هەوڵەكانی كابینەی نۆیەم بۆ زیادكردنی پشكی هەرێم لە وەرگرتنی گەنم و بەبازاڕكردنی بەرهەمە كوردستانییەكان بووژانەوەی كەرتی كشتوكاڵ و بازرگانی لێ كەوتووەتەوە

 

 

تەنیا لە پێنچ مانگی ئەمساڵدا مۆڵەتی بازرگانی بە 1،601 كۆمپانیای بازرگانی دراوە كە بە بەهای 2،719،150،000 ملیار دۆلار بووە

 

 

چەندین سایلۆ لە پارێزگا و ئیدارە و شار و شارۆچكەكانی كوردستان دروست كراون و كێشەی ئەمباركردنی بەروبوومی گەنمی جووتیارانیش كۆتایی هاتووە

 

ئەم ساڵ سەركەوتووانە 500 هەزار تۆنی پشكی هەرێمی كوردستان لە سایلۆكانی هەرێم وەرگیرا

 

 

 

لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا بازاڕ بۆ بەروبوومی جووتیاران دۆزرایەوە و، بۆ یەكەمین جار براندی كوردستان بۆ بەرهەمی كشتوكاڵی لە بازاڕەكانی وڵاتانی دەرەوە ساخ كرایەوە، لە كەرتی بازرگانی بە دەیان پڕۆژەی دروستكردنی سایلۆ و كۆگای مۆدێرن دروست كران، كارئاسانی و هەڵگرتنی ڕۆتین گەشە و فراوانبوونی پانتایی كۆمپانیا خۆماڵی و بیانییەكانی زۆر زیاد كرد، لە ڕێگەی چاكسازییەكانی كەرتی بازرگانی و دەركردنی یاسا و هەمواركردنەوەی یاسا و ڕێنماییەكاندا بووژانەوەیەكی باش بە ڕووی بازرگانەكاندا دروست بوو، چاكسازییەكان و بووژانەوەی كەرتی بازرگانی بە دەیان هەزار هەلی كاری بۆ گەنجەكان ڕەخساند، لەلایەكی دیكەوە چارەسەركردنی گرفتی وەرگرتنی گەنمی جووتیاران و پێدانی شایستە داراییەكانیان بە یەكێك لە دەستكەوتەكانی دیكەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دادەنرێت. سەروەر كەمال هاواری، بریكاری وەزارەت بۆ كاروباری بازرگانی، لەم دیمانەیەدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان، جەخت لەسەر گرنگترین دەستكەوتەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان و پرسی وەرگرتنی گەنمی جووتیاران و دواهەنگاوەكانی چاكسازی لە كەرتی بازرگانی دەكات.

 

 

* لە چوار ساڵی تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، تا چەند لە كەرتی بازرگانیدا توانراوە بە سەر ئاستەنگ و بەربەستەكاندا زاڵ بن و، تا چەند توانراوە ئەم كەرتە لە خزمەتی هاووڵاتیان و گەشەی بازرگانی و جموجووڵی بازاڕدا بێت؟ ئایا دەكرێت گرنگترین دەستكەوتەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانمان لە بواری بازرگانیدا بۆ باس بكەیت؟

- تەمەنی چوارساڵی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان پڕیەتی لە دەستكەوت و پڕۆژە و كاری گەورە، لەم كابینەیەدا بە پاڵپشتیی ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان وێڕای قەیرانەكان لە كاركردن و پێشكەشكردنی پرۆژەكان ڕانەوەستاین، بگرە خۆڕاگریی سەرۆكی حكومەت و پشوودرێژیی هاووڵاتیان وای كرد كە ڕووبەرووی هەموو تەحەددا مەترسیدارەكان ببینەوە و، بگرە وەرچەرخانێكمان لە كەرتی بازرگانی لە هەرێمی كوردستاندا دروست كرد، ئەم وەرچەرخانەش تەنیا پەرەپێدان و بووژانەوەی بازرگانی و زیادكردنی پڕۆژەكان و جموجووڵی بازاڕی لەخۆ نەگرتووە، بەڵكو هەنگاوی جددی نراوە بۆ زامنكردنی ئاسایشی خۆراك و دۆزینەوە و ساخكردنەوەی بازاڕ و كڕینەوەی گەنمی جووتیاران، ئەمە وێڕای هاوسەنگكردنی نێوان (هێنراو و هەناردە)كان كە بۆیەكەمین جار براندی كوردستان لە بازاڕەكانی وڵاتانی كەنداو بە بازاڕ كرا و ساخ كرایەوە .

