ئەڤین شاه بو گوڵان: فولكلورێ كوردی د بن خهتهریهكه مهزن دەیه
ئەڤین شاه ل باكوورێ كوردستانێ باژارێ مووشێ، گوندێ زهنگۆكێ ژ دایك بووە د چارده ساڵیا خوه ده نهچار بوو ژ گوندێ خوه دهركهتن. ل گهلهك باژارێن توركیێ ژیایە و د سالا 2001 چوویە باژارێ ئستهنبۆلێ. 17 سالێن خوه ل ور دهرباس كرن. ئەڤ 3 ساڵن ژی تهڤی مالباتا خو ل ئەمهریكایێ ژیانا خوه بهردهوام دكەت، ئەڤین شاه ب ڤی رەنگی بەرسڤا چەند پرسێن گوڵان دا:
ئامادەکرن: خەلیل بلەیی
* دهستپێكا ته یا هونهری چاوا بوو؟
- د زارۆكاتێیدا سترانێن كوردی بالا من دكشاندن. من گهلهك دخوهست ئەز ببم هونهرمهند و ههر تم من خهیال دكر كو ل پێشبهری من ب ههزاران مرۆڤ كۆم بوونه و ل من گوهداری دكن. ئەڤ ههسكرن و داخوازا من ههر دچوو مهزن دبوو. ئەز كهتم پهی خهیالا خوه و چووم باژارێ ستهنبۆلێ. د سالا 2007 ب ئاوایهكی سهركهفتی من دبستان خهلاس كر. ژ وێ دهمی را ئەز ب ئاوایهكی پرۆفهسیۆنهلی سترانێن كوردی دبێژم. ئەڤ 9 سالن ژی ل سهر دهنگبێژیێ دخهبت م. من ل گهلهك كانالێن تهلهڤزیۆنان ده، د فلمێن سینهمایێ، رێزهفیلم، بهلگهفلم و كورتهفیلمان ده مووزیك چێكر و. وهك هونهرمهندهكی كورد ئەز تهڤلی گهلهك شاهی و كۆنسهرتان بووم.
* رهوشا هونهرا كوردی ل باكور و باشورێ كوردستانێ چەوا دبینن؟
- دكارم ژ بۆ باكورێ كوردستانێ بێژم كو رهوشا هونهرا كوردی د بن خهتهرێ ده یه. پهروهردهههك خورت نینه. پهروهردهیا كو ههیه ژی ب زمانێ كوردی نینە.
ژ خهینی گوهداریكرنێ و شاگرتیا دهنگبێژیێ، ب ئاوایهكی پرۆفهسیۆنهلی، ئاكادهمی، زانكۆ و دبستانێن تایبهت تونه نه. ههكه كهسهك بخوازه لسهر موزیكێ پهروهرده ببینه، پێش دچه ب زمانێ تركی دخوینە. كو مرۆڤ ب كیژان زمانی پهروهرده ببیت، ههلبهت د بن باندۆرا وی زمانی ده دمینە. مخابن هین كۆنسهرڤاتوارهك ژی ب زمانێ كوردی تونهیه. لێ دیسا ژی د هونهرا كوردی ده تشتێ ههری پێشهنگ و زندی موزیكە. یا كو ههر تم خوه پێش ڤه دخه و نوو دكه ئەوە. پشتی ئەو قاس زلم، ئێش، و تونهكرنا ل سهر ملهتێ كورد چێبوو، مووزیكا كوردی ل ههمبهر ڤێ یهكێ وهك كهلههك بهرخوهدانێ رهێ جڤاكێ و چاندا كوردی ل سهر پیان هشت و ههتا ڤێ دهمێ ئانی. ههكه ئەم مووزیكێ ژ ناڤ هونهرا كوردی دهرخن، وێ كهلهه هەلوهشە. وهك میناك ئەز دكارم بێژم كو، ئەز قهت نهچوومه رۆژهەلات، رۆژاڤا و باشوورێ كوردستانێ. لێ ب سایا مووزیكێ ئەز خوه ژ پهرچهیهك وان دهران دزانم. وان دهران ژی ئایدێی خوه هەست دكم. ههكه مووزیكا كوردی نهبوویا گهلۆ منێ چ هەس بكرا؟ ئەز ڤێ یهكێ ژ خوه دپرسم. یانێ مووزیك ئەوقاس تشتهك ب باندۆره كو، ل گۆری من ئەو دكاره ملهتێ كورد ب ههڤ دوو ڤه گرێ بده، و رهێ ڤی ملهتی لسهر پیان بهێلە.
