هونەرمەند دەڕوات.. هونەر دەمێنێت

ئیسماعیل خەیات (1944- خانەقین) هەر لە منداڵییەوە بە دیمەنی بەردەڵانی نێو چۆمی ئەڵوەن ئاشنا بووە. زۆر جار ماسی یان باڵندەی بینیوە بە مرداری لە نێو بەردەڵانی دەم چۆمەكەدا، بێ گیان وشك بوونەتەوە، تەنیا پێست و پەڕ و ئێسكیان ماوەتەوە. ئەم دیمەنە ئەندێشەی ئیسماعیلی مێردمنداڵی زاخاو داوە، لە تەمەنی زوودا دەستی بۆ قەڵەم بردووە و پەڕەی كاغەزی هێڵ باران كردووە. خەیات دەگێڕێتەوە «هێشتا منداڵ بووم، من و برایەكەم باڵندەیەكمان بە دیاری پێ درا، بەڵام ڕۆژێكیان مردار بووەوە، بە خەمبارییەوە ناشتمان. ئەو باڵندەیە لە نێو زەینمدا ما، حەزم دەكرد بمێنێت و یاوەرم بێت، بەڵام كە كۆچی كرد من لە تابلۆیەكانمدا هەبوونێكی هەمیشەیی پێ دەدەم.» ئەم سەرەتایە زۆر و زوو گەشە دەكات، وەك خولیایەكی هەمیشەیی بەرۆكی بەر نادات، دیمەنی وشك و لە ژیان دابڕاوی بەردەڵانی دەم چۆمی ئەڵوەن، بیردانی ئەوی تەنیوەتەوە، ئیدی بۆ ماوەی یەك چارەكە سەدە، گەنجینەی نێو میشكی خۆی بە زمانی ستاتیكا وەك گوتارێك، داباراندووەتە سەر كاغەز، وەك كەسێك خەریكی بنكۆڵ و شەن و كەو بێت، بواری نەداوە بچووكترین ڕووبەری سەر كاغەزی سپی لە بارانی هێڵ و خاڵ بەدەر بێت. سەرەنجام ئەمە دەبێتە ستایل و تەكنیكی تایبەت بە خۆی. هەر خۆی و بەس.

لەم مانۆرەی نزیكەی 30 ساڵی خایاندووە، خەیاتی هونەرمەند بە ئاڵوگۆڕی نێوان جووتە ڕەنگی ڕەش و سپی (قەڵەمی دار و پەڕەی سپی)، هونەری كردووە، هێندەش تێیدا كارامە بووە، بینەر و كڕیاری هونەر و ڕەخنەگرانی بە لای خۆیدا ڕاكێشاوە، بە وردەكاریی بەرهەمی خۆی، سەرسامی كردوون. ئەگەرچی تەواوی بەرهەمی ئەو لەو ماوە درێژەدا هەر چەشنی هێڵكاری خۆی دەنوێنێت، بەڵام هێڵكارییەكی بەدەر لە بەدی هێنانی هونەر نییە، بەڵكوو هەر بۆ خۆی كرۆكی هونەرە و هەڵگری ستاتیكا و گوتاری قووڵ و پڕ ئەندێشەی ئەون.
وەرچەرخانێك كە بەسەر هونەری ئەودا دێت، لەو كاتەوە بوو كە دەچێتە نێو ژیانی هاوسەرییەوە. خاتوو گەزیزە عومەر عەلی وەك هونەرمەندی شانۆ و هاوژینی ئیسماعیل خەیات، نوقڵانەی سەرەتای دەست پێ كردنی ڕەنگسازییە لە لای ئیسماعیل خەیات. ئەم جارەیان ڕۆن ڕەنگ و ئاو ڕەنگ و ئەكریلك (هێندەی من بزانم)، دێنە نێو جیهانی هونەری ئیسماعیل خەیاتەوە، قەڵەم و ڕەنگی ڕەش دەخەنە پەراوێزەوە. لەم وەرچەرخانەدا بەرەو جیهانی ڕەنگ، هونەرمەند لە گەنجینەی یادەوەری و یادگاری ڕۆژانی منداڵیی خۆی لا نادات، بەڵام لە بری تێك ئاڵان و ئاوێزانی نێوان جووتە ڕەنگی ڕەش و سپی، ئەم جارەیان شەبەنگی دنیای ڕەنگستان بە ڕووی تابلۆدا دەكاتەوە. ڕوونتر لە جاران ماسی و باڵندەی نێو ڕووبار و چۆمی ئەڵوەن دەكێشێت. لە پاڵ ئەوەشدا زنجیرە تراژیدیای مێژووی تێكۆشانی كوردیش وەك ناوەرۆك بە چڕی دەخزێنە نێو بەرهەمی ئەوەوە.