كاتێك ڕێزدار سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كابینەكەی لەئەستۆ گرت و كارنامەكەی ڕاگەیاند، هەرێمی كوردستان لە بەردەم قەرزاری و قەیرانێكی سەختی دارایی و بڕینی بودجەدا بوو، ئەوە بوو هەر بۆ ماوەیەكی كەم پەتای كۆرۆنا و داشكانی بەهای نەوت و تەنانەت وشكەساڵی و ناسەقامگیریی بەهای دیناری عێراقی بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی و هەڵكشانی نرخەكانی لێ كەوتەوە، لە ناو ئەم هەموو قەیران و ئاستەنگانەدا هەنگاو نرا بۆ ستراتیژیەتی هەمەجۆركردنی ئابووری و بایەخدان بە گشت كەرتەكان، بۆ ئەوەی تەنیا پشت بە یەك سەرچاوەی داهاتی نەوتی نەبەستین و ڕوو لە بووژانەوەی كەرتەكانی پیشەسازی و كشتوكاڵی و گەشتیاریش بكەین، بەمەش ئەركێكی قورسی ئەم كارە كەوتە سەر كەرتی بازرگانی، چ لە ڕووی دابینكردنی كەرەستە و خۆراك و پێداویستییەكانەوە بێت، یان لە ڕووی دۆزینەوە و ساخكردنەوەی بەرهەمەكانەوە بێت، چ لە ڕووی پاڵپشتیكردنی بەرهەمی ناوخۆوە بێت، یان هاندان و ئاسانكاری بۆ هێنانی ئامێر و كەرەستەی پێشكەوتووەوە بێت. سەرۆكی حكومەت هەر وەكو چۆن لە قۆناغی پەتای كۆرۆنای سەختی جیهانیدا لە ڕێگەی دامەزراندنی بۆردێكی خۆراك ڕێگەی نەدا قەیرانی خۆراك لەسەر هاووڵاتیانی كوردستان دروست ببێت، هەر بەو ڕۆحییەتەشەوە شار بە شار و وڵات بە وڵات گەڕا، تاوەكو بازاڕی وڵاتان بە ڕووی بەرهەمە كوردستانییەكاندا بكاتەوە، ئەوە بوو جگە لە ناساندنی براندی هەناری كوردستان چەندین بەرهەمی دیكەی كوردستان ڕەوانەی دەرەوە كران و جووتیارانی كورد و ئابووریی كوردستان سوودمەند بوون، هەروەها توانرا هەموو ئەو ئاستەنگ و بەربەستانەش لا ببرێت كە لە بەردەم ناردنی بەرهەمی كوردستان بۆ شارەكانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق دانرابوون.

لە چوار ساڵی تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتدا چەندین پڕۆژەی بازرگانی لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان و شار و شارۆچكەكان جێبەجێ كراون، لە ڕووی كۆمپانیاكان و پێدانی كارئاسانی و پاڵپشتیكردنیان ئەوا بە ڕاددەیەك كاری كۆمپانیا خۆماڵی و بیانییەكان فراوانتر بووە و لە رووی جۆر و چەندایەتیشەوە باشتر بوون، لەو 32 هەزار كۆمپانیایەی لە كوردستاندا كار دەكەن، پشكی گەورە بەر كۆمپانیا بازرگانییەكان كەوتووە و بە هەزاران هەلی كار لە ناو ئەو كۆمپانییانەدا بۆ گەنجەكان دابین كراون، تەنیا لە ماوەی تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا هەلی كار بۆ 528 كۆمپانیا ڕەخساوە و، نزیكەی 18 هەزار هەلی كاریان بۆ گەنجەكان فەراهەم كردووە، ئەمە وێڕای فراوانبوونی بازاڕەكانی كوردستان و پیشەكارانی كوردستان كە زۆرترین هەلی كاری تێدا ڕەخساوە، پێشكەشكردنی كارئاسانی بۆ كار و بازرگانیی بازرگانەكان و گواستنەوەی كەلوپەل و پێداویستییەكان بە یەكێك لە خزمەت و دەستكەوتەكانی دیكەی ئەم كابینەیە دادەنرێت، هەڵگرتنی باجی گومرگی لەسەر پێداویستییە خۆراكییەكان كە بە هۆی داڕمانی بەهای دینار بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی لە عێراق دروست بوو، دەستكەوتێكی دیكەی سەرۆكی حكومەت بوو بۆ ڕێگرتن لە گرانبوونی زیاتری ماددە سەرەكییە خۆراكییەكان و كۆنتڕۆڵكردنی نرخەكان و هەڵگرتنی باج لەسەر زۆر پێداویستیی خۆراكیی سەرەكیی ڕۆژانەی هاووڵاتییان. لە بواری دروستكردنی سایلۆكان و ئەمبارەكانی گەنم و ئازووقەشدا وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی بە پاڵپشتی و دابینكردنی بودجەی پێویست لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە توانیویەتی چەندین سایلۆ لە شار و شارۆچكەكانی كوردستان دروست بكات و ژمارەیەكی دیكەی سایلۆش بودجە و پارەی جێبەجێكردنی بۆ تەرخان كراوە، ئەمە پوختەیەكی كار و چالاكی و پڕۆژەكانی كەرتی بازرگانی بوو لە ماوەیەكی كەم و قۆناغێكی هەستیاردا.

