«لە مێژووی 100 ساڵی ڕابردووی گەلی كورددا لە مستەفا بارزانی شایستەترمان نەبینی سەنتەرێكی لە زانكۆی ئەمریكی بە ناوەوە بكەین كە ئەویش سەنتەری مستەفا بارزانی-یە بۆ ئاشتی»

پڕۆفیسۆر بنیامین لادنەر

سەرۆكی زانكۆی ئەمریكی لە واشنتۆن – 1998

 

 

 فیكری كاریزما

گوتاری فەلسەفەی نەتەوەیە بۆ گەیشتن بە ئازادی

باراك ئۆباما سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا (2009-2017)

لە ڕێوڕەسمی ساڵیادی 200 ساڵەی لەدایكبوونی ئەبراهام لینكۆڵن ڕابەری شۆڕشی نەهێشتنی كۆیلایەتی لە ئەمریكا، ساڵی 2009 لە وتارێكیدا لە بەردەم كاپیتۆڵ هۆڵ جەختی لەسەر ئەوە كردەوە «كاتێك یادی 200 ساڵەی سەركردەیەكی گەورە و یەكێك لە باوكانی دامەزرێنەر دەكەینەوە، ئامانجمان گێڕانەوەی مێژوو و پیاداهەڵدان بەو ڕابەرەدا نییە، بەڵكو بۆیە یادیان دەكەینەوە بۆ ئەوەی لێیانەوە فێر بین چۆن لە ناو ئاسمانی تەمومژاوی و تاریكدا دڕ بە هەوری ڕەش دەدەین و ڕووناكی بۆ نەتەوە فەراهەم دەكەین، بۆ ئەوەمانە فێر بین چۆن لە ڕۆژگارە سەختەكاندا بڕیاری قورس و بوێر بدەین». ئەوەی لێرەدا جێگەی خۆیەتی ئاماژەی پێ بكەین ئەوەیە كە باراك ئۆباما ئەو كاتەی كە ئەو گوتارەی پێشكەش كرد «سەرۆكی پارتی دیموكراتی ئەمریكا» بوو، بەڵام ئەبراهام لینكۆڵن دامەزرێنەری «پارتی كۆماریی ئەمریكا»یە، بەڵام جیاوازیی حزبایەتی لە گوتاری فەلسەفەی نەتەوەدا زۆر لەوە گەورەترە كاتێك كاریزمایەك دەگاتە ئەو ئاستەی پێی بگوترێت «باوكی دامەزرێنەری نەتەوە - یان باوكی نەتەوە» لە ڕوانگەی تەسكی حزبایەتییەوە سەیر بكرێت، یان هەوڵ بدرێت لە ڕۆڵە مێژووییەكەی كەم بكرێتەوە.

ئەگەر جارێكی دیكە هەڵوەستە لەسەر ئەو گوتارەی باراك ئۆباما بكەینەوە كە وەسفی ئەبراهام لینكۆڵنی پێ دەكات، ئەوا ڕاشكاوانە ئەوەمان پێ دەڵێت، ئەو فیكرەی لینكۆڵن كە شۆڕشی دژی كۆیلایەتی پێ هەڵگیرساند و ناچار بوو كاپیتۆڵ هۆڵ دابخات و بڕیاری قورس و بوێر بۆ نەهێشتنی كۆیلایەتی بدات، ئەوە گوتاری فەلسەفەی نەتەوەیەكە كە دەكەوێتە سەرووی كێشمە كێش و ململانێی حزبایەتیی ناو پەرلەمان و كاتێك ململانێی حزبی لە ناو پەرلەمان بگاتە ئەو ئاستەی گوتاری فەلسەفەی نەتەوە بشێوێنێت، ئەوا ئەو پەرلەمانە بێجگە لە داخستن شایانی هیچ ڕێزگرتنێكی دیكە نییە، لەمەش گرنگتر دوای بڕیارە بوێرەكەی لینكۆڵن بۆ پەرپاكردنی شۆڕشی دژی كۆیلایەتی كە گوتوویەتی: لە ئێستا كە شۆڕشمان دژی كۆیلایەتی ڕاگەیاندووە، بینایەكی جوانتر بۆ كاپیتۆڵ هۆڵ دروست دەكەینەوە و دوای سەركەوتنمان لەم شۆڕشە دەچمە ناو ئەو پەرلەمانە و ئامادەم پەرلەمانتاران لێپرسینەوەم لەگەڵ بكەن». شایەنی باسكردنە ئەو بینا تازەیەی كاپیتۆل هۆڵ كە پەیكەرەكەی لینكۆڵنی لە بەردەم دانراوە، هەمان ئەو بینایەیە كە لینكۆڵن بەردی بناغەی بۆ داناوە.

پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا نەتەوە تەنیا یەك باوكی دامەزرێنەر، یان لە مێژووی نەتەوەدا تەنیا یەك كاریزما ئەو ناسناوە وەردەگرێت؟ ئەگەر بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دیسان بگەڕێینەوە بۆ مێژووی شۆڕشی ئەمریكا و لەناو فەلسەفەی ئەو شۆڕشەوە پێناسەی ئازادی لەناو گوتاری نەتەوەدا بخوێنینەوە، دەبینین لە ساڵی 1776 لە ئاهەنگی فڕێدانی سندوقە (چا)كان بۆ ناو ئاوی بۆستن، خەڵكەكە بە یەك دەنگ هاواریان دەكرد: «باج دەدەین بە ئاو، باج نادەین بە پەرلەمانێك كە نوێنەرایەتیی ئێمە نەكات». ئەم دروشمەی ئەمریكییەكان كە بۆ شۆڕش بەرزیان كردەوە، ناوەڕۆكی فەلسەفەی «جۆن لۆك»ـە بۆ دامەزراندنی «حكومەتی مەدەنی» وەك چوارچێوەیەك بۆ ڕێكخستنی ئازادییەكانی نەتەوە. هەر ئەمەش وای كرد دوای سەركەوتنی شۆڕشی ئەمریكا، یەكەم هەنگاوی شۆڕش ئەوە بوو لائیحەی مافەكانی بۆ هەموو هاووڵاتیانی ئەمریكا ڕاگەیاند بەوەی «هەموو ئەمریكییەك ئازادە»، بەڵام لە پراكتیكدا مافەكانی ئەم لائیحەیە جێبەجێ نەكرا، هەر بۆیە لە ساڵی 1861 كە لینكۆڵن بووە سەرۆكی ئەمریكا و لەناو فەلسەفەی گوتاری نەتەوە بۆ شۆڕش، جاری شۆڕشی دژی كۆیلایەتی دا، بۆیە لە ڕیزی باوكانی دامەزرێنەر لە قەڵەم دەدرێت، بە هەمان شێوە «وۆردۆ ویلسن» كە كۆتایی بە شەڕی یەكەمی جیهانی دا و مافی سەربەخۆیی بۆ گەلانی ژێردەستە ڕاگەیاند، دوای ئەویش فرانكلین ڕۆزڤەڵت كە دوو شەڕی گەورەی بردەوە، یەكەمیان شەڕی دژی «هەڵاوسانی گەورەی ئابووری، هەروەها كۆتاییهێنان بە شەڕی دووەمی جیهانی» ماوەی 16 ساڵ سەرۆكی ئەمریكا بووە و، لەدوای ڕۆزڤەڵت هەتا ئێستاش تەنیا یەك سەرۆكی دیكەی ئەمریكا ‌ناسنامەی باوكانی دامەزرێنەری وەرگرتووە، ئەویش «ڕۆناڵد ڕیگان»ـە كە توانی لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو زەمینەی ڕووخانی دیواری بەرلین و كۆتاییهاتنی شەڕی سارد دروست بكات و، لەگەڵ هەڵوەشانەوەی یەكێتیی سۆڤیەت و كۆتاییهاتنی شەڕی سارد لەسەر دەستی جۆرج بوشی باوك بوو، بەڵام ئاراستەكە لە ناو حزبی كۆماریی ئەمریكا و لەسەر دەستی ڕۆناڵد ڕیگان دروست كرابوو، بۆیە ئەوەش هەر بە سەركەوتنی ڕیگان لە قەڵەم دەدرێت، نەك جۆرج بوش.