* ئاستهنگیێن كو دهردكهڤن پێشیا وه وهك هونهرمهندهك ژن چ نه؟
- ئاستهنگیێن كو دهردكهڤن پێشیا ههموو هونهرمهندێن كورد ئێن ژنن. پرسگرێكهك جڤاكییه. ژنهك چاوا دێ دهركهڤه سهر دكێ و ل ههمبهری ئەو قاس مرۆڤان سترانان بێژ ئە. ههتا د فیلمان ده لیستكڤانی بك ئە. ل ههمبهری دنیایێ گۆڤهند بگرە. مالباتا من، د دهستپێكێ ده نهدخوهست ئەز ببم هونهرمهند. د ترسیان. ترسا وان ژ بهر ئاستهنگیێن لسهر موزیكا كوردی و پرسگرێكێن جڤاكی بوو. وێ دهمێ من فێم نهدكر بۆچ ناخوازن ئەز ببم هونهرمهند. ژ من ره دگوتن دێ تشتهك ب ته ببه. دێ ته باڤێژن گرتیگههێ، دێ ته ژ مه دوور بخن. لێ پاشێ دیتن كو ئەز گهلهك ب بریارم و ئەزێ ڤێ یهكێ بكم، وێ دهمێ پشتگری دان من. ههڤژینێ من ژی پشتگری دده من و ههتا ژ بۆ كو ئەز هونهرا خوه پێشكهش بكم، چ ژ دهستێ وی تێ دكە. ئەز هێڤی دكم كو ههموو مالباتێن مه رێ لێ پێش كهچێن خوه ڤهكن. دێ وێ دهمێ ئاستهنگیێن ل پێشیا هونهرمهندێن كوردێن ژن گهلهك كێم ببن، هونهرا خوه باشتر پێشڤه بخن. دێ چاندا كوردی وێ دهمێ بگهیژه ئاستهكه بلند.
* ههبوونا ژنێ د ناڤا هونهرا جڤاكی ده چاوا دبینن؟
- ئیرۆ ژنا كورد د ناڤ جڤاكێ ده نكاره هونهرا خوه ب ئاوایهكی سهربهت پێشكهش بكە. ههر تم ئاستهنگی دهرتێن پێشیا وێ. ههكه هنهك رێ ل پێشیا وێ ڤهبه دێ هونهرا خوه ب رههكی ئازاد پێشكهش بكه. دهما كو ژنا كورد سهركهفتی به، دێ پهروهردهكی باش بده زارۆكا خوه ژی. باڤ و برێ وێ، ههڤژینێ وێ و ههڤالێن وێ ژی پێره سهربلند ببن و پێشڤه بچن. ئەز دهما هونهرمهندهكه ژن سهركهفتی دبنیم، گهلهك كەیفخوش دبم، باوهریا من خورتتر دب ئە. ههكه ژنێن مه ب ئاوایهك ئازاد سترانێن خوه بێژن و هونهرا خوه پێشكهش بكن، دێ دنیا خوهشتر ببە.
* هونهرمهندێن كورد كارینه فولكلورێ بپارێزن؟
- جڤاكا كورد ههر تم د هێلا ئابۆری ده، د هێلا چاند و هوونهرێ ده هاتیه تهپساندن. نكاربوویه خوه ب ئاوایهكی سهربهست د ناڤ ژیانێ ده بده خویاكرن. ژ بهر وێ یهكێ، چاند وفولكلورا كوردی، ههر كو چوویه هاتیه وهنداكرن ئەڤ ژی دبه سهدهم كو فولكلورا كوردی د ناڤ جڤاكێ ده هێدی هێدی وهندا ببە. ئەڤ یهك بوویه سهدهم كو فولكلورا كوردی قهلس مایه. نها گهلهك كهسێن كو ل سهر هونهر و فولكلورا كوردی دخهبتن موزیكژهنن، سترانبێژن، دهنگبێژن، دهردكهڤن هونهرا خوه پێشكهشی گهل دكن. مرۆڤ دكاره بێژه كو فولكلورا كوردی د بن خهتهریهكه مهزن دەیه. چاند و فولكلور، زمان و ژیان ههموو ب ههڤ ڤه گرێداییه، تێكلی ههڤدوویه.
