پار بارانی بەلێزمە و كۆبوونەوەی ئاو و دروستبوونی لافاو مایەی زیانی گەورە بوون بۆ شاری هەولێر، كە دواتر دەست كرا بە گرتنەبەری كۆمەڵێك ڕێكار، بۆ دەستنیشانكردنی هۆكارەكان و لایەنە كەمتەرخەمەكان و هەڵگرتنی چەندین هەنگاو، بۆ ڕێگەگرتن لە دووبارەبوونەوەیان لە ئەمساڵدا، ئەم پرسانە بوونە تەوەری سەرەكیی دیداری گوڵان لەگەڵ ئەندازیار زەردەشت عەبدولخالق سەرسام بەڕێوەبەری ئاو و ئاوەڕۆی هەولێر.

 

* ساڵی ڕابردوو چەندین زێدەڕۆیی و هۆكار دەستنیشانكران، كە بوونە هۆی لافاوەكە، ئایا بۆ ئەمساڵ ئامادەكارییەكان چین و چیتان هەیە بۆ نەهێشتنی هۆكار و و لابردنی ئەو زێدەڕۆییانەی كە بوونەتە هۆكاری لافاو؟

- لە وەرزی بارانبارین و زستانی ساڵی ڕابردوو، سێ جار لە كاتی جیاجیادا لافاو لە شاری هەولێر ڕووی دا لە (31/10/2021 و 17/12/2021و 13/1/2022) كە لەو كاتانەدا لە ماوەیەكی كەمدا بە تاوێكی زۆر و بە لێزمە، بڕێكی زۆر باران باری و لە چەندین شوێندا بووە هۆی زیادبوونی ئاو و ڕوودانی لافاو، لافاوی یەكەم كە لە سەرووی مەلا ئۆمەر و بەرزاییەكانی تارین بارانبارین دەستی پێ كرد و بووە هۆی ئەوەی ئاوەكە بچێتە ڕێڕەوە سرووشتییە كۆنەكانی و بەرەو شار، بەتایبەتی بە ناو مەلا ئۆمەر و ڕێماس و ئاراستەی شاری زێڕین و گوندی كۆری و، پاشان بۆ كوردستان ستی و لەوێش بەرە و شەقامی 150مەتری ڕۆیشت، لەپاشان گەیشتە چوارڕێیانی بەحركە و، لەوێشەوە بۆ گردجووتیار، پاشان بەرەو گەزنە، لەو شوێن و ئاراستانەدا هەرچی كەوتە پێش ئاو و لافاوەكە ڕایماڵی، هۆكارەكانی لافاوەكەی پار دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە چەندین ساڵ بوو ئەو ڕێڕەوە سرووشتییانەی ئەو ناوچە و سنوورە ئامادەكاری و پاككردنەوەیان بۆ نەكرابوو، بۆیە ئەو شوێنانەی لەو ڕێڕەوانە نزیك بوون، زەرەر و زیانی زۆریان بەركەوت، بەڵام دوای لافاوەكە ئامادەكاریی باش ئەنجام دراوە بە پاككردنەوەی ڕێڕەوە سرووشتییەكان و نەهێشتنی ئەو هۆكارانەی دیكە كە ساڵی ڕابردوو بوونە هۆكاری لافاوەكە، بۆ ئەو مەبەستەش هەماهەنگی و كاری هاوبەش لە نێوان تیمەكانی بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەڕۆی هەولێر و ئاودێریی هەولێر و ژینگەپارێزی شارەوانییەكانی شاری هەولێر ئەنجام دراوە، جگە