لە دوای ڕۆناڵد ڕیگانەوە، سەرۆكەكانی ئەمریكا هەوڵیان داوە كە هەنگاوی زۆر گەورە هەڵبگرن و تەنانەت بانگەشەیان بۆ تەنیا سۆپەر پاوەری و حكومەتی گلۆباڵی دەكرد، بەڵام كاتێك ئەم ئامانجانە نەهاتنە دی، ئەوا نەك هیچ كام لەو سەرۆكانە ناسناوی باوكی دامەزرێنەریان وەرنەگرتووە، بەڵكو لایەنگرانی «ئاهەنگی چا – Tea Party» بۆرسەی وۆڵ ستریت دەسووتێنن كە ئەمریكا وەك سیمبولی گەورەیی خۆی لە ئابووریدا سەیری دەكات.

ئەم پێشەكییە بۆ ئەوە بوو بڵێین: كاتێك نەتەوە شكۆ و كەرامەتی خۆی لەناو بیركردنەوەی ئەو كاریزمایە دەبینێتەوە كە خۆڕسكانە ناسناوی «باوكی نەتەوە»ی پێ دەبەخشێت، ئیدی نەتەوە دەیەوێت هەموو هەست و سۆزی خۆی لە ناو وێنەی كاریزماكە وێنا بكاتەوە، ئەمەش ئەو حاڵەتەیە كە لە هەر دوو بۆنەی گەڕانەوەی مستەفا بارزانی «1958 لە سۆڤیەتی پێشوو _ 1993 لە كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە» لە هەست و سۆزی ئەو جەماوەرە گەورەیە بینیمان كە نەك هەر چوارچێوەی جیاوازی حزبی سیاسی تێپەڕاندبوو، بەڵكو جیاوازیی ئایینی و نەتەوەیشی تێپەڕاندبوو، كورد و عەرەب و تەواوی ئایین و نەتەوەكانی دیكە، هەوڵیان دا هەست و سۆزی خۆیان لە ناو وێنەی مستەفا بارزانی وێنا بكەن، لەمەش زیاتر كە دەبێتە خاڵێكی وەرچەرخان لە مێژووی گەلی كوردستاندا، ئەوە بوو هەموو لایەنە سیاسییەكان و تەواوی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان بۆ پێشوازی لە مستەفا بارزانی و ئیدریس بارزانیی هەمیشە زیندوو، ئەو دروشمەیان بەرز كردەووە «مستەفا بارزانی موڵكی تەنیا لایەنێك نییە»، كە بێگومان ئەم دروشمە خۆڕسكەش هەڵقوڵاوی گوتاری فەلسەفەی نەتەوەیە و هەرگیز مستەفا بارزانی موڵكی تەنیا لایەنێك نەبووە و چەتر و ڕابەری هەموو كوردستانییەك و هەموو ئازادیخوازێك بووە.

