فەرهاد محەمەد ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان و سەرنووسەری گۆڤاری گوڵان بەمجۆرە سەرنجەكانی خۆی خستە ڕوو:

بەشداربووانی بەڕێز جیا لەوەی زۆر بە گرنگییەوە ئاكامی ڕاپرسیی «بازنەی گفتوگۆ»یان هەڵسەنگاند و بیروبۆچوون و پێشنیاری زۆر باشیان پێشكەش كردین، هەروەها كۆمەڵێك داتا و ئاماری زۆر گرنگیشیان خستەڕوو كە زۆر باش ئەم پرسە و میكانیزمی چارەسەركردنی كێشەكانیان دەستنیشان كرد، بۆیە لەم بارەوە بێجگە لە دەستخۆشی بۆ ئەو بەڕێزانە شتێكی دیكەم نییە زیادی بكەم، ئەوجا لەگەڵ ئەوەی كێشەی پرسێكی زۆر گرنگ و مەترسیدارە، لە هەمانكاتدا گەنج كۆڵەگە و بزوێنەری هەموو بوارە سیاسی و كۆمەڵایەتی و حوكمڕانییەكانی هەر وڵاتێكە و، ئەگەر سەرنجیش لە مێژووی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستان، هەروەها لە مێژووی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و هەڵمەتەكانی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم و دوای ئەویش پاراستنی هەرێمی كوردستان دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 بدەین، دەبینین گەنجانی كوردستان لە ڕۆژە سەختەكاندا توانیویانە لەسەر بنەمای ئینتیمای نیشتمانی بڕیاری زۆر قورس بدەن و گیانی خۆیان بە نیشتمانەكەی خۆیان ببەخشن، بۆیە جێگەی خۆیەتی شانازی بە گەنجەكانی خۆمانەوە بكەین، ئەگەر ئەو شانازییەش گرێ بدەینەوە بەو ڕەخنە و گازندانەی ئێستا هەیە، ئەوا چارەسەركردنی ئەو ڕەخنە و گازندە دەبێت ببێتە بەشێك لە پرۆسەی حوكمڕانی لە كوردستاندا بە هەر چوار بەشەكەیەوە (سەرۆكایەتیی هەرێم، پەرلەمان، حكومەت، دەسەڵاتی دادوەری) لەم ڕووەوە دەخوازم لەسەر «تەنگژەی حوكمڕانی» قسە بكەم كە ئێستا بووەتە دیاردەیەكی جیهانی بەگشتی و بەتایبەتیش لە سیستمی حوكمڕانی «پەرلەمانی و دیموكراتیدا».

 كاك عەبدولسەلام مەدەنی وەك بەڕێوەبەری گشتیی «دەزگای ڕوانگە» كە دەزگاكەیان تایبەتە بە چارەسەركردنی كێشەكانی گەنج، لەم پەنێڵەدا گفتوگۆیەكی خۆی لەگەڵ بیرمەندی جیهانی فرانسیس فۆكۆیامای بۆ گێڕاینەوە كە پێی گوتووە «ماوەی 50 ساڵە لە سیستمی حوكمڕانی (دیموكراتی و پەرلەمانییەكانی جیهان) هاووڵاتی متمانەی بە پرۆسەی حوكمڕانی كەم دەبێتەوە و سیستمی حوكمڕانی لە تەنگژەدایە»، بێگومان فۆكۆیاما لە كۆتایی ساڵی 2019 ناوەرۆكی ئەم قسانەی «تەنگژەی حوكمڕانی» لە چوارچێوەی كتێبێكدا بە ناونیشانی «ناسنامە: خواست بۆ شكۆ لەگەڵ سیاسەتی تووڕەیی دانەمركاوە. : Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment» خستەڕوو، كەواتە ئەم كتێبە پێمان دەڵێت: كاتێك قەیرانی شوناس دروست دەبێت، هاووڵاتیان داوای گێڕانەوەی شكۆ دەكەن و هاوكات گوتاری ڕادیكاڵی و پەڕگیریش لە كۆمەڵگە دروست دەبێت، لە بەرانبەردا ئەگەر دامەزراوەكانی دەوڵەت لە ئاستی ئەم هەست و داخوازییە نەبن، ئەوا دەبێت بیر لەوە بكەنەوە، چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو گوتارە ڕادیكاڵی و پەڕگیرە دەكەن كە لە كۆمەڵگەدا دێتە ئاراوە.

د.سەردار قادر وەڵامی ئەو پرسیارەی «ئایا شانازی بە نیشتمانەكەی خۆتەوە دەكەیت؟»، گرێ دایەوە بە ئاستی بەرزی و نزمیی بێكاری و خزمەتگوزارییەوە، هەروەها ئاماژەشی بەوە كرد كە ئەم پرسیارە لە ساڵی 2015 ئاراستەی 350 كۆمەڵگەی جیاواز كراوە و، ئاكامی ئەو ڕاپرسییە دەری خستووە وەڵامی «شانازی دەكەم، یان نایكەم» پەیوەستە بە ئاستی بەرز و نزمیی بێكاری و خزمەتگوزارییەوە، ڕاشكاوانەتر لەو وڵاتانەی ئاستی بێكاری نزمە و ئاستی خزمەتگوزاری بەرز، هاووڵاتیان بە بەڵێ شانازی بە نیشتمانی خۆمەوە دەكەم و بە پێچەوانەشەوە بە نایكەم وەڵام دەدەنەوە.

