسیدارتر ئەوەیە كە خەڵك تەكفیر دەكەن و خوێنی خەڵكیش حەڵاڵ دەكەن و بە كەسەكانیش دەڵێن ئەوە كافرە و واجبە ئەوە لەناو بچێت. هەروەها تەفسیری جیهاد و دین و سیاسەت بە جۆرێك دەكەن كە فەوزا لە ناو خەڵك و كۆمەڵگەدا دروست دەكات و ئاشووب و فیتنە و خراپەكاری بڵاو دەكاتەوە، بۆیە فكری تەكفیری زۆر مەترسیدارە.