فرەجۆریی بایۆلۆژی وەسفێكە بۆ فرەجۆریی ژیان لە هەسارەی زەوی، بە ملیۆنەها جۆری ڕووەك و گیانلەبەران و سیستمی ئیكۆلۆژی و فرەجینی نێوانیانەوە. واتە فرەجۆریی بایۆلۆژی تۆڕێكی ئاڵۆز و پێكەوە گرێ دراوە كە هەر بەشێك تیایدا ڕۆڵێكی گرنگی دیار و هەندێك جاریش شاراوەی هەیە كە زۆر جاریش بە چاوی ئاسایی نابیندرێت.

فرەجۆریی بایۆلۆژیی ئەو فاكتەرەیە كە ئەم هەسارەیەی بە شێوەیەك لێ كردووە كە شیاو بێت بۆ ژیان و ئەو بنەمایەشە كە پاڵپشتە بۆ هەموو شێوازەكانی ژیان و تەندروستیی مرۆڤ لەسەر هەسارەكەمان، هەر فرەجۆریی بایۆلۆژیشە كە هۆكارە بۆ هێشتنەوەی ئاو و هەوای پاك و خۆراكی بەسوود و سەرچاوەكانی دەرمان، هەر فرەجۆریی بایۆلۆژیشە كە هۆكارە بۆ بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییە سرووشتییەكان و ڕێگریكردن لە گۆڕانكارییە خراپەكانی ئاو و هەوا، بە جۆرێك ئەگەر هەر بەشێك لە بەشەكانی فرەجۆریی بایۆلۆژیی بگۆڕدرێت، یان نەمێنێت لەنێو تۆڕە فراوانەكەدا، ئەوسا سیستمی ژیان بە تەواوی زیانی بەر دەكەوێت و ئاكامی خراپ دێتە ئاراوە. هەر لەبەر ئەمەشە كە ئاسەوارە خراپەكانی چالاكییەكانی مرۆڤ، گۆڕانكاریی خراپی بە سەر 75%ی ڕووی زەوی و 65%ی ڕووبەری زەریاكان هێناوە، بە جۆرێك كە بووەتە هۆی لەناوبردنی ڕووبەرێكی زۆری دارستانەكان و تواندنەوەی بەستەڵەكەكان و دیارنەمانی زۆرێك لە جۆرەكانی زیندەوەران بە ماوەیەكی خێراتر لە چاو هەزاران ساڵی لەمەوبەر.

بۆیە ئێستا كاتی سرووشتپارێزی و پاراستنی فرەچەشنی زیندەوەرانە لە ڕێگەی تێگەیشتنی زیاتر لە تۆڕی پەیوەندیی نێوان پێكهێنەرەكانی ژینگە بە گشتیی كە وەك سیستمێكی تەواكارانە پێكەوە كار دەكەن و كارلێكیش لە نێوانیاندا كاریگەری لەسەر یەكدی دروست دەكەن.

لێرەوەیە كە ڕێككەوتننامەی فرەجۆریی زیندەوەران هۆكارێكی سەرەكییە بۆ ژیان لەسەر هەسارەیەكی پارێزراو، كە بەرنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ژینگە و هاوبەشەكانی كاری تێدا دەكەن بۆ پەرەپێدان بە پلانی ستراتیژیی نیشتمانیی تایبەت بە فرەجۆریی زیندەوەران كە لە 22ی ئایاری ساڵی 1992 لە كۆنگرەی نایڕۆبی پەسەند كرا و، لە كۆنگرەی (ریۆ دی جانیڕۆ)ش لە هەمان ساڵدا واژۆی لەسەر كرا، هەر لەبەر گرنگیی هۆشیاركردنەوەی هاووڵاتییان لە بارەی ئەم ڕێكەوتننامەیەوە، نەتەوە یەكگرتووەكان بڕیاری دا بە زیندووڕاگرتنی ئەم رۆژ و ڕێكەوتە وەك ڕۆژی نێودەوڵەتیی فرەجۆریی زیندەوەران، كۆماری عێراقیش بوو بە ئەندام لە ڕێكەوتننامەی فرەجۆریی زیندەوەران بەو یاسایەی كە لە ساڵی 2008 لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە پەسەند كرا بە مەبەستی پارێزگاریكردن لە زیندەوەران.

هەر لێرەشەوە هەرێمی كوردستان پابەند دەبێت بە جێبەجێكردنی ماددە و بڕگەكانی رێككەوتننامەی فرەجۆریی زیندەوەران و ئەندامی بەشدار بووە لە بۆردی ئەم ڕێكەوتننامەیە لە وەزارەتی ژینگەی عێراق كە خاڵی پەیوەندییە لەگەڵ لایەنی جیهانی و نێودەوڵەتی سەبارەت بە ڕێكەوتننامە نێودەوڵەتییەكان.

لەم پێناوەشدا دەستەی ژینگە لە ماوەی كەمتر لە یەك ساڵدا توانیویەتی ئەم هەنگاوانە بنێت:

یەكەم: بۆ یەكەم جار توانی پەیڕەوی ژمارە 9ی ساڵی 2011 بخاتە كار، پاش بەدەستهێنانی ڕەزامەندیی ئەنجومەنی وەزیران لە 14/9/2021.

دووەم: پێكهێنانی لێژنەی باڵای پاراستنە سرووشتییەكان بە سەرۆكایەتیی دەستەی ژینگە و نوێنەرانی هەر یەك لە وەزارەتی كشتوكاڵ و وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی دارایی و كەسانی پسپۆڕ.

سێیەم: پێكهێنانی لێژنەی پاراستنە سرووشتییەكان لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان.

چوارەم: ڕێنمایی ژمارە 1ی ساڵی 2021ی تایبەت بە ڕاوكردنی دەرچوواند و لە ڕۆژنامەی وەقایعی كوردستانیش بڵاوی كردەوە.

پێنجەم: ئەمساڵیش ڕێنمایی ژمارەی 2ی ساڵی 2022ی تایبەت بە مەرجەكانی بەخێوكردنی ئاژەڵ و باڵندەی كێوی ئامادەیە بۆ پەسەندكردن و بڵاوكردنەوەی لە ڕۆژنامەی وەقایعی كوردستان.

شەشەم: ئێستاش لە هەنگاوی كۆتاییدا لێژنەی پاراستنە سرووشتییەكان لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكاندا لە هەوڵی پێكهێنانی لێژنەی بەڕێوەبردنی تایبەت بە هەر پارێزراوێكی سرووشتییە لە سنوورەكانیاندا.

بە هیوای ئەوەی بە هەر دوو ڕەهەندی هۆشیاریی ژینگەیی و پیادەكردنی یاسا لەلایەنی پەیوەندیدارەوە، هەموومان پێكەوە ژینگە و سرووشت و فرەجۆریی بایۆلۆژی بپارێزین.