  كاریزمای مستەفا بارزانی

لەناو فەلسەفەی كوردایەتیدا

عەبدولسەلام بنعەبدعالی بیرمەندی گەورەی مەغریبی كە یەكێكە لە نووسەرەكانی گۆڤاری گوڵانیش، لە كتێبی «فەلسەفە هونەرێكە بۆ ژیان –الفلسفة فن للعیش»، هەوڵی داوە وەڵامی پرسیارێكی میشیل فۆكۆ بداتەوە «چۆن فەلسەفە بكەینە هونەری ژیان؟ بۆ دەبێت دارێك، خانوویەك، یان چرایەك بابەتێك بن بۆ هونەر، بەڵام ئێمە نەتوانین فەلسەفە بكەین بە هونەر بۆ ژیان؟» لە وەڵامی ئەم پرسیارە گەورەیەدا، بنعەبدعالی پێمان دەڵێت: «ئەو ڕابەرانە دەتوانن فەلسەفە بكەن بە هونەری ژیان، كە دەتوانن گۆڕانكاریی گەورە لە ژیانی نەتەوەی خۆیان و جیهاندا دروست بكەن، ئەو جۆرە ڕابەرە گەورانە دەبێت بەو فەیلەسووفانە لە قەڵەم بدرێن كە نە گوتاری نووسراو و نە كتێبی نووسراویان هەیە، بەڵكو لە ناو واقیعی نەتەوەدا گۆڕانكاریی گەورەیان هەیە، بۆیە نەتەوە لە خوێندنەوەی ئەو وەرچەرخان و گۆڕانكارییە گەورانەی ژیانی لە فیكری ئەو فەیلەسووفە تێدەگات نەك لە گوتار و كتێبە نووسراوەكانی».

پرسیار لێرەدا ئەوەیە كاتێك ڕابەرێك دەگاتە ئەو ئاستەی فیكری خۆی بكاتە هونەرێك بۆ ژیانی نەتەوەكەی، ئایا نەتەوە لە دیدی خۆیەوە چۆن سەیری ڕابەرەكەی دەكات؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە پرسیارێكی دیكە دەورووژێنین: ئایا نەتەوە چۆن سەیری دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی دەكات؟ بێگومان وەك هیگڵ لە «فەلسەفەی ماف» ئاماژەی پێ كردووە، تاكەكانی نەتەوە بەو جۆرە سەیری دەوڵەت دەكەن كە چوارچێوەیەكە بۆ ئازادی و شكۆی نەتەوە و هاووڵاتیان لەناو ئەو دەوڵەتە دەگەنە ئەو ئاستەی بێجگە لە بڕیار و یاسای خۆیان هیچ بڕیار و یاسایەكی دەرەكی جێبەجێ ناكەن، ئەمەش لووتكەی ئەو شكۆیەیە كە نەتەوە لەناو چوارچێوەی دەوڵەتی نەتەوەیی خۆیدا هەستی پێ دەكات و شانازی پێوە دەكات».

پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە دەوڵەتی نەتەوەیی سەربەخۆ چۆن دروست دەبێت؟ مێژووی نەتەوەكانی جیهان پێمان دەڵێت دەوڵەتی نەتەوەیی بە «هەڵگیرساندنی شۆڕشی نەتەوەیی دێتە ئاراوە، بەڵام دیسان ئەو پرسیارە دەكەین: ئەی شۆڕشی نەتەوەیی چۆن هەڵدەگیرسێت؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارەش پەنا دەبەین بۆ «هانا ئارنێت» فەیلەسووفی ئەڵمانی كە لە كتێبی «لە شۆڕشدا» پێمان دەڵێت: «كاتێك شۆڕش هەڵدەگیرسێت كە یاساكانی زەوی لای خەڵك بوونی نامێنێت و خەڵك بە یاسای ئاسمان ڕەفتار دەكات، یان بە مانایەكی دی شۆڕش كاتێك هەڵدەگیرسێت كە زەوی و ئاسمان بە یاساكانی ئاسمان هەڵدەسووڕێن»، ئەمە پێمان دەڵێت هەڵگیرساندنی شۆڕش «ئیرادەی پەنگخواردووی نەتەوەیە» كە لە ساتە وەختێكی نادیاردا بریسكەی دەردەكەوێت و، دەبێتە چەخماخە بۆ هەڵگیرسانی شۆڕش، لەناو بوركانی ئەم تەقینەوە جەماوەرییە خۆڕسكانە جوانترین كۆنتراكتی كۆمەڵایەتی دروست دەبێت و تێكرای میللەت ڕابەرایەتیی شۆڕش دەدەنە ئەو ڕابەرەی جڵەوی شۆڕشەكە دەگرێت، هەموو لایەكیش خۆڕسكانە پێوەی پابەند دەبن، ئەمەش واتە چۆن ساتە وەختی هەڵگیرسانی شۆڕش نادیارە و خۆڕسكانەیە، بە هەمان شێوە ساتەوەختی دەركەوتنی ڕابەر و كاریزمای نەتەوەش نادیار و خۆڕسكانەیە، بۆ پشتڕاستكردنەوەی ئەم بۆچوونەش قسەیەكی بیرمەندی گەورەی كورد مامۆستا مەسعود محەمەد دەهێنمەوە كە لە دیدارێكی ڕۆژنامەنووسیدا لێم پرسی: وەك بیرمەندێك چۆن سەیری مستەفا بارزانی دەكەیت؟ لەوەڵامدا زۆر بە كورتی پێی گوتم: «مەلا مستەفا بارزانی قەدەرە خۆ من نەمكردووە بە ڕابەر و سەرۆكی كوردستان، من كە بینیومە ئەو هەر سەرۆك و ڕابەر بووە..» ئەم قسانەی مامۆستا مەسعود محەمەد لە ساڵی 1998 لە ڕۆژنامەی برایەتی بڵاو كراوەتەوە. ئەگەر هەڵوەستەیەكی بچووك لەسەر بەكارهێنانی وشەی «قەدەر» لە قسەكانی مامۆستا مەسعود محەمەد بكەین، كاتێك دەڵێت «مەلا مستەفا بارزانی قەدەرە»، مانای ئەوەیە دەركەوتنی كاریزمای مستەفا بارزانی وەك هەڵگیرسانی شۆڕش قەدەرە».

لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ناو فەلسەفەی كوردایەتی و لەو چوارچێوەیەدا كاریزمای مستەفا بارزانی پێناسە بكەینەوە، دەبینین بیركردنەوەی مستەفا بارزانی بۆ كوردایەتی «بیركردنەوەیەكی سۆفییانە»یە و ئیرادەیەكە دەیەوێت مەعریفەی كوردایەتی بكاتە هێز و دەسەڵاتێك بۆ داكۆكیكردن لە كوردبوون، كوردستانیبوون و مرۆڤبوون.

 ئەو دەسەڵاتە «سۆفی و مەعریفییەی» مستەفا بارزانی بۆ فەلسەفەی كوردایەتی بناغەی بۆ داناوە، لەگەڵ بریسكەی شۆڕشی دووەمی بارزان، زۆر لە ناكاو بووە و هەوێنی ئەو كۆنتراكتە كۆمەڵایەتییە خۆڕسكەی هەموو خەڵكی كوردستان «بە تەواوی حزبەكانی ئەو سەردەمە و بە ئەفسەرە ئازادیخوازەكانیشەوە، شەرعییەتی «ڕابەر»یان بە مستەفا بارزانی دا و شەرعییەتی ئەوەیان پێ دا كە بە ناوی شۆڕشی كوردستانەوە لەگەڵ حكومەتی پادشایەتی عێراقی دانوستاندن لەسەر مافەكانی گەلی كوردستان بكات، هەروەها شەرعییەتی ئەوەشیان پێ دا، چۆن مامەڵە لەگەڵ نەتەوەكانی دەوروبەر و جیهانیش بكات، ئەمەش بەردی بناغەی برایەتیی كورد و عەرەبی دانا و شۆڕشی كوردستانی كرد بە شۆڕشێك كە تەنانەت عەرەبیش ڕێزی بگرێت.