* ئاماژەت بە فراوانبوونی كاری كۆمپانیاكان كرد، ئایا لەم كابینەیەدا تا چەند توانراوە كاری كۆمپانیاكان زیاتر بكرێت، تاوەكو لە ڕووی جۆرایەتییەوە جووڵە و گەشەیەكی زیاتر و باشتریان هەبێت؟

- لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا هەموو كار و هەنگاوەكان لە پێناو هاووڵاتیاندا گیراونەتە بەر، واتا هاووڵاتی میحوەری سەرەكیی كارەكانمان بووە، بۆ ئەوەی خەڵكی كوردستان تووشی قەیرانی خۆراك نەبن، لە سەردەمێكدا كەوا گرفتی خۆراك و گرانیی نرخەكانی بووەتە قەیرانێكی جیهانی، هەر لەم پێناوەشدا هەوڵی ئەوەمان داوە جووڵەی بازرگانی زیاتر خزمەت بە هاووڵاتیان و گەشەكردنی كەرتەكانی كشتوكاڵ و پیشەسازی بكات، بووژانەوەی كەرتی پیشەسازیی خۆراك و زیادكردنی ژمارەی كۆمپانیاكان و فراوانبوونی پانتایی كاركردنیان و هەڵگرتنی هەموو ئاستەنگەكانی بەردەم گواستنەوەی كاڵا و كەلوپەلەكان هەر لە (ئاسانكردنی پێدانی مۆڵەتی هاوردە، تاوەكو ڕێگرتن لە قۆرخكاری و هەمواركردنەوەی یاساكانی، پاراستنی بەرهەمی ناوخۆ و نەهێشتنی قۆرخكاری و ڕێنماییەكانی هاوردەكردن و هەناردەكردنی بەرهەمەكان و ...هتد) هەر هەمووی لەو پێناوەدا بووە كەرتی بازرگانی ببووژێتەوە و خەڵك سوودمەند بن و زۆرترین هەلی كاریش بۆ گەنجەكانمان دابین بكرێت، لە ساڵی 2022 زیاتر لە 15 ملیار دۆلار كاڵا هاوردە كراوە و 3500 مامەڵەی بازرگانی كراوە و ڕەوانەكردنی شمەك و بەرهەمی ناوخۆش بۆ دەرەوە زیادی كردووە، بەتایبەتی بۆ شارەكانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق.

هەر ئەم ڕێكار و هەنگاوانەشە وای كردووە، ژمارەی كۆمپانیاكانی خۆماڵی و بیانی لە هەرێمی كوردستاندا ڕوو لە زیادبوون بكات، ئەوەتا 32 هەزار كۆمپانیای خۆماڵی و بیانی لە هەرێمی كوردستان تۆمار كراون و 21،105 كۆمپانیا لە هەولێرە و 7،165 لە سلێمانی و 3،853 لە دهۆك لەم ژمارانەش 28،853ی كۆمپانیای خۆماڵین و 3،376 كۆمپانیای بیانین. تەنیا لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا هەلی كار بۆ 528 كۆمپانیا ڕەخساوە كە 13 هەزار و 451 هەلی كاریان دابین كردووە، بەمەش كۆمپانیاكانی خۆراك و بیناسازی و ڕستن و چنین و فلزییەكان و كیمیاوی و پلاستیكی و مۆبیلیات و خزمەتگوزاری و گواستنەوە و چەندین بواری دیكە لە هەرێمی كوردستاندا گەشەی بەرچاویان بە خۆیانەوە بینیوە، ئەوەتا لە تەنیا پێنچ مانگی ئەمساڵدا مۆڵەتی بازرگانی بە 1،601 كۆمپانیای بازرگانی دراوە كە بە بەهای 2،719،150،000 دۆلار بووە.