لە پاككردنەوەی ڕێڕەوە سرووشتییەكان، ئەوا لەهەر شوێن و ئاراستەیەك لەو ڕێڕەوە سرووشتییانە پێویست بێت، ساتر دروست كراوە و هەر زێدەڕۆییەك لەسەر كەند و ئاراستە سرووشتییەكان هەبووبێت، نەمانهێشتووە. لەلایەكی دیكەوە و بۆ كار و ئامادەكاری بۆ ڕوونەدانی لافاو لەو شوێنانە و دەوروبەری شەقامی 150 مەتری، ئەوە ڕێزدار مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕی زیاتر لە 8 ملیار 806 ملیۆن دیناری تەرخان كرد، بەتایبەت بۆ چەندین كار و پڕۆژە بۆ ئەو كەند و ڕێڕەوە سرووشتییانەی ئەو ناوچەیە، بەتایبەت ئەو ڕێڕەوە سرووشتیانەی كە بوونە هۆكاری لافاوەكە، كە بۆ هەر كەندێك ژمارەیەك دانراوە، بۆ ئەوەی پێی بناسرێنەوە، كە ئەوانیش كەندی ژمارە (14 و 15 و 16 و 17)ـن، كە هەریەك لەو كەندانە زەرەر و زیانی بە گەڕەك و شوێنێك گەیاند لە لافاوی ساڵی ڕابردوودا، هەموو ئامادەكاری و پڕۆژەكان كە كراوە، یان ئێستا لە ژێر ئەنجامدانە بۆ ئەوەی كە لافاو ڕوونەدات، یان كاریگەری و مەترسیی لافاو كەم بكرێتەوە، كە یەكێك لە پڕۆژەكان بۆ ئەو مەبەستە دروستكردنی ئاوەڕۆیەكە بۆ كەڵەكین، تاوەكو ئاوەكە نەیەتەوە سەر شەقامی 150مەتری و ڕێگەی مەسیف سەڵاحەدین و گەڕەكی كەڵەكین، ئەو پڕۆژەی ئاوەڕۆیەی كەڵەكین زیاتر لە پێنج ملیار دیناری بۆ تەرخان كراوە و پڕۆژەی چارەسەری ئاوەڕۆ لە لای بازگەی سەر ڕێگەی مەسیفە، كە زیاتر لە یەك ملیار و نێوی بۆ دانراوە، لە ڕێگەی ئەو ئاوەڕۆیەوە ئاوی ئەو ڕێگە و شوێنە دەبات بۆ ئاوەڕۆی سندوقیی ژێر شەقامی 150مەتری و هەر بەو بوجەیەی كە تەرخان كراوە، چەندین ئاوبەر لە ژێر شەقام و ڕێگەكانی ئەو ناوچەیە و ڕێگەی مەسیف و بەرزاییەكانی تارین بە پانیی دوو مەتر و نیو دروست دەكرێت و، چەندین سندوقی ئاوەڕۆش لەو شوێنانەی پێویستە بە پانی و تیرەی گونجاو زیاد دەكرێت. هەروەها ئەو شوێن و ڕێڕەوانەی كە لە شەقامی پیرمام هەیە، وەك سەرووی تارین و نزیك بەستۆرە و قوتابخانەی شوێفات، ئەوە بەڕێوەبەرایەتیی ڕێگەوبانی هەولێر كارەكان جێبەجێ دەكات، هاوكات ڕێزدار سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕەزامەندیی لەسەر 12 پۆنت داوە كە بەڕێوەبەرایەتیی ئاودێریی هەولێر جێبەجێی دەكات، كە دوو پۆنت لەوانە دەكەوێە سنووری مەلا ئۆمەرەوە.

