بــڕیــاری دادگای فیدڕاڵیی عێراق لە كۆتاییەكانی مانگی یەكی ئەمساڵ سەبارەت بە نەناردنی ئەو بڕە پارەیەی قەرار بوو بەغدا بۆ هەرێمی بنێرێت، هەنگاوێكی پێچەوانەی دەستوور و یاسایە و، لەگەڵ دۆخی پەیوەندیی نێوان كوردستان و حكومەتی ناوەند یەك ناگرێتەوە، ئەوەی مەبەستمە لەم نووسینەدا، زیاتر هەڵوەستەكردنە لە دیدگەی ئایینییەوە، هەرچەند بەپێی قسەی شارەزایانی بواری یاساش بێت، هەر ڕاستە، هێندەی لێی تێگەیشتبم، زیاتر بۆ لێدانی پێگەی هەرێم و لاوازكردنی سەرچاوەی داهات و درز خستنە نێو ماڵی كورد و سەرقاڵكردنی كاراكتەرە كوردەكانە لە بەغدا، بە هەڵوێست و مفاوەزات، ڕێگریكردنە لە گەشەی پێگەی كورد لە بەغدا و دروستكردنی كۆسپ و برینداركردنی هەستی تاكی كوردە، بە دڵنیاییەوە ئەم هەنگاوە هەڕەشەیە و زۆر مەترسیی لە پشتە و دواجار وەك كارتێك لە قازانجی ئەجێندا و سیاسەتی ئەم و ئەو بەكار دێت و بەسیاسیكردنی بڕیاری دادگایە نەك شتی دیكە.

ڕێگرتن لە ماف و شایستە داراییەكانی هەرێم پێچەوانەی پرەنسیپی شەراكەت و بانگەشەی دادگەریی نێوان گەلانی عێراقە، كە زۆر جار ئاماژە بەوە دەكرێت، كە هاووڵاتیانی عێراق بێ جیاوازی خاوەن ماف و ژیان و كەرامەتن، ئەمە لە كاتێكدا كورد لە دوای پرۆسەی ئازادیی عێراقەوە ڕۆڵێكی گەورەی لە بونیادنانەوەی ئەم وڵاتە و نووسینەوەی دەستوور و سەقامگیری و پێكهێنانی كابینە یەك لە دوای یەكەكانی حكومەتدا هەبووە، تێناگەم دادگای فیدڕاڵی پاڵپشت بە چ یاسایەك لەمپەر لە بەردەم ماف و شایستە داراییەكانی هاووڵاتیانی هەرێم دروست دەكات، بۆ دەبێت وەك پاشكۆی ئەم و ئەو لە ژێر پەردەی یاسادا نیشانەی پرسیار بخاتە سەر دەسەڵاتی دادوەری و كاری پیشەیی خۆی؟

ئەمە دەمانگەڕێنێتەوە سەر ئەو خاڵەی كە جارێكی دیكە زامی قووڵی قوربانیدانمان واڵا ببێتەوە و ڕووی ڕاستەقینەی ئەو تێگەیشتنەشمان بۆ دەركەوێت، كە فەرهەنگ و عەقڵییەتی سڕینەوە و دژایەتیكردن و قووتبڕین و ستەمكردن لە گەلی كورد، لای بەشێكی سەرانی عەرەب و عێراق ماوە و دەیانەوێ بە هەر شێوەیەكە بێت لە سومعەی هەرێم بدەن و زیانی پێ بگەیەنن و دۆخی پێشكەوتن و گەشەی ئاوەدانی ڕابگرن.

لە لایەكی دیكەوە بێدەنگیی ناوەندە ئایینی و مەرجەعە باڵاكانی شیعە و سوننە، كە هیچ هەڵوێست و نقە و كاردانەوە و دەنگیان لێوە نایەت، لانی كەم بڵێن ئەمە غەدرە لە گەلێكی بەشمەینەت و ستەملێكراو دەكرێت، خۆی لە خۆیدا مایەی هەڵوەستەكردنە، چونكە دوو ڕۆژ پێش ئەم بڕیارە شاندێكی باڵای یەكێتیی زانایان لە بەغدا بوون، كە یەكێك لە ئامانجەكانی سەردانەكەیان بۆ لای مەرجەعییاتی شیعە و سوننە و دەزگا و ناوەندە ئایینیەكان، بیرخستنەوەی پەیامی برایەتی و ڕێزگرتن و دداننان بە مافە یاسایی و دەستوورییەكانی نەتەوەكانی عێراق بوو، لانی كەم كە دەگەنە لای سیاسییەكان، یان ڕاوێژ و بڕیاریان وەردەگیرێت، ڕەچاوی بنەمای شەراكەت و برایەتیی ئیسلامی و ئینسانی و نیشتمانی بكەن و، ددان بە ماف و شایستەكانی گەلی كورددا بنێن، چونكە ئەمە زادەی ڕاسپاردەكانی پێغەمبەری ئیسلامە (دروودی خوای لەسەر بێت) كە دەفەرموێ: چیت بۆ خۆت دەوێ و پێت خۆشە، پێویستە بە هەمان شێوە بۆ براكەشت بە ڕەوای ببینی و پێت باش و خۆش بێت.

لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر بە دیدگەیەكی ئایینی سەیری بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی عێراق بكەین، سەبارەت بە بڕین و نەناردنی شاییستە داراییەكانی هاووڵاتیانی هەرێم، ئەوە تاوانێكی گەورەیە و پێچەوانەی بنەماكانی شەریعەتە، لەگەڵ ڕۆح و كرۆكیی پەیوەندیی برایانە و مافی دراوسێیەتی و هاوبەشی لە حوكمڕانی و پێكەوەژیانی ئاشتییانەدا ناگونجێت، بگرە دەچێتە چوارچێوەی هەڵسوكەوتی دوژمنكارانە و ستەمەوە، چونكە ئەم مافە داراییە بە پێی دەستوور و یاسا ئەمانەتێكە لە ئەستۆی حكومەتی عێراقدایە و لەسەریەتی بۆ جێبەجێكردنی دەستوور و ڕەچاوكردنی بنەمای دادپەروەری، نابێت بەم جۆرە هەنگاوە نادروستانە میللەتی كورد سزا نەدات.

لە لایەكی دیكەوە ئەم بڕیارەی دادگای فیدڕاڵی لەگەڵ ناوەرۆكی ئەم ئایەتە یەك ناگرێتەوە، كە خوای گەورە دەفەرموێ: (إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَي أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعاً بَصِيراً) النساء:58. واتە: بێگومان خودا فەرمانتان پێ دەدات كە هەموو ئەمانەتەكان (سپاردەكان) بگەڕێننەوە دەست خاوەنەكانیان و، هەر كاتێكیش داوەریتان كرد لە نێوان خەڵكیدا، دادپەروەرانە فەرمانڕەوایی بكەن، چونكە بە ڕاستی خودا بە جوانی ‏و چاكی ‏و تەواوی ئامۆژگاری و فەرمانتان پێ دەدات، بە ڕاستی خودا هەمیشە و بەردەوام بیسەر و بینایە.

تەنانەت خودای گەورە باس لەوەش دەكات كە نابێت ڕق و كینە و پاڵنەری نادروست ببێتە هۆكاری ئەوەی دادگەری نەكرێت و پێچەوانەی واقع و هەقیقەت بڕیار بدرێت، وەك دەفەرموێ: (وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآَنُ قَوْمٍ عَلَي أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَي) المائدە:8. واتە: ڕق و دوژمنایەتی هیچ كەس ‏و هیچ لایەك هەڵتان نەنێت كە لە دادپەروەری لا بدەن، دادپەروەر بن و بە یەك چاو سەیری هەمووان بكەن، ئەوە نزیكترە لە تەقوا و خواناسییەوە.

پرسیار ئەوەیە، ئەمە كەی دادوەرییەكی عادیلانەیە كە مافی میللەتێك بە ڕەوا نەبینی و شایستە داراییەكانی لێ قەدەغە بكەیت؟ چ فەرهەنگ و یاساو عەقڵییەتێكە كە دەسەڵاتی باڵای دادوەری بكەیتە پاشكۆی چەند كەسێك كە قەراری سیاسییان دوژمنایەتیكردنی گەلی كورد بێت؟ بە كام دەقی شەرعی دروستە مافی هاووڵاتیان زەوت بكرێت، یان بە فێڵ و دووفاقیی سیاسی بڕیاری شەراكەت بدەیت؟

ئەمە هەمووی بەهانەو لەمپەر دروستكردنە بۆ كپكردنی قەزیەی كورد، ئەگەرنا ئەمەیان بە قەولی ئەوان پێچەوانەی یاسایە، ئەی بۆ ماددەی 140 چی؟ بۆ قەرەبووی كەسوكاری ئەنفالكراوان چی؟ بۆ نەناردنی پشكی پێشمەرگە كە تێكشكێنەری داعش و پارسەنگی سەقامگیریی ناوچەكە بوو لە عێراق چی؟ ئەی .. ئەی...؟

ئیدی پێویستە كورد زیاتر هۆشیار و یەكڕیز و چاوكراوە بێت و بزانێت ئەمە شتی دیكەی لە دوایە، هەلومەرجی ئێستای كوردستان پێویستی بە یەكهەڵوێستی و چارەسەرێكی هەمەلایەنە و ستراتیژیی نیشتمانی هەیە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی بڕیاری لەم شێوەیەی دادگای فیدڕاڵی و مەترسیی پشت هەنگاوەكانی پەیوەست بە پرسی كورد، نەك سەرقاڵی شتی لاوەكی و كاتكوشتن بە پەرتەوازەیی و دووبەرەكی و ململانێ و یەكتر تۆمەتباركردن بین.