ئامادەكردنی/تاریق كارێزی

مافوور هونەرێكی بەرزی پەیوەست بە ژیانی مرۆڤە. هەرچەندە بە گوێرەی ڕشتەی ڕۆژاواییان، مافوور ناچێتە نێو ڕێزی حەوتەوانەی هونەری جوانەوە، بەڵام لە ڕاستیدا هونەرێكی بەرز و تەژی لە جوانییە، جێی خۆیەتی لە نێو ڕشتەی هونەردا جێی خۆی بكاتەوە. لە ڕووی مێژووییەوە، لە میسردا ئاوێتە بە شارستانیەتی دێرینی ئەو وڵاتە بووە. شوێنەواری زۆری ئەو وڵاتە، نموونە لە پیشەی جۆڵایی و دروست كردنی مافوور لە كەرەستەی هەمەجۆر پیشان دەدات. لە سیبیریای ڕووسیاشدا مافوورێك دۆزراوەتەوە، توێژەران بۆ 2500 ساڵ بەر لە ئێستای سەرزەمینی ئێرانی دەگێڕنەوە.

كرۆكی هونەر لە پیشاندانی جوانی و كارامەییدایە، ئەندێشەی بەرز و داهێنانیش پاساوی دەداتەوە. هونەركار یان هونەرمەند، كەسێكە دید و هزر و لێكدانەوەی خۆی لە بەرهەمدا گەڵاڵە دەكات، ئەو بەرهەمەش بە لای ئێمەوە جوان و سەرنج ڕاكێشە. لە پاڵ ئەوەشدا هونەرمەند ئەو كەسەیە، تێگەیشتن و ڕوانینی خۆی بۆ جیهان و گەردوون بە شێوەیەكی كارامە بەرجەستە دەكات. لە بنەڕەتدا هونەر بەهرەیە، بە كار و كۆشش، شارەزایی و ئەزموونی دێتە پاڵ. من و تۆی هونەرخوازیش، چێژ و سوود لە هونەر وەردەگرین. بە گوێرەی هەموو ئەوانەی گوتم، مافووری دەسكرد هونەرە. هۆشمەندیی ڕەخنەگرانە ئەوە دەخوازێت، ئێمە ئەو ڕشتەی هونەرەی ڕیشەكەی بۆ گریك دەگەڕێتەوە، هەڵوەشێنینەوە و ڕشتەیەكی دیكەی لە جێدا دابنێین.
من لە ڕێی دۆسێی هونەر لە گۆڤاری (گوڵان)دا، هەوڵ دەدەم سەرەتایەك بۆ دانانی ڕشتەیەكی وردتر دەست پێ بكەم، زاتی ئەوەش بە خۆم دەدەم بە سەلیقەیەكی جوانخواز و جوان دۆستانەوە، ڕشتەیەكی نوێ و ڕیالیستانەتر پێشنیار بكەم. لەم هەوڵەشدا خوێندنەوەیەكی ئازاد و بابەتیانە بۆ تێكڕای هونەر دەكەم. بە خوێندنەوە و شرۆڤە، پێداچوونەوەیەك بە حەوتەوانەی هونەردا دەكەم، بیردۆزێك لە بارەی هونەر و ڕشتەكەی دەخەمە ڕوو، تەلاری چەق بەستووی ڕشتە باوەكە هەڵدەتەكێنم، بینای ڕشتەیەكی نوێ دەخەمە ڕوو. بۆ ئەم مەبەستەش لە چەند وتارێكی پێشووی (گوڵان)دا بەركوڵێكم خستە ڕوو، بە هونەری مافوور ڕاستەوخۆ دێمە دەست، هونەری دیكەی دەرەوەی حەوتەوانەی هونەریشی دێتە پاڵ، ئنجا بینای ڕشتەیەكی نوێ و گونجاوتر بۆ هونەری جوان (Fine arts: Hunerên Bedew) پێشنیار دەكەم، لەم پێشنیارەشدا متمانەیەكی زۆرم بە تێزەكەم هەیە.
