لە جیهانێكدا كە ژمارەی دانیشتوانی لە ئێستادا زیاتر لە 8 ملیار كەس دەبێت، هەموو شتێك شیاوی ڕوودانە، بەتایبەت كە گەشەی دانیشتوان یەكێكە لە سەرەكیترین ئەو هۆیانەی كە گرفت و ئاریشە بۆ ژینگە و كەشوهەوا دروست دەكات، ئەمەش ئەوەمان لێ دەخوازێت كە بە هەوڵی هەموو زانا و كەسانی پسپۆڕ پەیوەندیی زانستی نێوان زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان و گرفتە ژینگەییەكان بدۆزرێتەوە بە مەبەستی دیاركردنی چارەسەری ڕاستەقینە.

بەهۆی ئەوەی لە ئێستادا لە زۆرێك لە وڵاتاندا فشارێكی زۆر لەسەر دەرامەتە ژینگەییەكان هاتووەتە ئاراوە بەهۆی كاریگەرییەكانی زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان لەسەر ژینگە، كە لە زۆر ڕووەوە زیانی بە پێكهێنەرەكانی ژینگە گەیاندووە وەك:

یەكەم: پیسبوونی خاك:

لە نموونەی لەناوچوونی زیاتری دەرامەتەكان و دارستانەكان و فرەجۆریی بایۆلۆژیی و زیادبوونی گازە گەرمكارەكانی وەك دوانە ئۆكسیدی كاربۆن و میسان، گرنگە ئاماژە بەو ڕاستییەش بكەین كە مرۆڤەكان بەپێی ڕێژەی جیاواز كاریگەریی نەرێنی لەسەر بەكاربردنی دەرامەتەكان بەجێ دەهێڵن، بە جۆرێك كاریگەرییە نەرێنییەكە لە وڵاتانی پێشكەوتوودا زیاترە هەتا وڵاتانی تازە گەشەسەندوو، بۆ نموونە: دانیشتوانی ئەمریكا نزیكەی 5%ی دانیشتوانی جیهانن، بەڵام بەهۆی زۆری و گەورەیی كارگە و بەرهەمە پیشەسازییەكانیان و كوالێتی بەرزی ژیانیانەوە نزیكەی 25%ی گازی دوانە ئۆكسیدی كاربۆن دەخەنە بەرگە هەواوە.

 لە كاریگەرییەكانی دیكەی دانیشتوان لەسەر خاك، تەرخانكردنی زۆرێك لە زەوییە كشتوكاڵییەكانە بۆ یەكەی نیشتەجێبوون و ڕێگەوبانی قیرتاوكراو و چیمەنتۆڕێژ كراو و كەمكردنەوەی ڕووبەری سەوزایی و داخورانی خاك و كەمبونەوەی ژمارەی گیانەوەرە كێوییەكان.

دووەم: پیسبوونی هەوا:

كوالێتی هەوا كەم دەبێتەوە بەهۆی دووكەڵی كارگە و هۆكارەكانی گواستنەوە و ژمارەی زۆری دانیشتوانەوە، بەتایبەت بەهۆی چۆڵكردنی گوندەكان و كۆچكردن بۆ نێو شارەكان و چڕبوونەوەی ژمارەیەكی زۆری دانیشتوان لەسەر ڕووبەرێكی كەم.

پیسبوونی ئاو:

چالاكییەكانی مرۆڤ و زۆربوونی بڕی ئاوی ئاوەڕۆكان بەهۆی ماڵان و پڕۆژە جیاوازەكانەوە و ڕۆكردنی ئاوی ئاوەڕۆ بە بێ هەبوونی یەكەی چارەسەر و بە بێ ڕیسایكلینی ئاوەڕۆكان، بەهۆی دانیشتوان و زۆربوونی ژمارەیان و پاشماوەكانیانەوە ئاو و سەرچاوەكانی ئاو پیس دەبن.

تێكچوونی هاوسەنگیی ئاسایشی جیهانیی خۆراك:

بەهۆی فەرامۆشكردنی زەوییە كشتوكاڵییەكان و پەنابردنی وڵاتانی هەژار بۆ قەرزكردن، بەمەش بایەخدان بەژینگە و گەشەپێدان دەكەوێتە دواوە.

كۆچكردن بەرەو شارەكان:

كۆچكردنی دانیشتوانی گوند و لادێكان بەرەو ناوەندی شارەكان و، بەبیابانبوونی زەوییەكان، فراوانكردنی سنووری شارەكان لەسەر حیسابی ڕووبەری سەوزایی و پارك و باخچەكان.

كێشەی سیاسی و سەربازی:

وەك ئەوەی لە ئێستادا دەبینرێت كە كێشەی نێوان هەندێك لە وڵاتان لەسەر ئاو و دەرامەتە سرووشتییەكانە، كە خەریكە لە هەندێك شوێندا لەململانێی سیاسییەوە بگاتە ئاستی پێكدادانی سەربازیی.

كێشەی تەندروستی:

كەمبوونەوەی دەرامەتە ژینگەیی و سەرچاوە سرووشتییەكان كاریگەریی دەبێت لەسەر تێكدانی فرەجۆریی زیندەوەران و پیسبوونی سەرچاوەكانی ئاو و هەوا و خاك و، دواتریش پەیدابوونی نەخۆشیی و دەركەوتنی ڤایرۆس و تێكدانی ڕەوشی تەندروستیی وڵاتانی جیهان.

كێشەی ئابووری:

زۆربوونی دانیشتووان چ بەهۆی بێبەرنامەیی لە ڕێكخستنی وەچە خستنەوەوە بێت یان بەهۆی ئاوارەبوون و پەنابەرێتییەوە، دەبێتە هۆی دەركەوتنی كێشەی ئابووری و بڵاوبوونەوەی بێكاری و هەژاری، مرۆڤی هەژاریش بەزەحمەت دەتوانێت لە خەمی پاراستنی ژینگەدا بێت، لەبەر خەمی نان و پەناگەی خۆی.

گۆڕانی كەشوهەوا:

لە ڕێگەی ئەو چالاكییە مرۆییانەی كەدەبنە هۆی زیاتر دەرهاویشتەی دووانە ئۆكسیدی كاربۆن و گازی میسان لە ڕێگەی بەكارهێنانی سەرچاوەكانی سووتەمەنی و هۆكارەكانی گواستنەوەوە، زۆربوونی ژمارەی دانیشتوان هۆكارێكە بۆ زیاتر دەرخستنی كاریگەرییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا.

لە پێناو چارەسەركردنی كێشەی زۆربوونی دانیشتواندا ئەم چەند هەنگاوەی لای خوارەوە پێویستن، وەك:

یەكەم: لەبواری پەروەردە : باشتركردنی پڕۆسە و پڕۆگرامی پەروەردە و خوێندن.

دووەم: لە بواری ڕاگەیاندن: بەرنامەی هۆشیاری بە مەبەستی ڕێكخستنەوەی خێزان.

سێیەم: لە بواری تەندروستییەوە: زیادكردنی هۆشیاریی مناڵبوون و نەوە خستنەوە.

چوارەم: لە ڕووی ژینگەییەوە: ڕوونكردنەوەی كاریگەرییە مەترسیدارەكانی زۆربوونی دانیشتوان لەسەر سەرچاوە و دەرامەتە ژینگەیی و سرووشتییەكان.