هەمواری یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی كاردانەوەی جیاوازی لێ دەكەوێتەوە
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا پەرلەمانی كوردستان پێشنیاری هەمواری یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی خێزانی تاوتوێ كرد، بەڵام كاردانەوەی جیاوازی لێكەوتەوە و مشتومڕی زۆری بە دوای خۆیدا هێنا، چ لەلایەن ئەوانەی پشتگیری دەكەن، چ ئەوانەشی كە دژی دەوەستنەوە. بەشداربووانی ئەم ڕاپۆرتەی گۆڤاری گوڵان زیاتر شەن و كەوی ئەو پرسە هەستیارە دەكەن.
دوای ئەوەی پەرلەمانی كوردستان پێشنیاری هەمواری یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی خێزانی تاوتوێ كرد و مشتومڕێكی زۆری لێ كەوتەوە، دوو خاڵ زۆرترین هەرای لە سۆشیال میدیا نایەوە، یەكێكیان بە زۆر سەرجێی هاوسەرانی بە تاوان داناوە، ئەوەی دیكەش بریتی بوو لەوەی كە هەر كەسێك دەتوانێت بەرامبەر بە تاوانێكی توندوتیژی هەواڵبەر بێت. لە بەرامبەردا یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستان، هاتە دەنگ و لە بەیاننامەیەكدا ئاماژە بەوە دەكەن « ئێمە لە یەكێتی زانایان لە ڕوانگەی هەستی بەرپرسیارێتی و ئەركی پیشەیی خۆمان چاومان بە پرۆژە یاساكە كەوتووە. دوای خوێندنەوە و هەڵسەنگاندن و بەدواداچوون بۆمان دەركەوتووە، كە ئەم پرۆژە یاسایە لەگەڵ بنەماكانی شەریعەتی ئیسلام ناگونجێ و پێچەوانەی نەریت و واقعی كۆمەڵگەی كوردی و ئاشتیی كۆمەڵایەتییە و ئەگەری لێكەوتەی خراپی بۆ سەر شیرازەی خێزان هەیە، لەم سۆنگەوە داواكارین لە پەرلەمانی كوردستان پرۆژەی ناواقیعی و نەگونجاو بە كەلتوور و واقعی میللەتەكەمان نەخاتە بەرنامەی كار و هەوڵی بە یاسا كردنی نەدات، چونكە دەركردنی یاسا بۆ خزمەت و بەرژەوەندیی هاووڵاتیان و كۆمەڵگەیە، نەك زیاتركردنی ئاریشە».
هاوكات لەنجە دزەیی سەرۆكی لێژنەی داكۆكیكردن لە مافی ئافرەت لە پەرلەمانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەییدا گوتی: «وەك لێژنەی داكۆكیكردن لە مافی ئافرەت لە پەرلەمانی كوردستان نزیكەی ساڵێكە لەسەر یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی خێزان كار دەكەین تا هەموار بكرێتەوە، بۆیە دڵنیاتان دەكەینەوە لەوەی كە هیچ یاسایەك دەرناچێ كە دژی شەریعەت و مافەكانی مرۆڤ بێت».
ئامینە هەمەوەندی ڕێنماییكاری پەروەردەییە سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «زۆربەی جار من پشتیوانی لە بیرۆكەی(توندوتیژی) ناكەم كە دەنگدانەوەیەكی بێ ئەندازەی هەیە لە میدیاكان و بەرنامەی جۆراوجۆری بۆ دادەنرێت لە لایەن ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و حكومەتی دەسەڵاتدارمانەوە لە كوردستان. بۆ؟ لەبەر ئەوەی توندوتیژی هەر لە دێرزەمانەوە هەبووە. تەشەنەكردنی توندوتیژی لە كۆمەڵگەكەمان قابیلی قبووڵ نییە. لە زۆرینەی وڵاتان ئامارەكان دەدوێن كە هەمیشە ئەمجۆرە توندوتیژییانە باوە لە كۆمەڵگەكانیان، خۆشبەختانە ئەم یاسایانەی وا لە كوردستان دەرچووە و بەركارە، مایەی دەڵخۆشی و دەستخۆشییە، بەڵام ناكرێت تەسك بكرێتەوە لە چوارچێوەی خێزاندا، دەكرێت هەڵمەتێكی بەرفراوانی هۆشیاری یاسایی سەرتاپای كۆمەڵگە بگرێتەوە، وەك ڕێزدار ڕێبەر ئەحمد وەزیری ناوخۆ فەرمووی و دەستی خستە سەر برینەكە، هەمیش بەندە پێش ماوەیەك لە هەوڵی ئەوەدا بووم، هاوشانی بەشی یاسایی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان بەرنامەیەك دابنێین بۆ بڵاوكردنەوەی هۆشیاری یاسایی بۆ گشت تاكەكەنی كۆمەڵگە لە ڕێگای كەناڵی فەرمانگە حكوومییەكانەوە بۆ ناساندنی هەر تاكێكی فەرمانبەر بە مافەكانی و ئەركەكانی لەناو ئەو فەرمانگەیە و هەروەها لەناو خوێندنگەكانیش دەكرێت هەوڵێكی جددی بدرێت بۆ بڵاوكردنەوەی درككردن بە یاسا». گوتیشی: «ئێمەمانان تا لووتمان لە بەردی دادگا نەدات و داغ نەكرێین، لە یاسا تێناگەین. هەروەها دەركردن و هەمواركردنی چەندین یاسا بایەخێكی ئەوتۆی نابێت بۆ تاكەكانی كۆمەڵگە ئەگەر هۆشیارییەكی بەرفراوانی لەگەڵدا نەبێت.