كاتێك ڕابەری نەتەوە «ئەوجا ڕابەری هەر نەتەوەیەك بێت» ‌ئەم شەرعییەتە میللییە خۆڕسكە وەردەگرێت، ڕابەر دەگەیەنێتە ئەو شكۆیەی كە هەر تاكێكی نەتەوە بە شكۆی خۆی دەزانێت، ئەم حاڵەتەش خاڵێكی هاوبەشە هەموو نەتەوەكانی جیهان پێكەوە كۆدەكاتەوە. بۆیە كاتێك باسی كاریزمای مستەفا بارزانی لە فەلسەفەی كوردایەتیدا دەكەین، بە هەمان شێوە بۆ كاریزمای گاندی و دیگۆل و ماندیلا و.. هتد بۆ فەلسەی شۆڕشی ئەو نەتەوانەش وەك شۆڕشی كوردستان بە هەمان شێوە بووە و، لەبەر بوونی ئەم خاڵە هاوبەشە لەناو نەتەوە جیاوازەكانی جیهاندا، ئەوا نەتەوەكان ڕێزی كاریزما و ڕابەرانی نەتەوەكانی دیكەش دەگرن، هەروەك چۆن تەواوی نەتەوەكانی ناوچەكە بە تورك و فارس و كۆی دەوڵەتانی عەرەبی ڕێزیان لە شكۆی كاریزمای مستەفا بارزانی گرتووە.

 6ی ئۆكتۆبەری 1958

گەڕانەوەی مستەفا بارزانی بۆ عێراق

مستەفا بارزانی لە ساڵی 1958 وەك ڕابەری نەتەوەیەكی زوڵملێكراو و ددانپێدانراو لەسەر ئاستی جیهان بڕیاری دا بگەڕێتەوە بۆ عێراق، ئەم بڕیارەش دوای ئەوە هات كە كودەتاكەی عەبدولكەریم قاسم مانای شۆڕشی وەرگرت و دەستووری كاتیی عێراق نووسرایەوە كە تێیدا هاتووە: «عێراق نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەبە»، ئەم بڕگەیەی دەستووری ساڵی 1958ی عێراق تەواو مانای ناوەڕۆكی ئەو نامەیەی مستەفا بارزانییە كە لە ساڵی 1943 بۆ گەورە سیاسەتمەداری عەرەبی ئەو سەردەم «عەبدولڕەحمان عەزام پاشا»ی نووسیوە كە پاشان بووە سەرۆكی كۆمكاری عەرەبی» و تیایدا جەختی لەسەر ئەوە كردووتەوە «شۆڕشی كوردستان دژی نەتەوەی عەرەب نییە و دژی ئەو ڕژێمانەیە كە هەر دوو نەتەوە پێكەوە دەچەوسێننەوە»، ئەمەش نهێنیی ئەو دەسەڵاتە «سۆفی و مەعریفییە»یە كە كاریزمای مستەفا بارزانی لە «فەلسەی كوردایەتی»دا دایڕشتووە و، هەر ئەم دەسەڵاتە مەعریفییەش كاریزمای مستەفا بارزانی لای عەرەبی عێراق دروست كردووە، كاتێك لە قاهیرەوە و دوای دیداری لەگەڵ «جەمال عەبدولناسر كە ئەو كات تەنیا سەرۆك كۆماری میسر نەبوو، بەڵكو خۆی بە ڕابەری هەموو نەتەوەی عەرەب دەزانی، گەڕایەوە بۆ عێراق، پێش گەیشتنی بۆ فڕۆكەخانەی «موسەنا» لە بەغدا ئاپۆرای جەماوەرێكی گەورەی كورد و عەرەب و تەواوی نەتەوەكانی دیكە بۆ پێشوازی ڕاوەستابوون و، لە سیمای دابەزینی مستەفا بارزانی لە فڕۆكەكە هیوا و ئومێدێكی گەورەیان بۆ ئایندەی برایەتیی كورد و عەرەب و بونیادنانەوەی عێراق وەك دەوڵەتێكی هاوچەرخ دەبینی، مستەفا بارزانییش ئامادەباشی و پشتیوانیی خۆی بۆ كۆماری عێراق و شەخسی عەبدولكەریم قاسم پیشان دابوو كە لە جێبەجێكردنی ئەو دەستوورە هەموو هاوكارییەكی پێشكەش بكات.