* ئایا لەگەڵ ئەم گەشەكردنەی ژمارە و كاری كۆمپانیا خۆماڵی و بیانییەكاندا هاتنی شاندە بازرگانییەكانیش بۆ هەرێمی كوردستان زیادیان كردووە؟

- هاتنی شاندە بازرگانییەكان و نوێنەری بەشی بازرگانیی كونسووڵخانەكان و باڵیۆزەكان و نوێنەری گەورە كۆمپانیاكان بە شێوەیەكی بەرچاو ڕوویان لە زیادبوون كردووە، لە وڵاتانی (هەنگاریا و ئیسپانیا و ئەمریكا و ژاپۆن و توركیا و ئێران و چەندین وڵاتانی دیكە) شاندی بازرگانی ڕوو لە هەرێمی كوردستان دەكەن، هەفتانە پێشوازی لە شاندی ژوورە بازرگانییەكانی وڵاتان، بەتایبەتی لە شارەكانی توركیا و كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە دەكەین، شاندە بازرگانییەكانی عێراقیش ڕووی لە زیادبوون كردووە، ئەم زۆرییەی شاندە بازرگانییەكان بۆ بووژانەوەی كەرتی بازرگانی و كارئاسانی و بوونی ژینگەیەكی سەقامگیر و ئارام دەگەڕێتەوە، كە دواجار لە خزمەتی خەڵكیدایە، تەنانەت دوای كۆرۆنا لەم كابینەیەدا ژمارەی پێشانگە بازرگانییەكانیش ڕووی لە زیادبوون كردووە.

* لە ڕووی كۆگاكردنی بەروبوومەكانی گەنمی جووتیاران و دابینكردنی شایستە داراییەكانی گەنمی جووتیاران كاری باش كراوە، ئایا لەم ڕووەوە تا چەند توانیوتانە ئاستەنگ و بەربەستەكان نەهێڵن، بەتایبەتی چارەسەركردنی گرفتی جووتیاران كە یەكێكە لە كارنامەی سەرۆك وەزیران؟

- دروستكردنی دەیان سایلۆ و ئەمباركردنی گەنم و پێدانی شایستە داراییەكانی ساڵانی 2017 و 2018 و 2019 و 2020 و 2021 هەروەها كۆی ئەو پارەیەی لە سێ ساڵی 2014 و 2015 و 2016 كە لای حكومەتی ناوەندی بوو گەڕێندرایەوە، پەیوەندییەكانمان لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی و بەتایبەتی لەگەڵ وەزارەتی بازرگانیی حكومەتی عێراقی فیدڕاڵی لە ئاستێكی باشدایە لەپێناو وەرگرتنی تەواوی شایستە داراییەكانی جووتیاران، سەبارەت بە دروستكردنی سایلۆكانیش لە پارێزگاكانی كوردستان و شار و ناوچە جیاجیاكانی كوردستان سایلۆ و كۆگای زۆرمان دروست كردووە، وەكو سایلۆی مەخموور و هەولێر و قوشتەپە و پیرەمەگروون و ڕانیە و شارەزوور و چەمچەماڵ و كەلار و فایدە و شێخان و زاخۆ و بەردەڕەش، كە توانراوە 585 هەزار تۆن گەنم ئەمبار بكرێت، هاوكات چەندین سایلۆی نوێ دروست دەكرێت كە سایلۆی 40 هەزار تەنین و 5 كۆگای كەرەستەی خۆراكی لە بەردەڕەش و كۆگایەكی مۆدێرنە بۆ ئەمباركردنی برنجی پسوولەی خۆراكی مانگانەی هاووڵاتیان لە سایلۆی فایدە و دروستكردنی سایلۆی قەبارەی 80 هەزار تەنی لە سلێمانی و دروستكردنی 8 كۆگا لە ناوچەی هوانە و كۆمەڵگەیەكی گەنجینەكانی خواردن لە ناوچەی هوانە و دروستكردنی سایلۆی 40 هەزار تەن و 10 كۆگا لە هەڵەبجە و 25 پڕۆژەی دیكەمان پێشنیار كردووە و بەشێكیان پارەشی بۆ تەرخان كراوە.