* ل باكورێ كوردستانێ گهلهك كۆم ههنه. ما ڤان كۆمان كارینه تشتهك پێشكهش بك ن؟
- د سالێن 1990 ده گهلهك كۆم هاتن ئاڤاكرن. د وان كۆمانده ژی دخوهستن كو پر دهنگیا مووزیكا ئەورۆپی بكار بینن. ئەڤ مۆده ههتا سالێن 2000 دهوام كر. پشتی هنگی ژ بهر كو بنگهههكه وێ یا ب هێز و قهوهت تونهبوو، نكاربوو و تشتهكی بافرینە. ههموو سترانێن فولكلوریك، هونهرمهند نكاربوون ب خوه سترانێن خوه چێبكن. و بنگهها موزیكا مۆدهرن ساز بكن، ژ بهر وێ ژی ئەڤ یهك گهلهك كورت كشاند. ل باكورێ كوردستانێ ژ بهر زۆردهستیا دهولهتێ گهلهك ب هێزه، دهستوور ناده كو بازارا مووزیكا كوردی چێببە. هوون دزانن، كۆم ژ گهلهك كهسان پێك تێن. ههكه هونهرمهند ژ ئالیێ ئابۆریده پرسگرێك بژی، دێ چاوا مووزیكا خوه چێبكە ژ بۆ وێ ژی دڤێ بازارا مووزیكا كوردی ههبه. ههكه ئەڤ یهك ههبا، دێ كۆم بكاربوونا بخوه خوه فینانسه بكران ئا. وێ بچونا كۆنسهرتان. تهڤلی فیستیڤالێن مووزیكێ ببوونا. دێ نهچار نهمانا كو مووزیكا خوه بهردن و ههرن بۆ دهبارا خوه كارهكی دن بكن.
* چالاكیێن وه یێن ههری داوین چ نه؟
- بهریا سال و نیڤهكێ من ل ل ئامهریكایێ كلیپهك دهنگبێژی ب ناڤێ شاهینۆ دهرخست. دهرهێنهریا كلیپێ ههڤژینێ من ئوكتای شاهین كر. ئەز و ئوكتای شاهین ئەمێ ئالبوومهكه سترانێن زارۆكان دهربخن. گۆتن و مووزیكا وان مە ب هەڤرا چێكر نه. ئەم دخوازن ڤێ ئالبومێ دیاریێ زارۆكێن وهلاتێ خوه بكن. زارۆك پاشهرۆژا مه نه. ههتا ژ دهستێ مه تێ دڤێ ئەم بكن ب ئاوایهكی ئازاد بژین. ب زمانێ دایكا خوه باخڤن. پرۆژهیا دویان ژی ئالبوومهكه كو ژ كلامێن دهنگبێژی و گهلەرینه. ههر وهكی دن، چهند سترانێن من ههنه كو مووزیكا وان من چێكرنه و گوتنێن وان ژی ژ هێلا ههلبهستڤانێن كورد ڤه هاتنه نڤیساندن، ل سهر وان دخهبتم ئارمانجا من ئەوه كو ئەز ل ئامهریكایێ مووزیكا كوردی ب ئاوایهكی سهركهفتی، ب ملهتێ بیانی بدم گوهداریكر ن. مهبهستا من ل ڤر، دهما ئەز مووزیكا خوه بدم گوهداریكرن، ئەزێ ملهتێ خوه ژی بدم ناسكرن. دیرۆكا ملهتێ خوه، كهڤنهشۆپیا وان، چاندا وان د ڤی وهلاتی ده ب رێیا مووزیكێ بدمه ناسكرن.