پێشوازی و ئاپۆرای جەماوەی كورد و عەرەب و تەواوی ئایین و نەتەوەكانی دیكە بۆ مستەفا بارزانی لە فڕۆكەخانەی بەغدا، ڕووداوێك بوو پێشتر بۆ هیچ ڕابەرێكی كوردستانی و عێراقی لەو ئاستەدا و بەو شێوە خۆڕسكە نەكرابوو، لەسەر ئاستی كوردستانیش پێش ئەوەی مستەفا بارزانی سەردانی سلێمانی و شارەكانی دیكەی كوردستان بكات، لە هەموو ماڵێكی كوردپەروەر و نیشتمانپەروەر وێنەی مستەفا بارزانی وەك ڕابەر و سیمبولی كوردایەتی هەڵواسرابوو، هەموو خەڵكی كوردستان و تەواوی سەرۆك هۆزەكانی كوردستان لە پێشوازیی ڕابەری كوردایەتیدا بوون.

بەداخەوە ئەقڵییەتی شۆڤێنیی قەومی عەرەبی و ئایدیۆلۆژیای شۆڤێنیی بەعسییەكان بوونە هۆكاری ئەوەی لە جێبەجێكردنی دەستووری 1958 حكومەتی عێراق پەشێمان ببێتەوە و سەرەنجامیش گەلی كوردستان لە ساڵی 1961 ڕاپەری و شۆڕشی مەزنی ئەیلوول هەڵگیرسا، دوای هەڵگیرسانی شۆڕشیش مستەفا بارزانی بە جۆرێك ڕێبەرایەتیی ئەو شۆڕشەی كرد كە حزبی بەعسی لە ساڵی 1970 بە شێوەیەك ناچار كرد كە مل بدات و بۆ یەكەمین جار ڕێككەوتنی مێژوویی 11ی ئاداری 1970 لە چوارچێوەی ددانپێدانان بە مافی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان واژوو بكات. ئەم ڕێككەوتنە بۆ مافی ئۆتۆنۆمی بۆ خەڵكی كوردستان، یەكەمین دیكۆمێنتی مێژووییە كە حكومەتەكانی عێراق وەك دیكۆمێنتێكی یاسایی ددانیان بە مافەكانی گەلی كوردستاندا نابێت، بناخەیەكیش بوو بۆ ئەوەی ببێتە چوارچێوەیەك هیچ لایەنیكی سیاسی نەتوانێت سازش لەسەر مافەكانی گەلی كوردستان بكات.

 6ی ئۆكتۆبەری 1993

گەڕانەوەی مستەفا بارزانی و ئیدریسی هەمیشە زیندوو

سەرۆك مسعود بارزانی لە بەرگی پێنجەمی «بارزانی و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد - ڕاپەرین، دەرفەت و ئاستەنگەكان» سەبارەت بە هێنانەوەی ڕوفاتی مستەفا بارزانی و ئیدریسی هەمیشە زیندوو لە ئێرانەوە بۆ نیشتمان نووسیویەتی: «هەر لە ساڵی 1992 بیرمان لە هێنانەوەی ڕوفاتی باب و برا كردەوە بۆ بارزان، بەڵام پێویست بوو لە كاتێكی گونجاو. بڕیارێكی گرنگی كۆتگرەی (11) هێنانەوەی ڕوفاتیان بوو بۆ بارزان. ڕۆژی 6ی تشرینی یەكەم 1993 هەمان ڕۆژە كە «ساڵی 1958 بارزانی لە سۆڤیەت گەڕایەوە»، بە هەلیكۆپتەری ئێرانی جەنازەكان هێنرانە سنووری باشماغ، لە كاتی هێنانەوەی تەرمی جەنابی بارزانیی نەمر و كاك ئیدریسدا خەڵك لە زاخۆوە تا خانەقین لە پێشوازیدا بوون».