* بۆ كەناڵی كۆڕنیش چیتان لە بەرنامەدایە و پاككردنەوە و ڕێكخستنەوەی لە چ قۆناغێكدایە؟

- هەر لە دوای لافاوی دووەم و، ئەمساڵیش لەلایەن بەڕێوەبەرایەتیی ئاودێریی هەولێر و ئاو و ئاوەڕۆی هەولێرەوە هەر كارێك پێویست بێت بۆ كۆڕنیش ئەنجاممان داوە، بەتایبەت پاككردنەوەی بە شێوەیەكی زۆر باش و ڕێكوپێك و، ساترەكانی نۆژەن كراوەتەوە، لایەكی كۆڕنیش بنچین كراوە بە بەرد، تاوەكو تێك نەچێت و دەرخستەیەكیش ئامادە كراوە كە ئەو كەندەی كۆڕنیش هەرچی پێویست بێت، هەر هەمووی بە بەرد بنچین بكەین، تاوەكو لە تێكچوون و داڕمان بپارێزرێت.

* چ بەرنامەیەكتان بۆ پاككردنەوەی بەست و كەندەكانی ئاوی بارانی هەولێر، بە تایبەتی پیرەبەست و بەستی گردیش هەیە، كە ئەم دوو كەندە هۆكاری سەرەكیی لافاوی ساڵی ڕابردوو بوون؟

- بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە، دەبێت ئاماژە بە لافاوی دووەم بكەین، كە 17/12/2021 لە سنووری ناحیەی دارەتوو و گەڕەكی ڕۆشنبیری و...هتد ڕووی دا، كە هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ بارانبارینێكی زۆر و بە لێزمە و پاكنەكردنەوەی تەواو و پێویست بۆ هەردوو كەندەكەی گردیش و پیرەبەست و، شكانی ئەو پۆنتەی كە بە ناوی (چەمرگە) لە سنوورەكە هەبوو، هۆكاری دیكەش كە مرۆڤ خۆیەتی، لەم بارەوە ئەوا خەڵك لە ڕێڕەوی كەندەكان نزیك ببوونەوە بە دروستكردنی باخچەی زێدەڕۆیی و شوێنی بەخێوكردنی ئاژەڵ و مەڕوماڵات و چەندین كاری دیكە، لەوانە فڕێدانی زبڵوخاشاكی خانووبەرە لە ناو كەندەكان و ناو ئاوەڕۆ و قەنتەرەكانی ئەو سنوورە، بەڵام بۆ بەرەنگاربوونەوەی لافاو، یان كەمكردنەوەی كاریگەریی لافاو و ڕوونەدانی، هەر لە ساڵی ڕابردوو و ئێستاكەش دەست بە ئامادەكاری و پاككردنەوەی كەندەكانی پیرەبەست و گردیش كراوە و، لە هەر شوێنێك بەتایبەتی لەو كەندانەدا پێویستی بە ساتر كردبێت، بۆیان دروست كراوە و، لە چەندین شوێنی كەندەكاندا قەنتەرە و ئاوەڕۆی سندووقییان بۆ دروست كراوە، بۆ نموونە لە گەڕەكی ڕۆشنبیری.

* هاوكات لەگەڵ پڕۆژەی ئاوەڕۆی قورسی هەولێر، باس لە دانانی كارگەی ڕێسایكلین دەكرێت، ئایا ئەم پڕۆژەیە لەگەڵ ئاوەڕۆی قورسی هەولێر لە بەرنامەدایە؟

- پڕۆژەی ئاوەڕۆی قورسی هەولێر دیزاینی بۆ كراوە كە ڕێكخراوی جایكای یابانی بە هەشت قۆناغ و بە قەرزی درێژخایەن جێبەجێی دەكات و كارگەی ڕیسایكلینی لەگەڵدایە، كە دەكەوێتە خوارووی شاری هەولێر لە نزیك گوندی توڕەق و، بڕی بودجەی تەرخانكراو بۆ ئەو بەشەی پڕۆژەكە 300ملیۆن دۆڵارە و دوو كۆمپانیای یابانی كێبڕكێ لەسەر جێبەجێكردنی پڕۆژەكە دەكەن، شوێنی كارگەی ڕێسایكلینەكەش ئامادەیە و سیمیش كراوە و چاوەڕوان دەكرێت لە سەرەتای ساڵی 2023 دەست بە جێبەجێكردنی بكرێت.

* سەبارەت بە ئاوەڕۆی باران، لە ساڵی ڕابردوو دەركەوت كە ئاراستەی ئاوەڕۆكان بە هۆی چەند پڕۆژەیەكەوە گۆڕاوە و ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی كە سێ لافاوی گەورە لە هەولێر ڕوو بدەن، ئێوە وەك بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەڕۆكانی هەولێر، چ ڕێوشوێنێكتان بەرامبەر ئەو سەرپێچیكارانە وەرگرتووە؟

- دوای لافاوی یەكەم لێژنەیەكی باڵا بۆ بەدواداچوونی هۆكاری لافاوەكە و دەستنیشانكردنی زێدەڕۆییەكان پێك هێنرا، كە بەدواداچوونەكە لەلایەن شەخسی ڕێزدار سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بە وردی و چڕی پیادە و چاودێری دەكرا، لە ئەنجامی ئەو بەدواداچوونانەدا هۆكار و زێدەڕۆییەكان چییە، دەستنیشان كران و ئەو كەسانەی كە هۆكاری زێدەڕۆییەكانیش بوون، تانەیان خرایەسەر بەپێی ژماردنی ئەو بڕە پارەی كە پێویستە بیژمێریت لە زیانەكاندا، یان زێدەڕۆییەكان لاببەن و چارەسەری گرفتەكان بكەن، هەر هەموو ئەو زێدەڕۆییانەی لەو بەدواداچوونەدا دەستنیشان كرابوون، ئێستا لادراون و چارەسەری پێویستیان بۆ كراوە، چ ئەوەی لە شاری زێڕین، چ ئەوەی لە شەقامی كەركووك هەبوو، یان لە دارەتوو و مەلا ئۆمەر بووبێت.