فۆكۆیاما، زیادبوونی بێكاری گرێ داوەتەوە بە سیاسەتی كۆمپانیاكان و پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا، بەڵام ئاستی نزمیی خزمەتگوزارییەكانی گرێ داوەتەوە بە شڵەژانی دامەزراوەیی و ململانێی ناجۆری پارتە سیاسییەكان و یەكتری قبووڵ نەكردنەوە، ئەوجا ئەو ژینگە ناجۆرەی كە بووەتە تەنگژە بۆ حوكمڕانی لە جیهاندا شڵەژانێكی دەروونی لەسەر ئاستی تاك و كۆمەڵگە دروست كردووە و لە هەمانكاتدا متمانەی هاووڵاتی بە پرۆسەی حوكمڕانی كەم كردووەتەوە، ئەم حاڵەتەش جۆرێك لە بێ ئومێدی لای تاك دروست كردووە. هەر بۆ نموونە بیرمەندێكی وەك یۆڤاڵ نوح هەراری دەڵێت: «ڕێژەی خۆكوشتن لە ویلایەتەكانی ئەمریكا لە دەوڵەتێكی هەژاری وەك بەنگلادیش بەرزترە»، هەروەها دیاردەیەكی زۆر ترسناك لەناو گەنجەكانی ئەمریكا و دەوڵەتانی ڕۆژئاوا دروست بووە، كە ناویان لێ ناوە دیاردەی «گورگە تەنیاكان»، ئەم دیاردەیە تاكەكان دەكات بە گورگ و هەر شتێكی بكەوێتە بەردەست، دەیكاتە چەك و بەشێوەیەكی زۆر عەشوائی خەڵك دەكوژێت و خۆیشی دەكوژرێت.

لەسەر ئەم تەنگژە و دیاردانە تووشی سیستمی حوكمڕانی «پەرلەمانی و دیموكراتی»دەبن، بەشی زۆری ئەو توێژینەوانەی لەسەر ئەدای حزبی سیاسی لە كایەی پرۆسەی دیموكراتی لەسەر ئاستی جیهان ئەنجام دراون، جەخت لەوە دەكەنەوە ئەدای حزبە سیاسییەكان و سیاسەتی قۆرخكارییان لەسەر ئاشتیی بازاڕ بووەتە هۆكاری ئەوەی شڵەژان لە ناو هاوسەنگی دیموكراتی بێتە ئاراوە، ئەم شڵەژانەش لە ناو هاوسەنگی دەسەڵاتەكانی دیموكراتیدا وەك بیرمەندی ئەڵمانی یۆرگن هابرماس زۆر جوان دەستنیشانی كردووە و دەڵێت: ئەو بڕیارانەی لە برۆكسلی پایتەختی یەكێتی ئەوروپا دەردەچن، لەگەڵ ڕای شەقامی كۆی دەوڵەتەكانی ئەندام لەو یەكێتییە یەك ناگرنەوە».

كەواتە ئەگەر لێرەدا پرسەكە لە چەند دێڕێكدا چڕ بكەمەوە، ئەوا مەترسی لە كەڵەكەبوونی كێشەی گەنج و نەبوونی میكانیزمێكی باش بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو كێشانە، ئەوەیە كە نائومێدی باڵ بەسەر گەنجاندا بكێشێت، هەر وەك وەك سەرۆك بارزانی لە بەرگی چوارەمی «بارزانی و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد» هەڵوەستەی جددی لە مەترسیی باڵكێشانی نائومێدی بەسەر گەلەكەماندا لە دوای نسكۆی 1975 دەكات و پێمان دەڵێت: ترسی ئەوەم هەبوو نائومێدی باڵ بە سەر میللەتەكەماندا بكێشت .. بۆ ئەمەش بیرم كردەوە یەكەم هەنگاو بڕیار ئەوەیە دەبێت لەگەڵ تێكۆشەرانی خۆمان وتووێژ بكەین و ڕێگەیەك بدۆزینەوە ئەم قۆناغە تێپەرێنین»، بۆ ئێستاش بەتایبەتی بۆ كێشەی گەنجان كە ئاراستەی ڕەخنەكانیان لە پرۆسەی سیاسی و كۆی حزبە سیاسییەكانی كوردستانە، ئەوا وەك سەرۆك بارزانی فێری كردووین، یەكەم هەنگاو و بڕیار ئەوەیە بە دیالۆگ و ڕاوێژ لەگەڵ دڵسۆزان و ئەكاديمیست و ڕۆشنبیرەكانی كوردستان كەناڵێكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ گەنجان دروست بكرێت و گوێ بۆ خواست و داواكارییەكان ڕابگيرێت و، بڕیار بدرێت هەموو پێكەوە ئەم قۆناغە تێپەڕێنین و كێشە و گرفتی گەنجەكانمان چارەسەر بكەین.