نەخشی هاوژینەكەی لە ئاراستە كردنی هونەرەكەیدا كاریگەر بووە. دیارە دوو هونەرمەند لە ماڵێكدا بژین، ڕەنگی یەك ناگرن، بەڵام دەچنە نێو جیهانی هونەری یەكدییەوە. دروست ئەوە لە نێوان ئیسماعیل و گەزیزەدا ڕووی دا. دنیای ڕەنگین بە خولیای شانۆی گەزیزە دەبێتە هەوێنی دەیان بەرهەمی ئیسماعیلی نێگاركێش، بۆیە دەبینین خەیات چەند پیشانگایەك بە پۆرترێتی هەمەجۆر كەسایەتیی شانۆ دەكاتەوە. لەم بەرهەمانەشیدا، هونەرمەند هێڵی پێچاوپێچ و هەزار بە هەزاری دیمەنەكانی ڕۆژگاری تەمەنی منداڵی بزر ناكات، بەڵكوو وەك پاشخانێك لە ڕوخساری پۆرترێتەكانی شانۆیدا خۆ دەنوێنێت.
ئەگەر هونەر هەڵوێست بێت، ئیسماعیل خەیات لە ڕیزی پێشەوەی هونەرمەندانی بە هەڵوێستدا دێت. پیاوێكی سادە، بەڵام هونەرمەندێكی پایە بەرز بوو. هەردەم لە بەرەی گەل و نیشتیمانی خۆیدا بوو. بە ڕەچاو كردنی پێگەی بەرزی هونەرەكەی، لەگەڵ دامەزراندنی حوكمەتی باشووری كوردستان (1992) كرا بە یەكەمین بەڕێوەبەری هونەری شێوەكاری لە وەزارەتی ڕۆشنبیری. بناغەی كاری ئەو بەڕێوەبەرایەتییەی دانا. لە شەڕی ناوخۆی كوردستاندا (1994-1998) لە گوندی پیرەر لە نێوانی هەولێر و كۆیە، پرۆژەی (ئاشتی بۆ كوردستان)ی بە بەشداریی چەندین هونەرمەند بە ئاكام گەیاند. ئەو تارمایی سنوورەی لە ئاكامی شەڕی ناوخۆ لەو شوێنەدا دروست بووبوو، خەیاتی هونەرمەند بە نەخشاندنی شاخ و بەردی ئەو شوێنە و نووسینی دروشمی (ئاشتی بۆ كوردستان) بە هەر سێ زمانی كوردی، عەرەبی و ئینگلیزی، بە ئاراستەی سەنگەری پێشمەرگەی هەردوو بەرەی شەڕ، بە زمانی ڕەنگ و گوتاری ستاتیكا، كاری بۆ سڕینەوەی ئەو تارماییەی سنوور كرد. ئەندامانی سەركردایەتیی هەردوو لایەنی شەڕەكەشی لە كردنەوەی پیشانگا دەگمەن و نموونەییەكەیدا بەشدار كرد.

جگە لە كوردستان و عیراق، لە چەندین وڵاتی عەرەب، ئاسیا، ئەوروپا و ویلایەتەكانی یەكگرتووی ئەمریكا، (60) پیشانگای تایبەتی كردووەتەوە، لە پاڵ ئەوەشدا، لە دەیان پیشانگای هاوبەش لە وڵاتانی جۆربەجۆی جیهاندا، بەشداریی كردووە. بۆ بەجێ گەیاندنی پرۆژەی هونەری و گوتنەوەی بابەتی هونەر، سەردانی چەندین وڵاتی بیانیی كردووە. بە چەند ڕۆژێك بەر لەوەی كۆچی دوایی بكات، لە شاری شاریقە لە ئیماراتی یەكگرتووی عەرەبدا، پیشانگایەكی تایبەت بە بەرهەمەكانی كرایەوە. ئەوە دوازدەمین پیشانگایە كە بە ناونیشانی (نیشانەیەكی دیار) لە مۆزەخانەی شاریقەدا بۆ گەورە شێوەكارانی جیهانی عەرەب دەكرێتەوە. ئیسماعیل خەیات وەك هونەرمەندێكی كوردستان لە چوارچێوەی دەوڵەتی عیراقدا، ئەم دەرفەتەی بۆ ڕەخسا، كە بە شایستەییەوە بۆ كردنەوەی پیشانگایەكەی هەڵبژێردرا. بە هۆی ئەوەی باری تەندروستیی هونەرمەند باش نەبوو، بە ئامادە بوونی خاتوو گەزیزە عومەر عەلیی هاوسەری و هەیاس خەیاتی كوڕی، پیشانگایەكەی شارقە كرایەوە، تا 27/تشرینی دووەم/2022ش بەردەوام دەبێت و 130 تابلۆی ئەوی تێدا نمایش كرا.
ئیسماعیل خەیات لە بەرهەم هێنانی تابلۆدا كارامەییەكی بێ وێنەی دەنواند. بە درێژایی 60 ساڵ نزیكەی (7) هەزار تابلۆی دروست كردووە. بۆ ماوەی نزیكەی چارەكە سەدەیەك لە قوتابخانەكانی سلێمانیدا سەرپەرشتیاری هونەر بووە، لە زانكۆی ئەمریكی لە سلێمانی وانەی هونەری داوەتەوە.
هونەرمەند ڕۆستەم ئاغالە دامەزرێنەری گەلەریی ئاغالە لە كۆیە، لە فێسبووكەكەی خۆیدا نووسیویەتی «هەتا بەو ژمارە كەمەی شاری ڕۆشنبیری لە ڕۆژی ناشتنی هونەرمەندێكی گەورە و ناودار ئامادە بن، نە دەبینە دەوڵەت، نە ڕەوانشاد ئیسماعیل خەیات دەبێتە نیگاركێشێكی جیهانی.» لە بە خاك سپاردنی بیرمەندی گەورە مەسعوود محەمەدیش خەڵكی كەم بەشدار بوون. ئەوە نیشانەی ئەوەیە گەل بە پیاوانی هەڵكەوتووی خۆی نائاشنایە. هونەرمەند و هەموو بەهرەمەندێك دەڕوات، بەڵام هونەر و بەرهەمی بەهرە، هەر دەمێنێت، ئەویش چۆن؟ بە دروست كردنی مۆزەخانەی تایبەت. ئیدی ئاخۆ ئەو دەرفەتە بۆ ئیسماعیل خەیات دەڕەخسێت یان نا؟