* كێشەیەكی دیكەی ئاوەڕۆی هەولێر، گیرانی مەنهۆڵەكان و دزین و بردنی سەری مەنهۆڵەكانە، ئایا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم كێشەیە دەكەن و هەڵمەتی پاككردنەوەی مەنهۆڵەكان كەی دەست پێ دەكەن؟

- سەبارەت بە خاوێنكردنەوەی چەمبەر و مەنهۆڵەكان، ئەوە ڕۆژانە هەڵمەتەكانی پاككردنەوە لەلایەن تیم و كرێكارەكانی ئێمە ئەنجام دەدرێت، بەتایبەت لە 15/9ی هەموو ساڵێك پاككردنەوەی ئاوەڕۆ و چەمبەرەكان زیاتر و چڕتر دەبێت، تا كۆتایی وەرزی زستان ڕۆژانە بەدواداچوون و پاككردنەوەكان ئەنجام دەدرێت، لەلایەكی دیكەوە تا ئێستاش كەسانێك هەن سەرە مەنهۆڵەكان دەبەن و ئێمە دەبێت سەری دیكەیان بۆ دابنین، چونكە ئەگەر مەنهۆڵەكان سەریان نەبێت، دەبێتە هۆكاری مەترسی بۆ خەڵكی پیادە بە تایبەت لە شەودا، بەڵام ئێستا بە تایبەتی لەم ماوەیەدا بە یەكجارەكی ڕزگارمان بووە لەو دیاردەیە، ئەمەش بەوەی سەرە مەنهۆلەكان بووەتە نەڕمادە ناتوانرێت بدزرێت، بەڵكو لە كاتی بەكارهێنانی چەكوش یان هەر شتێكی دیكە ئەوە ئەو جۆرە سەرە مەنهۆڵانە دەشكێن و ورد و خاش دەبن و ناتوانن سوودی لێ وەربگرن.

* بڕیار بوو بۆڕیی پڕۆژەی ئاوی ئیفراز 3 بگۆڕن، سەرۆكی حكومەتیش زیاتر لە 21 ملیار دیناری بۆ تەرخان كرد، ئەوە بەچی گەیشت؟

- ئەو بۆڕییەی لە ئیفراز3 بەكار هاتووە، سەردەمییانەیە بۆ ئاوی خواردنەوە و لە هەموو جۆرە بۆڕییەكانی دیكە باشترە و لە جۆری فایبەرگڵاسە، كە نە قەوزە و نە ژەنگ دەگرێت، بەڵام ناسكترە لە جۆرە بۆڕییەكانی دیكەی ئاوی خواردنەوە، هەر بۆیە جارجار یان وەك ئەمساڵ چەندین جار بەهۆی ئەو پاڵەپەستۆیەی لە ناوەوە لەسەر بۆڕیەكە دروست دەبێت، لە نزیك وێستگەی مارعودا شكاوە، نەك لە ئەنجامی كاریگەری، یان بەركەوتەی دەرەوە، هەروەها درێژی بۆڕیی پڕۆژەكە لە وێستگەی ئیفرازەوە بۆ وێستگەی مارعۆدا و لە مارعۆداوە بۆ كۆگای گلدانەوەی دەواجن 31 كیلۆمەترە و، لە نزیك وێستگەی مارعۆدا بە دووریی دوو تا سێ كیلۆمەتر كە بەرەو دەواجن دەچێت، دەشكێت، بۆ چاككردنی ئەو بەشە و گۆڕینی بۆڕیی نێوان مارعۆدا و دەواجن كە 11 كیلۆمەترە، ڕێزدار سەرۆكی حكومەت بڕی زیاتر لە 21 ملیار دیناری تەرخان كرد، ئێستا قۆناغی یەكەم كە لە مارعۆدا بۆ دەواجن بە درێژیی 2750 مەتر نەخشە و ئاراستەی ڕاكێشانی بۆڕییەكە لەلایان ئەندازیارانی ئێمە ئامادە كراوە و، ئێستا خەریكی هەڵكەندنی ئاراستەی بۆڕییەكەن، جۆری بۆڕییەكەش لە وڵاتی توركیا دروست دەكرێت، كە لە ماددەی كاربۆن ستیلە، كە بەرگەی 37باڕ دەگرێت، كە ئێمە پێویستمان تەنیا بە 16باڕە، لە ماوەیەكی كەمتر لە 10 ڕۆژی دیكەدا بۆڕییەكان دەگاتە سەر پڕۆژەكە.