پەیوەست بە بازنەی هونەر، مافوور هەم تەژییە لە جوانی، هەم هەڵگری واتا و ئایدیا و سیمبوڵ و ئایكۆنی هەمەجۆرە. ئەم فیگەرانەش بە تێكڕا، بە هەردوو چەمكی (جوانی + واتا)وە، بارستەیەكی سەنگینن بۆ ئەوەی قبووڵمان بێت كە مافوور هونەرە. هونەرێكی چەشنی مووزیك، پتر لە هونەرەكانی دی، لە هەست و ویژدان و خواستی مرۆڤەوە نزیكە. هونەری مافووریش بەدەم حەزی ستاتیكاییانە و جوانخوازانەی مرۆڤەوە دێت، دەروون بە جوانی پاراو دەكات، هاوكات بەشێكی گرنگە لە پێداویستی ژیانی ڕۆژانەی مرۆڤ. هونەرێكە لەگەڵ تەلارسازی، بە تەواوەتی ئاوێتە بە ژیانی مرۆڤ بووە.
مافوور ئەوە نییە تەنیا ڕایەخ بێت، لە پاڵ ئەوەشدا ڕەهەندی جوانی و واتاش دەگرێتە خۆ، ئەمەش پاساوێكی گەورەیە بۆ ئەوەی دەروازەی هونەر بە ڕوویدا واڵا بێت، لە نێو گەردانەی ڕشتەی هونەردا جێی خۆی بگرێت. گریك هەقی خۆیان بوو، چۆنی لە هونەر حاڵی بوون، بەو چەشنە ڕشتەكەیان دانا. بارتەقای ئەوە، ئێمەش هەقی خۆمانە ڕشتەی هونەر دابڕێژین، لەو داڕشتن و دیاری كردنەی توخمەكانی ئەو ڕشتەیەدا، كارێكی دروستە كە پێداویستی ژیان و ژینگەی خۆمان، میراتی شارستانی و كولتووری ڕۆحیی خۆمانی تێدا ڕەچاو بكەین.
ئەم هونەرە زادەی شارستانیەتی ڕۆژهەڵاتە، بۆیە تێكڕای گەلانی ڕۆژهەڵات لەم هونەرەدا خاوەن مۆركی تایبەت بە خۆیانن. تەنانەت لە نێو هەر یەك لە نەتەوەكانی ڕۆژهەڵاتدا، هەمەڕەنگییەكی زۆر لە ڕووی چەشنەكانی مافوورەوە بەدی دەكەین. لە ئاستی جیهاندا دۆخی جیۆسیاسی لە ناساندنی هونەری مافوور و جۆرەكانی، نەخشی كارای هەیە. ئەوروپا لە ڕێی ئەویشەوە جیهانی ئەمڕۆ، پتر مافووری ئێران (فارس) و مافووری توركیا (تورك) دەناسن. بەڵام كە لێی ورد دەبیتەوە، مافووری ئێران هی چەندین نەتەوەیە نەك تەنیا نەتەوەی فارس، بە هەمان شێوە، مافووری توركیا هی چەندین نەتەوەیە نەك تەنیا تورك، بەڵام جیهان مۆرك و ماركەی ئەو دوو وڵات و ئەو نەتەوەیەی بە فراوانی دەرهەق بە هونەری مافووری بەخشیوە و ناسیوە.
لێرەدا ئێمە هەمبەر بە دوو ئەركی گەورە دەوەستین. یەكیان ئەوەیە، ئێمە مافوور وەك هونەر پێناسە بكەین، پێگەی شایستە بە خۆی لە نێو جیهانی ستاتیكای هونەری جواندا پێ ڕەوا ببینین، ئەمەش بە شرۆڤەیەكی لۆژیكی و لەسەر بنەمایەكی ڕاست و دروست. دووەمیان ئەوەیە ئێمە نەخشەی تێك ئاڵۆسكاوی هونەری مافوور ڕۆشن بكەینەوە، هەر نەتەوەیە ناو و ناوبانگی شایستە بە خۆی لە دنیای ئەم هونەرەدا پێ بدرێت، نەك ئەوەی تەنیا دوو نەتەوەی لە ڕووی سیاسییەوە سەردەست بەسەر سەرزەمینێكی فراوانەوە، بكەین بە میراتگری تێكڕای ئەم هونەرە.