یەكێك لەو كارانەی زۆر گرنگ بوو بۆ بووژانەوەی كەرتی بازرگانی، گرنگیدانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بوو بە بووژانەوەی پیشەسازیی خۆراكی، ئەوە بوو لە ساڵی 2020 بەڕێزیان بەردی بناغەی ناوچەی پیشەسازیی خواردەمەنی لە دهۆك دانا و لە ساڵی 2012 سایلۆی هەولێر و كەلاری كردەوە. دروستكردنی دەیان سایلۆ بۆ ئەمباركردنی بەروبوومی گەنمی جووتیاران هەنگاوێكی گرنگ بوو بۆ گەشەكردنی كشتوكاڵ و زیادكردنی بەرهەمی ناوخۆی گەنم.

* یەكێك لە كارە گرنگ و هەستیارەكان پاراستنی كوالێت و باشیی كاڵا و ماددە خۆراكییەكانی ناو بازاڕ و كۆنتڕۆڵكردنی سەرپێچییە بازرگانییەكان و چاودێریكردنی بازاڕە، ئایا تاچەند توانراوە كۆنتڕۆڵی دەروازە و بازگەكان و بازاڕ بكرێت بۆ ڕێگرتن لە هێنانی ماددە و كاڵا و خۆراكی ماوەبەسەرچوو؟

- بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانی بازرگانی لە ڕێگەی بەڕێوەبەرایەتییەكانی چاودێریی بازرگانییەوە تەنیا لە پێنج مانگی ئەمساڵدا زیاتر لە 26،309 سەردانیان كردووە و 1،215 سەرپێچیان تۆمار كردووە و 56 شوێنیان داخستووە و بڕی 168 ملیۆن دینار سزایان داون و زیاتر لە 203 تەن مەوادی ماوەبەسەرچوو و خراپیان لەناو بردووە. لەم كابینەیەدا توانیومانە بە سەركەوتوویی ڕێگە لە فرۆشتنی مەوادی ماوەبەسەرچوو بگرین كە زیانی بۆ هاووڵاتیان و تەندروستییان هەبووە، ئەم كارە بە هاوكاری و چاودێری و بەدواداچوونی هاووڵاتیان و دەزگاكانی ڕاگەیاندن و تیمەكانمانەوە جێبەجێ كراوە، چەندین باری كاڵای ماوەبەسەرچوو دەستی بەسەردا گیراوە و چەندین كۆگاشمان داخستووە و بە توندیش سزای ئەو سەرپێچیكارانەمان داوە كە كاڵای خراپ و ماوەبەسەرچوو لە دەروازەكانەوە داخڵی هەرێمی كوردستان دەكەن، بۆیە هێنانی مەوادی ماوە بەسەرچوو سزای توندی لە سەرە و تا ڕاددەیەكی باش توانراوە دەستی بەسەردا بگیرێت.

* بۆ ئەمساڵیش كۆتایی بە پرۆسەی وەرگرتنی گەنمی جووتیاران هات، ئەگەرچی گرفتتان لەگەڵ بەغدا هەبوو لەسەر ئەو بڕە گەنمەی كە لە جووتیاران وەردەگیرێت، كە لە هەرێمی كوردستاندا زیاتر بەرهەم هاتووە، ئایا تا چەند پرۆسەكە سەركەوتوو بوو، بۆ بەرهەمی زیادی گەنم چ هەنگاوێك نراوە، تاوەكو جووتیاران زیانمەند نەبن، بەتایبەتی لە پارێزگای هەولێر؟