ڕووزار ئەحمەد مامۆستا و چالاكی مەدەنییە و ڕای وایە: «هەمواركردنی پرۆژە یاسای توندوتیژی ئەمڕۆ وەكو دەرچوونی بەردێك وایە لەژێر سمی ئەسپێكدا، لەبەر ئەوەی هەر یاسایەك دەبێت لە ئاست و خواستی پەروەردە و كۆمەڵگە بێت و پێشتر خوێندنەوەی چڕوپڕ بۆ نەریتە مەزهەبی و كۆمەڵایەتی و كەلتوورییەكان كرابێت و بپرسین: ئاخۆ ئێمە لە كوێی ئەو هاوكێشە جیهانییەین؟ گوتیشی: «كۆمەڵگەی كوردەواری مێژووەكەی لەسەر بنەمایەكی خێزانیی تەندروست بونیات نراوە و دەبێت بەهاكانی لەمەڕ بڕیاردان و هەمواركردنی هەر یاسایەك پارێزراو بن».
ئەو چالاكی مەدەنییە وەك هەزاران چالاكی دیكە پێداگری لەسەر ئەوە دەكات كە «توندوتیژی بە درێژایی مێژوو هەبووە و تا هەنووكەش لە تەواوی كۆمەڵگەكاندا بەردەوامە»، هاوكات دەڵێت: «خودی دین بۆ ڕزگاركردنی مرۆڤایەتی هاتووە و پێغەمبەر و خوداش وا دەڵێن، بۆیە من پێموایە پێویستە ئەم هەمواركردنە چڕ نەكرێتەوە لەسەر چۆنی و چەندێتی سزا، بەڵكو بۆ جەوهەری باسەكە بگەڕێینەوە كە ئەویش هۆكاری زیادبوونی ڕێژەی توندوتیژییەكان و دۆزینەوەی ڕێكاری چارەسەریەتی». گوتیشی: «بۆچی باسی ئەو ڕێكخراو و دامەزراوانەی ژنان و ئافرەتان ناكەن، چییان كردووە، كاتێك پرۆژە یاساكە باسی بنكەی بەناو حەوانەوە و داڵدەدان دەكات، پێم بڵێن كام حەوانەوە؟ كامە مەرجی تەندروستی؟ كامە زەمانەتی پێگەیاندن؟ دەبوو یاسا بەدواداچوون و لێكۆڵینەوە لەسەر ئەم كەیسانە بكات، كە چارەنووسی خێزانەكان نادیار دەكات. پێویستە حكومەت و دەزگا و بنكە و ڕێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان خۆیان بەتەواوی ساغ بكەنەوە و لە سنووری پاراستنی خێزان و كۆمەڵگەی كوردەواریدا هاوكاری ماددی مەعنەوییان بێت».
دهـــۆك بەڕۆژی بەرپرسی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەكان لە ئەنجومەنی سۆران(ی.ئا.ك) سەبارەت بە هەمواركردنەوەی یاسای توندوتیژی دژی خێزان، ڕای وایە لە بەرژەوندیی ئافرەتانە لە هەرێمی كوردستان و هاوكات دەڵێت: «یاسا بۆ ڕێكخستنی كۆمەڵگە دانراوە و لەبەر ئەوەی ئافرەت نیوەی كۆمەڵگەیە بۆیە هەندێك لە یاساكان بۆ ڕێكخستنی ژیانی ئافرەتیش هاتوون، چ لە بواری كۆمەڵایەتی، یان لە بواری باری كەسی» یان لە بواری سزادان و دیاركردنی ئەرك و مافەكان. هەروەها لەبەر ئەوەی زۆربەی یاساكان موركی پیاوسالاری پێوە دیارە، بۆیە لەو یاسایانە ستەمی زۆر لە ئافرەت كراوە». گوتیشی: «بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی خێزان بۆیان دەركەوتووە، یاساكە ژمارەیەك هەمواری پێویستە، چونكە وەك پێویست نەتوانراوە ئافرەتان بپارێزێت، بۆیە یاساكە هەموار دەكرێتەوە و سزاكانیش توندتر دەكرێن. هەروەها سەرنجمان هەیە لەسەر یاسای توندوتیژی دژی خێزان، بۆیە بڕیاری هەمواركردنەوەی دراوە لە لایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتیش پابەندە بە دابینكردنی مافەكانی ژنان، بۆیە یاساكە لە ناوەكەیەوە گۆڕدراوە و كراوە بە یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەت و خێزان لە هەرێمی كوردستان. داوا لە دادگاكانیش دەكەن كە دادوەری تایبەت بە دۆسێیەكانی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەت و خێزان هەبێت و ڕێگرییش بكەن لەوەی تۆمەتبارانی ئەو دۆسێیانە بە كەفالەت ئازاد بكرێن».
