نەتەوە یەكگرتووەكان لە خولی 77ـەمیدا لە ڕۆژی 14ی دێسەمبەری ساڵی 2022دا، بە بڕیارێك ڕۆژی 30ی ئاداری هەموو ساڵێكی وەك (ڕۆژی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی بەفیڕۆدان) ناساند و، داواشی كرد كە ساڵانە ئەم بۆنەیە زیندوو ڕابگیرێت.

بەپێی داتاكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، چالاكییەكانی مرۆڤ ساڵانە نزیكەی 2.24 ملیار تۆن پاشماوەی ڕەق بەرهەم دەهێنن كە تەنیا 55%ی ڕیسایكلین دەكرێتەوە، ساڵانەش نزیكەی 931 ملیۆن تۆن تا 1 ملیار تۆن لە چێشت و خواردن بەفێڕۆ دەدرێت، كە ڕۆڵی هەیە لە دەرهاویشتنی 8% هەتا 10%ی گازە گەرمكار و قەتیسكارەكانی گەرمی لە جیهاندا، هەروەها نزیكەی 14 ملیۆن تۆن لە پاشماوە پلاستییەكانیش دەخاتە نێو سیستمی ژینگە ئاوییەكانەوە.

لە ڕۆژی نێودەوڵەتیی بەرەنگاربوونەوەی بەفیڕۆداندا، نەتەوە یەكگرتووەكان داوا لە تاك و كۆمەڵگە و حكومەتەكان و ڕێكخراوەكان و كۆمپانیاكان دەكات، كار بكەن لەپێناوی:

یەكەم: كەمكردنەوەی خاشاك و باشتر بەڕێوەبردنی پڕۆسەی بەكارهێنانەوە و دروستكردنەوەی.

دووەم: هۆشیاركردنەوەی تاك بە ئاراستەی بایەخدان بە گەشەپێدانی بەردەوام.

سێیەم: ڕووكردنە سیستمی بازنەیی لە بەرهەمهێنانی شت و مەك و بەكاربردنی و خۆرزگاركردن لە پاشماوەكانی.

چوارەم: بەرهەمهێنانی شتومەكی بەهێز و تەمەن درێژ، كە كەرەستەی كەم و پاشماوەی كەمیان هەبێت.

پێنجەم: هۆشیاركردنەوەی زیاتری تاك بۆ بەجێهێنانی ئامانجەكانی گەشەپێدانی بەردەوام لە بواری ڕێگرتن لە بەفیڕۆدانی خۆراك و كەمكردنەوەی پاشماوەكان.

بۆیە ئێمەش لە هەرێمی كوردستاندا پێویستە پاكڕاگرتنی خاكمان وەك ئەركێكی نیشتمانی و نەتەوەیی و ئایینیی لەبەرچاو بگرین و، نابێت بهێڵین خاكمان بكرێتە شوێنی ژێر خاكخستنی كەلوپەلی بەفیڕۆدراو و ماوەبەسەرچوو، بە تایبەت كە تێبینی دەكرێت، كاتێك دەست بەسەر كەلوپەلی ماوەبەسەرچوو، یان كواڵێتی خراپدا دەگیرێت، هەر لەو شوێنە یان لە ناوخۆی هەرێمدا لەناو دەبرێت، یان دەسووتێنرێت، هەر دوو حاڵەتیش هۆكارێكی پیسبوونی ژینگەن، لەكاتێكدا دەكرێت ئەو بابەتە بە شێوەیەكی دیكە چارەسەر بكرێت، ئەویش بە گەڕاندنەوەی كەلوپەلەكە بۆ ئەو شوێنەی كە لێوەی هاتووە.

بۆ ئەوەی هاوبەشێكی كارای هەوڵە جیهانییەكان بین لە بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی بەفیڕۆدانی كەلوپەل و شتومەك و خۆراك و خواردەمەنی، پێویستە لەسەر هەر تاكێك بەخۆداچوونەوە بەو شێوازە هەڵەیەی ڕەفتاریدا بكات، كە ساڵانێكە خۆی لەسەری ڕاهێناوە و، بیر لە گەڕانەوە بۆ نێو سرووشت بكاتەوە و، هەڵسوكەوتی هاوڕێیانە بێت لەگەڵ سرووشتدا و هەمیشە بیری لای باش بەكارهێنانی ئاو و دووركەوتنەوە لە زیادەڕەوییكردن بێت لە بەكارهێنانیدا، هەمووشمان لە هەوڵدانی بەردەوام بین بۆ ئامادەكردنی تاك و كۆمەڵگەیەكی بەرپرسیار و هۆشیار و یاساپارێزەوە.

لەسەر ئاستی كاری شارەوانییەكانیشدا گرنگ ئەوەیە بزانین كە لەم سەردەمەدا ئیدی باوی ئەو دەستەواژەیە نەماوە، كە جاران دەگوترا پێویستە زبڵ و خاشاك لە شوێنێك فڕێ بدرێت دوور لە شار، چونكە ئەمڕۆ لە وڵاتانی پێشكەوتوودا بە هیچ شێوەیەك ڕێگەنادرێت زبڵ و خاشاك بەبێ داپۆشین و لە چاڵنان لەسەر زەویدا فڕێ بدرێت، ئەمڕۆش شوێنێك نەماوە بە ناوی دوور، چونكە ئەو شوێنەی لە شارێكەوە دوورە، هەمان شوێن لە شارۆچكەیەكی دیكەوە نزیكە و زیان بە دانیشتووانی ئەو شوێنە دەگەیەنێت. بۆیە پێویستە لە ڕێگەی ڕیسایكلینگەوە ئەم بڕە زۆرەی زبڵ و خاشاك دووبارە بەكارهێنان و دروستكردنی بۆ بكرێتەوە، چونكە ئەمڕۆ لە زۆربەی وڵاتانی پێشكەوتوودا، زبڵ و خاشاك یەكسانە بە (پارە)، بۆیە هەر لە بەر دەرگای ماڵەكانەوە لە بۆكسی ڕەنگ جیاوازدا جۆرەكانی زبڵ و خاشاك جیا دەكرێنەوە و، دووبارە دروست دەكرێنەوە و بەكاردەهێنرێنەوە، هەر لەبەر ئەمەشە ئێستا لە جیهاندا بابەتی داپۆشینی تەندروست بۆ زبڵ و خاشاك، یان دووبارە بەكارهێنان و دووبارە دروستكردن لێیان و، دووبارە بەكارهێنانی زۆرێك لە دەرامەتە بەكارهاتووەكانی دیكەش، بووەتە زانستێكی تایبەت و پێویستە لای ئێمەش قسەی زیاتری لە بارەوە بكرێت.

بە ئومێدی ئەوەی هەموو ساڵێك ئێمەش لە ڕوانگەی بەرپرسیارێتییەوە (ڕۆژی نێودەوڵەتیی بەرەنگاربوونەوەی بەفیڕۆدان) زیندوو ڕابگرین و، ژینگەپارێزی لە دروشمەوە بكەینە كردار لە ژیانی هەر یەكێكماندا.