- سەرەتای پرۆسەی وەرگرتنی گەنمی جووتیارانی هەرێمی كوردستان لەلایەن عێراقەوە بڕی 200 هەزار تۆن بۆ بەرهەمی گەنمی جووتیارانی هەرێمی كوردستان دیاری كرابوو، هەڵبەتە بەرهەمی گەنمی هەرێمی كوردستان زۆر زیاترە و ئامار و داتاكان زیاتر لای وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوە، چونكە ئەوەی پەیوەندی بە ئێمەوە هەیە لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی، زیاتر بەبازاڕكردنی گەنمەكەیە، بە خۆشحاڵییەوە دوای هەوڵەكانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان توانرا ئەم بڕە بۆ 500 هەزار تۆن بەرز بكرێتەوە، ئەوە بوو لە 16/7/2023 وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان كۆتایی بە وەرگرتنی گەنمی ئەمساڵی بەبازاڕكردنی گەنمی جووتیارانی هێنا و بە سەركەوتوویی بڕی 500 هەزار تۆن گەنمی لە برا جووتیارەكان وەرگرت، و شایستە داراییەكەشی 400 ملیار دینارە بە هۆی گفتوگۆ و سەرقاڵبوونی پەرلەمان و حكومەت بە پڕۆژە یاسای بودجە و پەسەندكردنی تەنیا 86 ملیار دیناری دراوە و، حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ بەڵێنی داوە بەم نزیكانە تەواوی پارەی شایستە داراییەكانی جووتیارەكانمان بنێرێت و بە سەریاندا دابەشی دەكەین. لەمەشدا سوپاسی وەزارەتی بازرگانی عێراقی فیدڕاڵ و پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانی هەرێمی كوردستان و برا جووتیارەكانمان دەكەین، بە سوپاسیشەوە ڕاستەوخۆ بەڕێز مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لێژنەیەكی تایبەتی بۆ چارەسەركردنی كێشەی وەرنەگرتنی بڕە گەنمی بەشێك لە برا جووتیارەكان پێكهێنا كە لە سایلۆی هەولێر تووشیان ببوو، بەم نزیكانە ئەو كێشەیەش ڕوو لە چارەسەركردن دەكات، لێرەدا دەمەوێت ئاماژە بەوە بكەم كە خۆشبەختانە ساڵ لە دوای ساڵ كێرڤی بەرهەمهێنان و بەبازاڕكردنی گەنمی جووتیاران بەرزتر دەبێتەوە ئەمەش دوای ئەوەی لە ساڵی 2021 بڕی 152 هەزار تەن گەنم وەرگیراوە، بەڵام لە ساڵی 2022 بڕی 321 هەزار تەن گەنم وەرگیراوە و لە ساڵی 2023 بڕی 500 هەزار تەن وەرگیراوە، لەسەر بڕیاری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان داوا لە كۆمپانیای خۆشناویش كراوە بە هەمان نرخی وەرگرتنی گەنم لە سایلۆكان ئەو گەنمەی جووتیاران وەربگیرێت كە لە بەردەم سایلۆكان جەرد كراون.

بە شێوەیەكی گشتی ئەگەرچی حكومەتی عێراق بڕی گەنمی وەرگیراوی تەنیا بۆ هەرێمی كوردستان دیاری كردووە و ئەم حاڵەتە بۆ عێراق و ناوچەكانی ناوەڕاست و خواروو نییە، بەڵام خۆشبەختانە توانرا بڕەكە بەرز بكرێتەوە، خۆی عێراق چوار ملیۆن تەن گەنمی وەرگرتووە، ئەگەر لە 12،67% وەكو پشكی هەرێم هەژمار بكەین ئەوا دەبێت لە خەرجی حاكیمە كە بۆ كڕینی گەنم تەرخان كراوە، لە هەر چوار پارێزگای هەرێمی كوردستان 560 هەزار تەن گەنم وەربگیرێت، لەلایەكی دیكەوە هەڵبەتە دیاریكردنی بڕی 850 هەزار دینار و هەڵگرتنی پلە یەك و دوو سێ تەنیا بڕە پارەیەكی كەم دانراوە بۆ پلەكان، ئەویش دوای ئەو قەیرانە جیهانییەی گەنم هاتووە كە بە هۆی شەڕی ئۆكرانیا و ڕووسیاوە دروست بووە، لە ئێستاشدا دوای كشانەوەی ڕووسیا لە ڕێككەوتنی هەناردەكردنی گەنمی ئۆكرانیا، نرخەكانی گەنم جارێكی دیكە لە جیهاندا بەرز بووەتەوە و ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان هۆشداری فراوانبوونی برسێتی و هەژاری و ئەگەری كەوتنەوەی قەیرانی خۆراكیان لە چەندین وڵاتی دونیا بەتایبەتی وڵاتە ئەفریقییەكان داوە. لە هەرێمی كوردستان بە هۆی كەمبوونەوەی كاریگەرییەكانی وشكەساڵی و بارانبارینێكی باش لە ئەمساڵدا بەرهەمەكانی گەنم ڕووی لە زیادبوون كردووە.