ئەگەر هەڵوەستەیەك لەسەر ئەم چەند دێڕەی سەرۆك مسعود بارزانی بكەین، دەبینین هێنانەوەی ڕوفاتی باب و برای لە 6ی تشرینی یەكەمی 1993 لە ئێرانەوە گرێ داوەتەوە بە گەڕانەوەی مستەفا بارزانی لە هەمان ڕۆژدا كە 6ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1958 بووە بە گەیشتنەوەی بۆ فڕۆكەخانەی بەغدا. سەرۆك بارزانی دەیەوێت بەم پێكەوە گرێدانەوەی دوو ڕووداوە كە 35 ساڵیان لە نێواندایە وانەیەك بە نەوەكانی ئێستا و داهاتوو بدات، هەروەك چۆن سەرۆك ئۆباما لە 200 ساڵەی لەدایكبوونی ئەبراهام لینكۆڵن بە گەلی ئەمریكای دا. سەرۆك بارزانی پێمان دەڵێت: ڕابەری كاریزمای خۆڕسك لە ویژدان و ناخی هەموو نەتەوەیەكدا بە زیندوویی دەمێنێتەوە و هەرگیز گۆڕانكاری بە سەردا نایەت، نەتەوەكانی جیهان چۆن چەندین سەدەیە شكۆی خۆیان لە گیانی ڕابەرە كاریزماكانیان پێناسە دەكەنەوە، بە هەمان شێوە گەلی كوردستانیش لە (6ی تشرینی یەكەمی 1993) شكۆی خۆیان لە ڕابەر و كاریزمای مستەفا بارزانیدا پێناسە كردەوە.

ئەو چەند دیڕەی ناو دوو كەوانەكە هەڵهێنجانی ئێمە بوو لەو وانەیەی كە سەرۆك مسعود بارزانی لەو دوو بۆنە گەورەیەدا پێمان دەڵێت، بەڵام ئەگەر بپرسین ئەم بۆنە گەورەیەی 6ی تشرینی یەكەمی 1993 لای سەرۆك بارزانی چی دروست كردووە؟ بێگومان ئەم هەستەی خۆی بە دەق لە كتێبەكەیدا باسی كردووە و دەڵێت: «هەر چەندە ڕۆژی بە خاكسپاردنەوەی جەنازەكان بۆ من ڕۆژێكی بە ئازار بوو، بەڵام لە هەمانكاتدا سەربەرزی و شانازییەكی گەورە بوو، كاتێك دڵسۆزی و وەفاداریی هەزاران خوشك و برا و جەماوەری كوردستانم بۆ بارزانی بینی، سوكناییم هات و پێی هێور بوومەوە. دوژمنان و ناحەزان وایان دەزانی بارزانی تەواو، بەڵام ئەو ڕاستییە سەلمێنرا كە بارزانی هەمیشە ڕابەرە، لە ژیان و تەنانەت مەرگی خۆشیدا هەر بە ڕابەری مایەوە و دەمێنێتەوە و سەرچاوەی یەكگرتوویی و تەبایی و یەكریزیی گەلی كوردستانە».

كەواتە ئاپۆرا و جۆش و خرۆشی تێكڕای جەماوەری كوردستان لە پێشوازیی ڕوفاتی باوك و برا، ئەو هەستەی لای سەرۆك بارزانی دروست كردووە كە خەڵكی كوردستان پێشوازی لە دوو ڕوفات ناكات، بەڵكو پێشوازی لە دوو ڕۆح دەكات لە ناخ و ویژدانی هەر هاووڵاتییەكی كوردستاندا زیندووە و هەر بە زیندووییش دەمێنێتەوە.

سەرۆك بارزانی هەر لەم بۆنە گەورەیەدا هەستی «دایكە حەمایل»یشمان پیشان دەدات و نووسیویەتی: «دایكم ئەو هەموو وێنە و پێشوازییە گەرم بەربڵاوەی خەڵكی كوردستانی دیتبوو، هەم دڵخۆش بوو، هەمیش ئەو پێشوازییە كاریگەرییەكی زۆری لەسەر هەستی دانابوو، پێی گوتم: هەرچەند سوپاسی خەڵك و جەماوەر و خەڵكی كوردستان بكەین، هەر كەمە و شایەنی زیاترن، بەڕاستی سەلماندیان خەڵكی دڵسۆز و بەوەفا و بە ئەمەكن».